Yaşa takılanlara emeklilik yolunu açacak düzenleme için hazırlıklar sürüyor. Çalışma Bakanlığı bünyesinde kurulan ekiple yürütülen çalışmanın detayları merak konusu olurken, hem takvime hem formüllere ilişkin pek çok soruya cevap aranıyor.
1. ÇALIŞMA KİMLERI KAPSIYOR?
Yaşa takılanlara yönelik düzenleme, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan, prim ve yıl şartlarını tamamlayan ancak yaşı bekleyenleri ilgilendiriyor. Yıl veya priminden herhangi birisini tamamlamamış olanlar da bulunuyor. Bu kişilerin de düzenlemeden nasıl yararlanacağı merak ediliyor.
2. SADECE SSK'LILARA MI EMEKLİLİK YOLU AÇILACAK?
Yaşa takılanlar sadece 8 Eylül 1999'dan önce SSK'lı olanlar değil, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı çalışması olanlar da var. 8 Eylül 1999'dan önce Emekli Sandığı'na girmiş ya da Bağ-Kur'lu olmuş EYT'liler de bulunuyor. Bu tarihten önce SSK'lı olmuş, şu anda memuriyet görevinde bulunanlar, primi eksik olanlar, farklı kurumlardan prim biriktirenler de var. Çalışmalarda tamamı değerlendirilecek.
3. NASIL BİR SÜREÇ İZLENECEK?
Çalışma Bakanlığı bünyesinde oluşturulan ekip kapsama ilişkin alternatifli formüller hazırlayacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı ekipleri de ayrı ayrı maliyet hesabını yapacak. Formüller Başkan Tayyip Erdoğan'a sunulacak. Son kararı Başkan Erdoğan verecek. Seçilecek formül, düzenlemeden kaç kişinin ve nasıl yararlanacağını ortaya çıkaracak.
4. GÜNDEMDE HANGİ FORMÜLLER BULUNUYOR?
EYT düzenlemesi ile 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan ve giriş tarihine göre belirlenen prim ve yıl şartlarını karşılayan kişilere emeklilik yolunun açılması bekleniyor. Emeklilik için kademeli formül de gündemde. Burada primi fazla olanların avantajlı olması söz konusu olabilecek. Kadınlardan 20 yıllık (7200 gün), erkeklerden 25 yıllık (9000 gün) prim gününü tamamlayanların hemen emekli olabileceği formül de konuşuluyor.
5. YAŞ ŞARTI GERİYE ÇEKİLİR Mİ?
Prim gün sayısını doldurup yaşı bekleyenler için bekleme süresini 2-3 yıl düşürmek gibi formüller de seçenekler arasında. Bir yaş sınırı konulması da söz konusu olabilir. Daha önce 50 yaş formülü gündeme gelmişti. Bu formül hayata geçirilirse, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup prim ve yıl şartını tamamlayanlar, 50 yaşını doldurunca emekli olabilecek.
6. EĞER PRİMLER YETMİYOR İSE NE OLACAK?
Primi eksik olanların bu primlerini tamamladıklarında emeklilik hakkı kazanmaları üzerinde duruluyor. Buna göre; düzenleme çıktıktan sonra vatandaşlar eğer primleri tamamsa emekli olabilecek. Ancak primi eksik ise bunları tamamlandığında emeklilik hakkını kullanacak. Ayrıca primi eksik olanların bunları borçlanma yöntemleriyle tamamlamaları da mümkün. Kadınların doğum, erkeklerin askerlik borçlanmasıyla eksik primleri tamamlama imkanları da bulunuyor.
7. FARKLI BORÇLANMA İMKANLARI GETİRİLİR Mİ?
Pek çok kesimden borçlanma talepleri geliyor. 8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olup askerlik borçlanmasıyla işe girişi 8 Eylül 1999 öncesine çekebilenler de kendilerinin EYT'li sayılmasını talep ediyor. Kadınlar sigortadan önce yapılan doğumların da kapsama alınmasını istiyor. Ayrıca staj sigortasının başlangıç sayılıp sayılmayacağı da merak konusu. Bu süreler için borçlanma imkanı talepleri bulunuyor. Bu durumda stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış ancak çalışmaya daha sonra başlamış olanlar da EYT'li olabilecek. Bir diğer talep de esnaf ile ilgili. Vergi kaydı olup Bağ-Kur kaydı olmayan esnaf geriye dönük tescil istiyor.
8. KISMI EMEKLİLİK KOLAYLAŞTIRILIR MI?
SSK'lılarda 3600, Bağ- Kur'lularda ise 5400 prim gün ile kısmi emeklilik mümkün. Ancak burada kadınlarda 58'e, erkeklerde 60'a varan yaş şartları söz konusu oluyor. Bu şartın esnetilmesi de gündeme gelecek. 3600 prim günü olan SSK'lılar ile 5400 prim günü bulunan Bağ-Kur'lulardan kadınların 50, erkeklerin 55 yaşında emekli olabilmesi bir seçenek olarak duruyor.
9. EYT'LİLER EN ERKEN NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLECEK?
En geç yıl sonuna kadar düzenlemenin tamamlanması planlanıyor. Yasa tasarısının Meclis'e sevk edilip kabulünün ardından, düzenlemenin uygulanması için de yönetmelikler çıkarılacak. Bu süreçlerin tamamlanmasıyla kapsama girenlere emeklilik süreci başlayacak. EYT'lilerin 2023'ten itibaren emekli olması bekleniyor.
10. MAAŞ NASIL HESAPLANACAK? KESİNTİ OLUR MU?
Emekli maaşı hesabında 3'lü bir sistem uygulanıyor. Buna göre 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası primler için 3 ayrı hesap yapılıyor. Tüm kazançlar dikkate alınıyor, aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayılarıyla maaş belirleniyor. EYT'lilerin emekli aylıkları da bu yöntemle hesaplanacak. Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan kesintili emeklilik modeli bulunuyor. Ancak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, geçtiğimiz günlerde "Hollanda, Almanya modellerinden bahsediliyor, bunlar doğru değil. Masamızda sadece bir tane EYT formülü var" dedi. Bu açıklamalar, söz konusu formüllerin ülkemizde uygulanmayacağını ortaya koydu.