Milyonlarca çalışan adına Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) primler yatırılıyor. Çalışanlar belli bir süre çalışıp belli bir yaşa geldiklerinde de emekli oluyor. Çalışanların en çok merak ettikleri konuların başında ne zaman emekli olacakları geliyor. Bununla birlikte en çok bilinmek istenen diğer konu ise emekli maaşının kaç lira olacağı. Emekli maaşının karışık bir hesaplama yöntemi bulunuyor. 2000 öncesi kazançlarınız ayrı, 2000-2008 ayrı ve 2008 sonrası kazançlarınız ise ayrı formüllerle hesaplanıp toplanıyor. Burada tabii ki en önemli olan sizin brüt maaşınız. Ancak çalışırken alacağınız diğer bazı önlemlerle de ileride alacağınız emekli maaşınızı artırmanız mümkün. İşte o tedbirlerden bazıları şöyle:
✖ Emekli maaşı hesaplanırken kullanılan en önemli parametre sizin prime esas kazancınız. Diğer bir ifadeyle bordronuzdaki brüt maaşınız. Bu ne kadar yüksek ise avantajınız da o kadar çok oluyor. O yüzden, öncelikle maaşınızın yüksek olmasına rağmen asgari ücretten gösterilmesine razı olmayın. Bu emekli maaşınızı da, ileride alacağınız kıdem tazminatını da olumsuz etkiler. Gerçek maaşınız gösterilmiyorsa ALO 170'e bildirin.
✖ Emekli maaşınızın her yıl artması için brüt maaşınızın 4 bin lira ve üzerinde olması çok önemli. Bunu gerçekleştirirseniz senede 60-70 liralık artışlar sağlanabilir. Bir hatırlatma daha yapalım, brüt maaşınız sadece aldığınız aylıktan oluşmuyor. Yemek parasından ikramiyeye kadar her düzenli ödemenin brüt maaşa eklenmesi gerekiyor. Bunun yapıldığını kontrol edin. Böylece brüt maaşınızı artırmış, dolayısıyla emekli maaşınızı da yükseltmiş olursunuz.
✖ Primlerinizi kendiniz ödüyorsanız, yani Bağ- Kur'lu iseniz ya da isteğe bağlı sigorta yaptıysanız elinizden geldiğince tavandan ödemeye gayret edin. Eskiden tavan ödeme, brüt asgari ücretin 6.5 katı idi. 1 Ocak 2017'den itibaren 7.5 katına çıkartıldı. Böylece daha yüksek emekli maaşının da önü açılmış oldu. İsteyen daha yüksek prim yatırıp emekli maaşını artırabilir.
✖ İmkanınız varsa 2 yerde sigortalı olun. Hem Bağ-Kur'lu hem SSK'lı da olabilirsiniz. Ayrıca iki ayrı işyerinde SSK'lı da çalışabilirsiniz. Aynı anda 2 yerden sigortalı olduğunuzda prime esas kazançlarınız toplanacak ve yüksek olacaktır. Burada hatırlatalım 2 ayrı yerde sigorta olduğunuzda yine prim günü aylık 30 gün olarak yatırılıyor. Ancak aldığınız maaşlar toplanarak prime esas kazancınız yükseliyor. Bu da emekli maaşınızı olumlu etkiliyor.
✖ Emekli maaşınızı artırmak için çok uzun çalışmaktan önce hangi şartlarda çalıştığınız önem kazanıyor. Aynı işyerinde, aynı süre çalışan ama kazancı farklı iki kişinin emekli maaşları da farklı oluyor. Prim gün sayılarının her ay için 30 gün olmasına dikkat edin. Bazı işverenler daha az gün gösterebiliyor. Hizmet dökümünü sürekli e-Devlet'ten kontrol edin.
✖ Emeklilik planını son yıllara bırakmayın. Zamanınız daraldıysa da son 3.5 yılı iyi değerlendirin. Bu sürede yüksek prim yatırmayı ihmal etmeyin.
✖ Son 3.5 yılda SSK'lı olmak, Bağ-Kur'lu olmaktan daha avantajlı. Bu şekilde SSK şartlarıyla emekli olur, maaşınızın yüksek olmasını sağlayabilirsiniz. Bunun için son 7 yıllık sigortalılık süresinin 1261 gününü yani 3.5 yılını SSK olarak öderseniz önceki primleriniz Bağ-Kur bile olsa hesaplamanız SSK olarak yapılır. Hem daha az primle emekli olursunuz hem de maaşınız daha yüksek hesaplanır.
✖ Emeklilik başvurusu sırasında eş, çocuk gibi bakmakla yükümlü olduğunuz kişi sayısını tam olarak bildirin. Bu kişiler de emekli maaşınızı olumlu etkiliyor. Emeklilik müracaatında gecikmemeye de dikkat edin.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
YETİM AYLIĞI DA HAKKINIZ/SİZDEN GELENLER
Mart 2004 itibarıyla 3600 gün, 15 yıldan yüzde 80 raporla emekliliğe hak kazandım. Halen yüzde 80 engelli süresiz raporum var. 3 yıl önce babam vefat etti, SSK emeklisiydi. Bu elimdeki raporla babamdan emekli payı alabilir miyim? Suat KARA
Yetim maaşı kız çocuklarına evlenmedikleri sürece erkek çocuklarına ise eğitim görmeleri durumunda 25 yaşına kadar bağlanıyor. 25 yaşını doldurmuş olsa bile Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybettiği (malul olduğu) tespit edilen erkek çocuklarına yetim aylığı bağlanabilir. Ancak bu durumdaki erkek çocuğun yetim aylığı alabilmesi için sigortalı çalışmıyor olması ve kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık almıyor olması gerekir.
Ancak bu durumdaki erkek çocuğun engelli (özürlü) aylığı alıyor olması, yetim aylığı almasına engel değildir.
SİGORTA NUMARASI AYNIDIR
22.02.1979 doğumluyum. 1996 staj sigortası girişim var. Çalıştığım her yerde aynı sigorta üzerine prim yatıyor, bir sorun olur mu? 1999 yılında askere gittim. Ne kadar askerlik borçlanmalıyım? Özgür ALPARSLAN
Sorun olmaz, bu numara geçerlidir. Askerlik borçlanması için işe giriş tarihinizi bilmemiz gerekiyor.
HÜKÜMLER GEÇERSİZ
Yeni işe giriyorum. Sözleşmede 'Personele fazla çalışma için ayrıca fazla çalışma ücreti ödenmeyecektir' maddesi var. İş sözleşmesine böyle bir hüküm koymaları mümkün mü? Ayrıca işyerinden ayrılmam halinde tazminat ödenmeyeceği yönünde bir hüküm de var? (İsmi saklı)
Kanuna aykırı hükümler içeren sözleşmelerin bu hükümleri geçerli değildir. Sözleşmeye 'fazla çalışma ücreti ödenmeyecektir', 'tazminat ödenmeyecektir' şeklinde hükümler konulması halinde, yasaya aykırı olması nedeniyle geçerli olmayacaktır. Bu nedenle korkmanıza ya da dert etmenize gerek yok.
AİLE BAKANLIĞI'NA BAŞVURUN
Babam kanser hastası ve SSK'dan emekli. Annem ise çalışmıyor ve babam için bakım parası alması mümkün müdür? (İsmi saklı)
Burada en az yüzde 50 rapor isteniyor ayrıca ağır engelli raporu isteniyor. Bir de eve giren gelirin kişi başı asgari ücretin üçte ikisinden az olması gerekiyor. O yüzden öncelikle Aile Bakanlığı İl Müdürlüğü'ne başvurup durumunuzu tespit ettirmelisiniz.
ERKEN EMEKLİ OLURDU
Babam emekli, aynı zamanda yüzde 57 engelli. Bundan nasıl faydalanabiliriz? Vedat DEMİRCİ
Babanız emekli olduğu için engellilik onun emekliliğini etkilemez. Çalışırken bu engelli haliyle vergi indirimi alsaydı, erken emekli olabilirdi.
EMEKLİLİK HESABI
1966 doğumluyum. İki aylık bir sigorta girişim var. Emekli olma şansım var mı? Ne yapmalıyım? Özlem AKDOĞAN
2 aylık sigorta priminiz yatmışsa bu sizin sigorta başlangıcınız olur. Tarih 9 Eylül 1999'dan önce ise 3600 günle 58 yaşında emekli olursunuz. Tabii 3600 günü tamamlamanız lazım. Doğum borçlanması yapabilirsiniz.
Eşim 1969 doğumlu. 1990 işe giriş tarihi. 1991/1994/2004 tarihlerinde 3 tane çocuğumuz oldu. 3600 günden veya normal emekli nasıl olurum? Yusuf ÇINAR
Normal emeklilik için en az 5375 günü olması gerekiyor. Yaş şartı tamam. Ama 3600 günle emeklilik için 56 yaş gerekiyor. Bunun için çocukları borçlanıp, 6 yıllık prim kazanılabilir.
1980 doğumluyum. 2003'ten sigorta girişim bulunuyor. Mehmet Emin ECEVİT
60 yaşında emekli olursunuz. Tabii 7000 gün çalışıp prim ödemeniz de gerekiyor.
25.09.1972 doğumluyum. 25.12.1989 tarihinden bu yana sigortalıyım. 9300 günüm var. Murat ÜNSAL
25 yıl, 52 yaş ve 5525 gün şartlarınız var. Prim ve yıl tamam, yaşı bekleyeceksiniz.
01.01.1958 doğumluyum. 1978 sigorta başlangıcım. 4500 gün primim var. Rafet TAKA
44 yaş ve 5000 prim gününe ihtiyacınız var. 500 gün daha prim ödeyip emekli olabilirsiniz.