8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar bir yandan EYT düzenlemesini beklerken, bir yandan da kıdem tazminatı hesapları yapmaya başladı. İşverenlerin tazminat yükünü uygun finansman koşullarıyla Hazine Destekli KGF kefaleti ile karşılayabilecekleri bir kredi paketi için çalışma yapılırken, özel sektörde çalışanlar da eline geçecek parayı araştırıyor. İşte merak edilen soruların yanıtları:
■ Kıdem tazminatı için hangi ücret baz alınacak? Ek ödemeler dahil edilecek mi?
Her yıl için son 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplama yapılacak. Ancak buna yıl içinde alınan düzenli ödemeler de dahil edilecek. Bunlar arasında yemek, kıyafet parası, görev tazminatı, ikramiye gibi ödemeler bulunuyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor. Tazminattan sadece damga vergisi kesiliyor.
Yıllık brüt ücreti 12 bin lira olup, yılda 2 maaş ikramiye alan 12 yıllık çalışan için tazminat hesabı:
ÖRNEK HESAPLAMA:
Brüt ücret: 12.000 TL
Brüt ikramiye: 24.000 TL
Çalışılan süre: 12 yıl
Ücrete eklenecek ikramiye: 24.000 /12 = 2.000 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 12.000 + 2.000 = 14.000 TL
Tazminat tutarı: 14.000 x 12 = 168.000 TL
Damga vergisi: 1.275,12 TL
Ödenecek tutar: 168.000 - 1.275,12 = 166.724,88 TL
■ Ocak'ta ödemeler nasıl değişecek?
Ocak'ta çalışanların maaşı artacak. Kıdem tazminatı da son brüt ücret üzerinden hesaplandığından, yeni maaşlar EYT'liye yapılacak ödemeye yansıyacak. Ocak'tan itibaren emekli olacak asgari ücretliler yeni asgari ücretin brütü üzerinden tazminatını alırken, halen 15 bin 371 lira olan kıdem tazminatı tavanı da memur maaş katsayısındaki artışla birlikte yükselecek.
■ Asgari ücretlinin tazminatı ne kadar artabilir?
Şu an işten ayrılan asgari ücretlinin kıdem tazminatı, çalıştığı her yıl için 6 bin 471 liradan hesaplanıyor. Eğer asgari ücret Türk-İş'in 'Kırmızı çizgimiz' dediği net 7 bin 785 lira olursa, brüt asgari ücret 9 bin 159 liraya yükselecek. Bu durumda Ocak'ta asgari ücretlinin çalıştığı her yıl için kıdem tazminatı 2 bin 688 lira artacak. Zam yüzde 50 olursa her yıl için 9 bin 706, yüzde 65 olursa 10 bin 677 lira tazminat alınacak. Bu tutardan sadece damga vergisi kesilecek.
Asgari ücret net 7.785, brüt 9.159 TL olursa tazminat şöyle değişecek:
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 6.471 TL
Çalışma süresi: 10 yıl
Kıdem tazminatı: 6.471 x 10 = 64.710 TL
Damga vergisi: 491,15 TL
Ödenecek tutar: 64.218,85 TL
YENİ BRÜT ÜCRET: 9.159 TL
Çalışma süresi: 10 yıl
Kıdem tazminatı: 9.159 x 10 = 91.590 TL
Damga vergisi: 695,17 TL
Ödenecek tutar: 90.894,83 TL
FARK: 90.894,83 – 64.218,85 = 26.675,98 TL
■ Tazminat tavanı nasıl değişecek?
Kıdem tazminatı tavanı şu an 15 bin 371 lira 40 kuruş. Bu yılın sonuna kadar işten ayrılan, çalıştığı her yıl için en çok 15 bin 371 lira 40 kuruş kıdem tazminatı alabiliyor. Brüt kazancı bu tutarın altında olanlara kendi maaşı, üstünde olanlara ise tavan üzerinden hesaplanan tazminat ödeniyor. Bu tutardan da damga vergisi kesiliyor. Tavan yeni yılla birlikte değişecek.
■ Tam yılı aşan süreler nasıl hesaba katılacak?
Bir tam yılı aşan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil ediliyor. Çalışılan tam yıl giydirilmiş brüt ücretle çarpılıyor. Ayrıca bir yıllık giydirilmiş brüt ücret 12 aya bölünüp, tam yılı aşan süre kaç ay ise onunla çarpılıyor. Elde edilen iki tutar toplanıp, damga vergisi kesilerek ödeme yapılıyor.
11 yıl 8 ay çalışan bir işçinin tazminatı şöyle hesaplanır:
ÖRNEK HESAPLAMA
Giydirilmiş brüt ücret: 12.000 TL
Çalışılan süre: 11 yıl 8 ay
11 yıllık tazminat: 12.000 x 11 = 132.000 TL
8 aylık tazminat: 12.000 / 12 x 8 = 8.000 TL
Toplam tazminat: 132.000 + 8.000 = 140.000 TL
Damga vergisi: 1.062,60 TL
Ödenecek tutar: 138.937,40 TL
Enflasyon tahminlerine göre en düşük memur zammı yüzde 16.99, en yüksek ise yüzde 20.67 olarak bekleniyor. Buna göre kıdem tazminatı tavanı 17 bin 983 ile 18 bin 548 lira aralığına çıkabilecek. Refah payı eklenirse bu tutar daha da artacak.
■ EYT'lilerin kalan izinleri nasıl eklenir?
Emekli olanlara tazminatıyla birlikte kullanmadığı izinlerinin ücretinin de ödenmesi gerekiyor. İzin hakkında zaman aşımı bulunmuyor. Ödenecek tutarın net ücret üzerinden değil, çıplak brüt ücret üzerinden hesaplanması gerekiyor.
■ Kıdem tazminatına taksit yapılması mümkün mü?
Çalışanın rızası olmadan kıdem tazminatı taksitle ödenemiyor. İşveren eğer işçinin açık ve yazılı onayını alırsa kıdem tazminatını taksitle ödeyebiliyor.