Rusya'nın çekilmesiyle sekteye uğrayan Karadeniz Tahıl Girişimi'nin tekrar hayata geçmesi, küresel gıda fiyatlarında istikrar ve, özellikle de yoksul ülkelerin, gıdaya erişimi açısından önem taşıyor.
Rusya Devlet Başkan Vladimir Putin'in 17 Temmuz'da girişimden çekildiğini açıklamasının ardından konu, Başkan Recep Tayyip Erdoğan ile Putin'in dün gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde yeniden gündeme geldi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Erdoğan görüşmede "barış köprüsü" olarak değerlendirdiği Karadeniz Tahıl Girişimi'nin uzun süre devre dışı kalmasının kimsenin yararına olmadığına, en büyük zararı da tahıla muhtaç, gelir seviyesi düşük ülkelerin göreceğine dikkati çekti.
Uygulama döneminde yüzde 23'ler düzeyinde azalan hububat fiyatlarının, son iki haftada yüzde 15 civarında arttığına işaret eden Başkan Erdoğan, Türkiye'nin Karadeniz Tahıl Girişimi'nin devamı için yoğun çaba ve diplomasi yürütmeye devam edeceğini kaydetti.
Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) yetkililerinin, girişimin işlevini yitirmesi sonrası küresel gıda piyasaları ve gıda güvenliğine etkisine ilişkin paylaştığı analize göre, 22 Temmuz 2022'de BM ve Türkiye aracılığıyla hayata geçirilen girişimle Ukrayna'nın üç limanından tahıl ihracatı başarıyla sağlanabildi.
PİYASALARDA İSTİKRARSIZLIK VE İNSANİ YARDIM KONUSUNDA OLUMSUZ ETKİLİER
Müzakerelere rağmen girişimin yenilenmesine ilişkin belirsizlikler sürerken, mevcut kesintinin piyasalarda istikrarsızlık ve insani yardım konusunda olumsuz etki yaratma riski bulunuyor.
Ukrayna'nın ihracatının devamlılığına ilişkin belirsizliklerle temel gıda maddelerinin fiyatlarında dalgalanma ihtimali artıyor.
FAO, kısa vadede gıda tedarikinde herhangi bir risk görmese de girişimin uzun süre kesintiye uğramasının, gıdaya erişim ve tarımsal gıda sistemlerinin dayanıklılığı üzerindeki etkisinin hafife alınmaması gerektiği görüşünde.
Tedarikin daha düşük bir payı doğrudan gelişmekte olan ülkelere ihraç edilecek olsa bile Ukrayna'dan ihracatın artırılmasının, daha önce olduğu gibi, fiyat ve piyasa istikrarının yanı sıra gıda güvenliğine erişimin iyileştirilmesine katkı sağlayacağı değerlendiriliyor.
Karadeniz Tahıl Girişimi'nde odak noktasının "hali hazırda gıda güvensizliği ve yetersiz beslenme sorunları yaşanan en kırılgan ülkeler ve gruplar" olması gerektiğini ifade eden FAO'ya göre, savaşın yanı sıra üretim ve gelirlerinde düşüşler nedeniyle zorluk yaşayan Ukraynalı çiftçiler de bu kapsamda değerlendirilmeli.
İHRACAT İÇİN ALTERNATİF TÜM GİRİŞİMLER DAHA MALİYETLİ
Anlaşmanın tekrar canlanmasının Ukrayna'da tarımsal üretimdeki keskin düşüşü engelleyeceğini öngören FAO, Karadeniz Tahıl Girişimi ile karşılaştırıldığında, Ukrayna'dan tahıl ihracatı için tüm diğer alternatif girişimlerin daha maliyetli olacağını ve bu maliyetlerin uluslararası gıda fiyatlarına etki edeceğini tahmin ediyor.
İklim şokları nedeniyle tarımsal gıda sistemlerinin baskı altında olduğu bu dönemde, uluslararası piyasalarda Ukrayna'dan tedarikin azalmasının küresel gıda güvenliği açısından büyük bir risk oluşturacağı öngörülüyor.
Türkiye'nin önemli rol üstlendiği tahıl anlaşması, diplomatik bir başarı şeklinde tanımlanırken, girişim sayesinde dünya piyasalarına 33 milyon tondan fazla tahıl ürünü sevk edilmişti.
Söz konusu sevkiyatın yüzde 39'u Avrupa ülkelerine giderken, yüzde 24'ü Çin'e, yüzde 15'i Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine gönderildi.
RUSYA, ANLAŞMAYA DÖNMEK İÇİN ŞARTLARIN UYGULANMASINI İSTİYOR
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, 17 Temmuz'da yaptığı açıklamada, Karadeniz Tahıl Girişimi'ndeki Rusya'yı ilgilendiren şartlar uygulandığında anlaşmaya hemen geri dönebileceklerini bildirmişti.
Rusya'nın anlaşmaya dönmek için talep ettiği şartlar arasında, Rus tarım bankasının (Rosselhozbank) SWIFT sistemine yeniden bağlanması, Rusya'ya yönelik tarım makineleri ve yedek parça tedarikinin yeniden başlatılması, gemilerin sigortalanması üzerindeki kısıtlamaların ve limanlara erişim yasağının kaldırılması bulunuyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Sözcüsü Stephane Dujarric, Rusya'nın Karadeniz Tahıl Girişimi'ne ilişkin engellerin kaldırılması talebiyle ilgili, tüm engelleri kaldıracak imkanlarının bulunmadığını bildirmişti.
Yaptırımlara rağmen Rusya'nın tahıl ihracatı ise sürüyor.
2022-2023 tarım sezonunda yaklaşık 160 milyon ton tahıl hasadı gerçekleştiren Rusya, bu miktarın yaklaşık 60 milyon tonunu ihraç etti.
Putin, Batılı ülkelerin çıkardığı zorluklara rağmen Rusya'nın dünyanın en büyük tahıl ihracatçısı olmaya devam ettiğini ve bazı Afrika ülkelerine de ücretsiz tahıl göndereceklerini söylemişti.
KARADENİZ'DE ASKERİ GERGİNLİK TIRMANIYOR
Rusya'nın anlaşmadan çekilmesi, Karadeniz'deki limanların ve sivil gemilerin güvenliğine yönelik tehlikeleri de artırdı.
Rusya Savunma Bakanlığı, Karadeniz'de Ukrayna limanlarına giden tüm gemileri artık "potansiyel askeri kargo taşıyıcısı" şeklinde tanımlarken, Ukrayna da Karadeniz'deki Rus limanlarına giden sivil gemiler için benzer bir karar aldı.
Öte yandan, Rus yetkililer, Ukrayna'yı Karadeniz Tahıl Girişimi için kullanılan koridoru "terör saldırıları" için kullanmakla suçlarken, Ukraynalı yetkililer de Rusya'nın Odessa limanlarına gerçekleştirdiği saldırılarla son 10 günde çok sayıda tahıl altyapısını ve yaklaşık 180 bin ton tahılı imha ettiğini öne sürdü.
Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna'yı ait insansız deniz araçlarının Karadeniz'deki sivil gemilere saldırdığını da bildirirken, Karadeniz Tahıl Girişimi'nin durdurulmasından sonra bölgede askeri gerginliğin daha da artması küresel gıda pazarlarının geleceğine ilişkin soru işaretlerini artırıyor.