1- İhbar tazminatı,
2- Kıdem tazminatı,
3- Geri dönüş tazminatı (veya kötü niyet tazminatı).
Kıdem tazminatı kişinin çalıştığı yıl ile brüt maaşının çarpılması ile hesaplanıyor. İhbar tazminatı ise çalışılan yıla göre belirleniyor ve 2 haftadan 8 haftaya kadar çıkıyor. Geri dönüş tazminatında ise 30 kişiden fazla işyerinde çalışanlar, 1 ay içinde dava açtıklarında 8 brüt maaşa kadar tazminat alabiliyor.
ÇALIŞANLAR BİLMİYOR
30 kişiden az personeli olan şirketlerin çalışanlarının ise farklı bir güvencesi bulunuyor. Bu çalışanlar işe geri dönüş davası açamıyorlar ancak 'kötü niyet tazminatı' ile alacakları parayı 3'e katlayabiliyorlar. Kötü niyet tazminatı fesih hakkını kullanırken işverenin yaptığı hatalarla ortaya çıkıyor. Birçok çalışan bundan habersiz olduğu için de bu tazminatı kaçırıyor. Oysa ihbar tazminatının 3 katı ödeniyor ve ciddi bir tutar oluşturuyor. Burada çalışanın işten çıkarılırken haksızlığa uğraması söz konusu. Örneğin; bir işçi sadece evlendiği için ya da hamile kaldığı için işten atılmışsa devreye kötü niyet tazminatı giriyor. Yine ırk, cinsiyet ayrımı, sendika üyeliği, hakkını arama gibi konularda da kötü niyet tazminatına hükmediliyor. Bir işveren işçinin gerçek maaşını bordroya yansıtmıyor ve prim vergisi kaçırıyorsa çalışan da bunu Çalışma Bakanlığı'nın ALO 170 hattına bildirmişse bu sebeple çıkartıldığında kötü niyet tazminatı devreye giriyor.
AYRIMCILIK TAZMİNATI VAR
4857 sayılı İş Kanunu'nun 'Eşit davranma ilkesi' başlıklı 5'inci maddesinde şöyle deniliyor: "İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz. İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi, 4 aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir." Yasada da görüldüğü gibi ayrımcılık yapan işveren 4 aya kadar tazminat ödemekle yükümlü oluyor.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
İŞÇİ ÜCRETLERİ DÜŞÜRÜLEMEZ
İşvereniniz 'Sizin maaşlarınızı düşürdüm, asgari ücret yaptım. Bir süre böyle ödeme yapacağım' diyebilir mi? Böyle bir uygulamaya gitme hakkı bulunuyor mu? Yaşar AKIN
İş Kanunu, işçi ücretinin azaltılamayacağına yönelik "Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz" hükmünü getirmiştir.
DAVA AÇMANIZ GEREKİYOR
1991 yılında vergi mükellefi olduğum halde Bağ-Kur girişim olmadığını öğrendim ve 2000 yılında çıkan yasaya göre Bağ-Kur girişim yapıldı. Emeklilik başlangıcımı 1991 yılından hesaplatmak için ne yapmam gerekir? Oğuzhan DAĞ
Vergi mükellefi olduğunuzda Bağ-Kur'a da kaydınızı yaptırıp prim ödemeniz gerekiyordu. Bunu yapmadığınız için 1991 yılı sizin için sigorta başlangıcı sayılmıyor. Geriye doğru ödeme imkanı yok. Ancak dava açma hakkınız saklı. Tabii bu konu için bir hukukçuyla görüşmelisiniz.
İŞ KAZASINA KARŞI KORUYOR
Emekliyim, çalışıyorum. Adıma yatan sigorta priminin bana nasıl bir faydası var? Mehmet BAYYİĞİT
Emekliler için yatan primler, sizi bir meslek hastalığı ya da iş kazasına karşı koruyor.
HİZMET TESPİTİ İÇİN BAŞVURUN
9200 günüm var. 03.05.1974 doğumluyum. İlk kez 1991 yılında stajyer olarak 15 gün çalıştım. İlk sigorta girişim 05.08.1991. 15 günlük ödeme evrağım var. SGK'ya başvurdum ama bunu bulamıyor. Nasıl işlem yapmalıyım? Yasemin ACAR
1991 yılındaki 15 günlük sigortanızın staj sigortası olduğu anlaşılıyor. Eğer böyle ise bu sigortanın emeklilik işlemlerine bir etkisi yok. İlk kez normal sigorta ile çalışmaya başladığınız tarih geçerli. Ancak bu 15 günlük sigorta normal çalışma ise yine SGK'ya hizmet tespiti için başvurun, elinizdeki belgeleri de verin.
SİGORTA SONRASI ASKERLİK YAŞI ETKİLEMEZ
1986 yılı SSK girişliyim. 1998 yılında askere gittim. Emekliliği hak ettim. Askerliği borçlanırsam kıdem tazminatında bir kârım olur mu? Furkan ÇAKIR
Sigortadan sonra yapılan askerlikler emeklilik yaşını geri çekmiyor. Ancak prim günü eksikse tamamlamak için borçlanılabilir. Emekli olduğunuzu söylemişsiniz. Askerlik borçlanmasının kıdem tazminatıyla bir ilgisi yok. Emekli olduğunuzda zaten eğer son işyerinizde 1 yıllık kıdeminiz varsa tazminatınızı almışsınız demektir.
ASGARİ ÜCRETTEN AZ MAAŞ VERİLEMEZ
Büyükşehir belediyesi kapsamında 696 KHK gereği kadro verilen belediye işçilerine maaş düzenlemesi olacak mı? Asgari ücret artışından yararlanacak mıyız? Selçuk ANŞİN
Asgari ücret her yıl Aralık ayının son günlerinde yeniden belirleniyor ve Ocak ayı ile birlikte uygulanıyor. Bu ücretten daha az maaş verilemez anlamı taşıyor. O yüzden asgari ücrette bir artış olduğunda elbette yararlanacaksınız.
1 YIL ÇALIŞAN KIDEMİ HAK EDER
13.09.1999 stajyer olarak sigorta başlangıç tarihim. 2001'den bu yana da 4700 gün primim var. Kıdem tazminatı için ne kadar beklemem lazım? Soner POLAT
Kıdem tazminatı için bir bekleme süresi yok. Kıdem tazminatını aynı işyerinde 1 yılı doldurduğunuzda hak etmiş oluyorsunuz. Tabii kendi istek ve kusurunuz dışında işten çıkartılmanız lazım. Bazı istisnalar tabi var ama dediğim gibi bir bekleme süresi bulunmuyor. Tazminat işten ayrılış biçiminize göre veriliyor. Emek olmak için ise 7000 prim günü ve 60 yaş gerekiyor.
STAJYER GİRİŞİ SİGORTA BAŞLANGICI SAYILMAZ
Stajyer olarak sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor mu veya böyle bir kanun çalışması var mı? Güven GÜNGÖR
Maalesef şu anki düzenlemelere göre staj başlangıcı emeklilik hesabında kullanılmıyor. Şu anda böyle bir yasa çalışması da bulunmuyor.
EMEKLİLİK HESABI
1971 doğumluyum. 4A girişim 18.12.1989 tarihi. Toplam 995 günüm var. 4B girişim ise 09.01.2013. Toplam 6 yıl 21 günüm var. Emine ÖZCAN
Son dönem sigortası Bağ- Kur olduğu için emeklilik için Bağ-Kur şartları geçerli. Buna göre de 7200 gün prim ödeyerek, 46 yaş şartıyla emekli olabilirsiniz. Yaşınız tamamlanmış ancak primin de dolması gerekiyor. Eğer son 3.5 yılı SSK'lı olarak çalışırsanız, bu kez 5375 gün şartıyla emekli olursunuz.
03.01.1974 doğumluyum. 1990 tarihinde prim ödemeye başladım. Halen devam ediyorum. Hasan KAZAN
Tam tarih vermemişsiniz ancak 1990 girişinize göre 25 yıl, 52 yaş ve 5525 gün şartlarınız bulunuyor. Priminiz tamam ise yılınız da dolmuş. Yaşı bekleyeceksiniz.
15.09.1974 doğumluyum. 30.11.1989 staj başlangıç tarihim. Ama prim yatmamış. 27.05.1997 prim yatırılmaya başlandığı tarih. 7758 gün primim var. Engin DURAK
Staj başlangıcı prim yatsa bile emeklilik hesabından sayılmıyor. İşe girişe göre 25 yıl, 57 yaş ve 5900 gün şartlarınız var. Yıl ve yaş şartınız dolmamış, priminiz tamam.
ekonomi@takvim.com.tr
