ABD Başkanı Donald Trump'ın 2 Şubat 2019 tarihinde tek taraflı çekileceklerini ilan ettiği Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması (INF) dün itibariyle sona ermiş oldu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de 3 Temmuz'da INF'yi askıya alan kararnameyi imzalayarak ABD'ye karşılık vermişti. Soğuk Savaş sonrasında ABD-Rusya arasındaki nükleer dengeyi korumak için yapılan anlaşma tarih olurken bugün itibariyle yeni silahlanma yarışı için düğmeye basılmış oldu. Üstelik silah yarışında şimdi ABD ve Rusya'nın yanı sıra Çin, İsrail, İran, Hindistan ve Kuzey Kore de var.
KARŞILIKLI SUÇLAMALAR
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şubat ayında Rusya'ya INF için altı ay süre verdiklerini işaret ederek "Rusya bunu reddetti, yani anlaşma bugün sona eriyor. ABD, başkalarının ihlal ettiği bir anlaşmada kalmayacak. Bunun sorumlusu tamamıyla Rusya'dır" ifadelerini kullandı. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov ise ABD'nin oturduğu dalı kestiğini öne sürerek "ABD'nin inisiyatifiyle INF son bulmuştur" dedi.
NATO: YANIT VERECEĞİZ
NATO'dan yapılan açıklamada, "Anlaşmanın son bulmasının tüm sorumluluğu Rusya'dadır. NATO, Rusya'nın 9M729 füzelerinin oluşturduğu risk karşısında ölçülü ve sorumlu bir şekilde yanıt verecektir. Dengeli, koordineli ve savunmaya yönelik tedbirler paketi üzerinde anlaşmaya vardık" ifadesi yer aldı. 1987 tarihli INF anlaşması, 500 ile 5.500 km menzilli füzelerin üretilmesi ve kullanılmasını yasaklıyordu. NATO, Rusya'nın geliştirdiği 9M729 füzesinin menzilinin 1.500 km'ye ulaştığını, dolayısıyla anlaşmayı ihlal ettiğini savunuyordu. Rusya ise füzenin menzilinin 480 km olduğunu iddia ediyor.
'ÇİN DE MASADA OLMALI'
ABD ve NATO, bu füzeyi gerekçe gösterirken Batılı askeri uzmanlar daha derin anlaşmazlıkların da olduğunu belirtiyor. Buna göre Rusya'nın çok kutuplu dünya stratejisine uygun olarak bir dizi üçüncü ülkeye yasadışı yoldan füze ve nükleer silah teknolojisi vermesi en önemli gerekçelerden biri olarak öne çıkıyor. Buna örnek olarak Kuzey Kore ve İran'ın 10 yıl gibi kısa sürede orta ve hatta uzun menzilli balistik füzelere geliştirmesi gösteriliyor. ABD, dünyada yeni bir INF anlaşması yapılacak ise masada sadece ABD ile Rusya'nın değil 5 bin kilometre menzile sahip füzeleri bulunan ülkelerin de bulunmasını talep ediyor. Masada görmek istediği ilk ülke ise Çin Halk Cumhuriyeti. ABD Başkanı Donald Trump dün yaptığı açıklamada, yeni bir anlaşma yapılacaksa mutlaka Çin'in de buna dahil olması gerektiğini söyledi. "Kesinlikle bir noktada Çin'i de dahil etmek istiyoruz. Bu harika olurdu" dedi.
BİLGİ NOTU
INF özellikle Avrupa'da nükleer silah konuşlandırılmasını engelleyerek yaşlı kıtada barış ve dengelerin korunması açısından kritik bir rol oynadı. ABD, INF'in 32 yıl önceki şartlara göre şekillendiği, dolayısıyla günümüz koşullarına yönelik yenilenmesi gerektiği görüşünde. Ancak yeni bir anlaşmaya yönelik henüz ciddi bir girişim söz konusu değil.
ANLAŞMANIN MİMARI GORBAÇOV UYARDI
Rusya ile ABD arasında INF anlaşmasının yapıldığı 1987 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan ile altına imzasını atan dönemin Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov da sahneye çıkarak, "INF anlaşmasının sona ermesi stratejik dengeleri altüst edeceği gibi dünyada yeni, nereye varacağını tahmin bile edemediğimiz tehlikeli silahlanma yarışının başlamasına yol açacaktır. 87 yılından farklı olarak şimdi sadece Avrupa'nın güvenliği değil tüm dünyanın güvenliği masada. Olumsuz ekonomik yönleri ise sıralamak bile yersiz" dedi.