Pandemi ile birlikte çalışma hayatına yeni modeller girdi. Uzaktan çalışma, esnek çalışma, kısa mesai, part-time mesai gibi modeller değişik şekillerde uygulandı. Ancak bu modellerin yasal zeminlerinin hazırlanması ve kalıcı olarak uygulanması da tartışma konusu oluyor. Türkiye'de de yeni çalışma modelleri üzerinde çalışmalar başlamış durumda. Bir yandan kamu personeli için taslak yönetmelikler hazırlanırken, bir yandan da özel sektörde yeni modellerin uygulanması değişik ülkelerde pilot olarak deneniyor.
'ÜCRETİM DÜŞER Mİ?' KORKUSU
Kısa çalışma sürelerini deneyen ülkelerde yapılan araştırmalara göre çalışanların daha sağlıklı olduğu, ailelerine ve kendilerine daha fazla zaman ayıran çalışanların daha verimli oldukları gözleniyor. Bu durum hem üretim kalitesini artırıyor hem de iş barışının sağlanmasına yardımcı oluyor. Uzun süreler fazla çalışma yapan işçiler bunun karşılığını yeterince alamıyorlarsa hem mutsuz oluyorlar hem verimlilikleri düşüyor.
Kısa çalışma sürelerinin dezavantajlarına bakıldığında çalışanlarda "Ücretim ve tazminatım düşer mi" korkusu yer alıyor. Bu yüzden uygulamalarda düzenlemelere mutlaka 'tam ücret' ekleniyor. Ancak işverenlerin bazı sektörlerde parça başı iş yaptırarak ücretleri düşürme politikası gütmesi de söz konusu olabilecek. Hem yeni çalışma modellerinde hem de saatlerin düşürülmesinde meslekler ve sektörler arasında farklılıklar olabilecek. Kamuda uygulamalar yine alanlara göre değişebilecek. Eğitim, emniyet, sağlık gibi alanlarda farklı uygulamalar öne çıkabilecek. Özel sektörde ofis işleriyle imalat arasında modellerin uygulanması bakımından farklılıklar oluşacak.
DÜNYA DENİYOR
BELÇİKA: Avrupa'da 4 günlük çalışma yasasını çıkaran ilk ülke. 2022'de çıkan yasa ile çalışanlar maaş kaybı olmadan haftada 4 ya da 5 gün çalışma seçme hakkına sahip oldu.
PORTEKİZ: 39 özel şirket, pilot çalışmaya katıldı. Çalışanlar zamanının yüzde 80'ini işe verecek ama yüzde 100 maaş alacak.
İNGİLTERE: 4 gün çalışma geniş şekilde uygulanıyor. 61 şirket bu çalışmaya katıldı. Üretimin aksamadığı, verimin arttığı gözlemlendi..
İSKOÇYA: Burada çalışma saatlerinin yüzde 20 düşürülmesi yasası hazırlandı. Ancak maaşların değişmemesi gerektiği de yasada yer aldı.
İSPANYA: Hükümet geçen Aralık ayında pilot uygulamayı onadı. Sanayi Bakanlığı, projeye dahil olacak şirketler için 10 milyon euroluk fon kurulduğunu açıkladı. Projeye 2 yıl sadık kalan şirketler fondan yararlanacak.
İSVEÇ: Ülkede günlük 6 ve 8 saat çalışma denemeleri yapıldı. Çalışanların büyük bölümü 6 saati seçti ancak 8 saat isteyenler de oldu.