Sosyal güvenlik mevzuatımızda bazı rahatsızlıkları ya da engelleri bulunan vatandaşlar için erken emeklilik imkânları bulunuyor. Bunlar malulen emeklilik ve engelli emekliliği. Engelli emekliliği için detaylar şöyle:
■ Kimler bu haktan yararlanıyor? Engellilik oranı en az yüzde 40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar vergi indiriminden faydalanarak erken emeklilik imkânına kavuşuyor. 2008 sonrasında ise Bağ-Kur'lular için de bu hak bulunuyor. Burada ilk şart çalışıyor olmak ve vergi indiriminden en az yüzde 40 oranında faydalanmak.
■ Ne kadar prim gerekiyor? Burada yaş şartı aranmazken sigortalılık süreleri 15-20 yıl arası, prim gün sayısı da 3600 ile 4400 arasında değişiyor. Sigortalılık süresi çalışma aramadan geçen zamanı gösteriyor. Burada süre ve prim gün sayısı işe giriş tarihi itibariyle belirleniyor.
■ Emeklilik için ne yapmak lazım? Erken emeklilikten yararlanmak için öncelikle vergi indirimi almak gerekiyor. İş yerinden alınacak belgelerle vergi dairesine giderek hastaneye sevk isteniyor. Burada heyet raporu alınıyor.
■ Hangi belgeler gerekiyor? Başvuru için kimlik belgesi dilekçe ve işyerinizden sigortalı çalışıldığına dair belge yeterli oluyor. Sonrasında bir hastaneden engellilik derecesini raporla tespit etmek gerekiyor. Raporunuzun en az yüzde 40 olması gerekiyor. Bu raporun da kurumca onaylanması lazım.
■ Bağ-Kur sigortalıları da yararlanıyor mu? 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren Bağ- Kur (4/B) sigortalıların da engelli olarak erken emekliliklerinin yolu açıldı. Buna göre, yüzde 60 ve üzeri engeli olanlar 15 yıl 3 bin 960 gün, yüzde 50 ile 59 arasında olanlar 16 yıl 4 bin 320 gün, yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl 4 bin 680 günden emekli olabilecek.
■ Engelli memura emeklilik var mı? Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008 sonrasında bu haktan yararlanmaya başladılar. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az yüzde 40 raporu olanlar veya en az yüzde 40 olmak üzere doğuştan engelli olan memurlar en az 5400 gün (15 yıl) primi ödenmiş olmak şartıyla emekli olabiliyor. Eğer memurlar 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlamışlar ve engellilik oranları yüzde 40 ve üstündeyse onlar için de erken emeklilik şartları bulunuyor.
MALULEN İÇİN 1.800 GÜN ŞARTI
Malulen emeklilik için en az 1.800 gün (5 yıl) primin olması gerekiyor. Çalışamayacak durumda olan sigortalılar SGK'ya müracaat ederek kendilerini hastaneye sevk ettiriyor. Burada heyet tarafından değerlendirilen sigortalının en az yüzde 60 iş göremezlik raporu alması isteniyor. Bu rapor daha sonra SGK sağlık kurulu tarafından da onaylanırsa sigortalı malulen emekli ediliyor ve maaş bağlanıyor. Bazı durumlarda doktorlar rapora tekrar muayene kaydı koyuyor. Bu durumda emekli olan sigortalı süre sonunda yeniden heyete girerek hastalığının devam edip etmediğini kontrol ettiriyor. Eğer iş göremezlik oranı yüzde 60'ın altına düşerse yani sigortalı şifa bulursa emeklilik iptal ediliyor. SGK'nın belirlediği ve malulen emeklilik kapsamında değerlendirilen bazı hastalıklar şunlar: Kanser, epilepsi, parkinson hastalığı, beyin tümörü, behçet hastalığı, organ nakli, AİDS, tüberküloz, siroz, zeka geriliği, şizofreni, bipolar bozukluğu, MS hastalığı, serebral, felç ve uzuv kaybı, Demans, görme kaybı.
HANGİ FARKLAR VAR?
Her iki emeklilik sistemi arasında önemli farklar da bulunuyor.
■ Engelli emeklilikte oran yüzde 40'dan başlarken malulen emeklilikte yüzde 60 isteniyor.
■ Engelli emeklilikte engelliliğin sigortadan önce olması gerekirken, malulen emeklilikte sonradan rahatsızlığın çıkması bekleniyor.
■ Engelli emeklilikte işe giriş tarihine göre yıl ve prim şartı varken malulen emeklilik için sadece 1.800 gün yetiyor.
■ Engelli emekli olmak isteyenlerin vergi indirimi için çalışıyor olması gerekirken malulen emeklilikte çalışma şartı aranmıyor.
■ Vergi indirimi ile emekli olanlar daha sonra çalışmaya devam edip emekli maaşını alabilirken, malulen emekli olanlar çalıştıklarında emekli maaşları kesiliyor.
