Rusya'da yaşanan tehlikeli gerilim geçtiğimiz aylarda tüm dünyanın gündemenine oturmuş durumdaydı.
Gerilimin baş rolünü çeken Wagner paralı asker grubun kurucusu Yevgeny Prigojin, Putin'i ve özellikle Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu'yu hedef alarak bir ayaklanma başlattı. Kremlin ayaklanmayı bastırsa da isyanın yankıları tüm dünyada hala devam ediyor.
Rus yetkililer tarafından Wagner'in lideri Yevgeny Prigojin'in isyan sonrası Belarus'a gittiği ifade edilmişti. Daha sonra Prigojin, Rusya'ya tekrar geri döndü.
Haftalar sonra, Prigojin St. Petersburg'daki Rusya-Afrika zirvesinde sürpriz bir şekilde ortaya çıktı.
62 yaşındaki Prigojin, zirveye katılan Orta Afrika Cumhuriyeti heyetinin bir üyesi olduğuna iddia edilen bir adamla fotoğraf çektirdi.
Söz konusu fotoğraf karesi St. Petersburg'da düzenlenen Rusya-Afrika Ekonomik ve İnsani Forumu'nun oturum arasında çekildi.
Telegram mesajlaşma uygulamasında dolaşan bu görüntüde, Wagner liderinin süslü bir merdivenin eteğinde Orta Afrika Cumhuriyeti Devlet Başkanı Faustin-Archange Touadéra'nın protokol şefi Freddy Mapouka ile gülümsediği ve el sıkıştığı görüldü.
Fotoğraf, Wagner'in Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki en görünür figürlerinden biri olan Dmitry Syty tarafından Facebook hesabına şu mesajla yayımlandı:
"Bay Büyükelçi benimle Rusya-Afrika Zirvesi'nin ilk fotoğrafını paylaştı.Tanıdık yüzler görüyoruz"
Yerel bir haber kaynağı olan Fontanka, fotoğrafın St Petersburg şehir merkezinde Prigojin'in ailesine ait bir otelde çekildiğini ve zirvenin üç günü için rezerve edildiğini iddia etti.
Haber kaybakları, Prigojin'in Mali ve Nijer'den yetkililerle görüştüğünü de ifade etti. Ayırca Batı kaynaklı haberlerde Belarus'a taşınmayı kabul eden Prigojin'in zaman zaman Rusya'da vakit geçirdiği, Kremlin'de Putin ile görüştüğü yer aldı.
Politico bu haberi 'Wagner patronu, Rusya-Afrika zirvesinde görüldü' başlığı ile okurlarına servis etti.
Haberde Wagner liderinin davetliler ile poz verdiği karelerin sosyal medyada yer aldığı bilgisine de yer verildi.
Zirvede dikkat çeken bir başka olay ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in de bu forumda konuşmacı olarak bulunmasıydı.
Batı basını Putin'in ve Prigojin'in aynı ortamda bulunmasını Prigojin'in cezadan kurtulduğuna yordu.
Financial Times, zirvede boy gösteren Prigojin'in Rusya'daki varlığının devam etmesinin onun hala Kremlin düzeninin önemli bir parçası olarak sürdürdüğünü ifade etti.
İLK KEZ GÖRÜNTÜLENMİŞTİ
Belarus'a gelen Rus paralı asker grubu Wagner'in lideri Yevgeny Prigojin isyanın ardından geçtiğimiz haftalarda ilk kez kamera karşısına çıkmıştı.
Wagner'e ait Telegram hesaplarında yayınlanan görüntülerde, Prigojin'e Wagner liderlerinden Dmitriy Utkin'de eşlik ettiği görüldü.
Prigojin hitabında, askerlere hitabında "Onurlu bir şekilde savaştık, Rusya için çok şey yaptınız. Şu anda ön cephede olup bitenler, içinde yer almak istemediğimiz bir rezalet ve azmimizi tam olarak gösterene kadar beklememiz gerekiyor. Kendimizi tam olarak kanıtlayabileceğimiz anı beklemek için de bir süre Belarus'ta olmamıza karar verildi. Belarus'ta biraz zaman geçireceğiz. Bu süre zarfında eminim ki Belarus ordusunu dünyanın ikinci ordusu yapacağız" dedi.
Wagner savaşçılarını Belarus halkının onlara kucak açtığını ve buna göre hareket etmeleri gerektiği konusunda uyaran Prigojin, "Belaruslular bizi sadece 'kahraman' olarak değil bir kardeş gibi gördüklerinden dolayı herkesin buna göre hareket etmesi gerekiyor" ifadelerini kullandı.
AFRİKA'DA YENİ GÖREVLER
Wagner savaşçılarının Afrika'da yeni görevler alacaklarını da belirten Prigojin, "Hazırlanıyoruz ve çıtamızı yükseltiyoruz. Afrika'ya doğru yeni bir yola çıkıyoruz. Kendimizi utandırmak zorunda kalmayacağımızdan emin olduğumuzda belki de (Ukrayna'daki) özel askeri operasyona geri döneriz" dedi.
WAGNER'İN AFRİKA'DAKİ ROLÜ
Wagner Grubu, Afrika'nın çeşitli bölgelerinde oldukça etkin druumda. 2014 yılında kurulmasının ardından çok kısa bir süre içerisinde Rus etkisini artırdı. Bu bağlamda Moskova'nın Afrika politikalarının uygulayıcısı olarak nitelendirilen Wagner Grubu'nun devlet tarafından da desteklendiği biliniyor.
Wagner bugün Libya, Mali, Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Eritre, Burkina Faso, Kamerun, Mozambik, Zimbabwe, Madagaskar ve Cezayir gibi kıta ülkelerinde çeşitli askeri, siyasi ve ekonomik faaliyetler yürütüyor.
Prigojin'e bağlı birimler, madencilik ve kereste ticareti gibi yüksek gelirli ekonomik faaliyetlerle uğraşıyor. Bu ülkelerdeki faaliyetlerin büyük ölçüde Prigojin'in kişisel bağlarından kaynaklandığı düşünülüyor.
Wagner grubunun Afrika'daki faaliyetleri göz önünde bulundurulduğunda Prigojin'in zirvede yer alması son derece anlamlı.
NİJER'DEKİ DURUM TARTIŞILIYOR
Wagner'in Nijer'de de etkili olduğu düşünüyor. Kremlin sözcüsü, Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum'un bir darbe girişiminin ardından askerler tarafından gözaltına alındığı Nijer'deki durumun zirve oturum aralarında 'aktif olarak' tartışıldığını söyledi.
ABD VE AVRUPA WAGNER'DEN RAHATSIZ
ABD ve Avrupa ülkeleri, Wagner'in bölgedeki konumundan oldukça rahatsız. Öte yandan Afrika'dan çok sayıda yetkilinin katıldığı ve bugün St. Petersburg'da başlayan Rusya-Afrika Zirvesi, yarın sona erecek. Zirveye Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa da dahil olmak üzere 17 Afrikalı liderin katılması bekleniyor. Kremlin, Batılı ülkeleri Afrika devletlerinin zirveye katılmasını engellemeye çalışmakla suçladı.
WAGNER'E BORÇLU
Orta Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadéra 27 Aralık 2020'de yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçiminde, en güçlü adaydı. Ancak Orta Afrika Cumhuriyeti'nde seçim öncesinde güvenlik güçleri ile isyancı gruplar arasında yaşanan çatışmalar ülkeyi savaş alanına çevirdi.
İsyancı gruplar, Bossembele ve Yaloke gibi başkent Bangui'ye yakın mesafedeki kentlerin kontrolünü ele geçirerek başkente yaklaştı.
Günlerce süren çatışmalar nedeniyle Birleşmiş Milletler Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSCA) sükunet çağrısı yaparken, OAC Dışişleri Bakanı Sylvie Temon, seçim sürecinin güvence altına alınabilmesi için Rusya'dan ve Ruanda'dan yardım talebinde bulundu.Yardım talepleri sonrasında Wagner isyan girişimini engelledi. Touadéra hayatta kalmasını, Wagner savaşçılarına borçlu oldu. Ayrıca ülkede Pazar günü Cumhurbaşkanı Touadera'nın görev süresinin uzatılıp uzatılmayacağına ilişkin referanduma gidilecek. Geçtiğimiz haftalarda Wagner paralı askerinin ülkeye geldiğine ilişkin yerel medyada haberler yayımlanmıştı.
PUTİN'DEN MESAJ
Rusya Devlet Başkanı Putin, Burkina Faso, Zimbabve, Mali, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Eritre'ye 25 ila 50 bin ton tahılı ücretsiz göndermek için 3-4 ay içinde hazır olacaklarını belirtti.
Putin, tahıl teslimatının da ücretsiz olacağını ekleyerek, "Önümüzdeki 3-4 ay içinde Burkina Faso, Zimbabve, Mali, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Eritre'ye 25 ila 50 bin ton tahılı ücretsiz olarak sağlamaya hazır olacağız, ayrıca bu ürünü tüketicilere ücretsiz olarak ulaştıracağız. Belki birkaç rakam daha ilginizi çekebilir. Ukrayna geçtiğimiz yıl yaklaşık 55 milyon ton tahıl üretti. İhracat ise 17 milyon tonu buğday olmak üzere 47 milyon ton olarak gerçekleşti. Rusya, geçen yıl 156 milyon ton tahıl üretti. Bunun 48 milyon tonu buğday olmak üzere 60 milyon tonu ihraç edildi" dedi.
"RUSYA'NIN TAHIL PAZARINDAKİ PAYI YÜZDE 20'DİR"
Putin, Rusya'nın tahıl pazarındaki payının yüzde 20 olduğunu, Ukrayna'nın payının ise yüzde 5'ten az olduğunu ifade ederek, "Rusya'nın Dünya tahıl pazarındaki payı yüzde 20, Ukrayna'nınki ise yüzde 5'in altında. Bu da Rusya'nın küresel gıda güvenliğine önemli bir katkıda bulunduğu ve tarım ürünlerinin sağlam, sorumlu bir uluslararası tedarikçisi olduğu anlamına gelmektedir" dedi.
TAHIL ANLAŞMASI
Türkiye ve Birleşmiş Milletler'in arabuluculuğuyla Rusya-Ukrayna arasında varılan Tahıl Anlaşması, 17 Temmuz'da sona erdi. Anlaşmaya ilişkin açıklama yapan Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, " Anlaşmasının Rusya ile ilgili kısmı şu ana kadar uygulanmadı" diyerek anlaşmadan çekildiklerini dile getirmişti.
Rusya tarafından yapılan açıklamanın ardından Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, "Karadeniz Tahıl Girişimi, Rusya olmadan da çalışmaya devam edebilir. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e resmi mektuplar göndererek Karadeniz Tahıl Girişimi'nin ya da benzerinin üçlü bir formatta devam ettirilmesini teklif ettim" ifadelerini kullanmıştı.
PRİGOJİN'İN SAĞ KOLU: DMİTRY SYTY KİMDİR?
Orta Afrika Cumhuriyeti'nin başkenti Bangui'de Wagner grubunun propaganda ve ticari işlerini yöneten aynı zamanda Rus Evi'nin yöneticisi olan Syty, ABD, AB ve İngiltere tarafından yaptırımlara tabii tutulmuştu.
16 Aralık 2022'de Syty'a yönelik bir saldırı gerçekleştirilmişti. Olayın ardından Prigojin, Telegram hesabından Macron'a hitaben bir mektup paylaşmıştı.
Mektupta Prigojin, Syty'ın Fransız vatandaşı olduğunu ve şu anda Fransa'da ikamet ettiğini ifade etmiş, kendisine yeterli koruma verilmesini rica etmişti.
Bangui'deki Rusya Büyükelçiliği ise Facebook'ta yaptığı açıklamada, Rus Evi'nin yöneticisinin 16 Aralık'ta patlayıcı içeren isimsiz bir paketi açmasının ardından hastaneye kaldırıldığını ifade etmişti.
Saldırıyı "Rus-Orta Afrika Cumhuriyeti'ni hedef alan bir saldırı eylemi" olarak nitelendiren açıklamada, Syty'nin daha önce Rusya'nın Orta Afrika Cumhuriyeti ile iş birliğini bırakmaması halinde kendisini ve ailesini öldürmekle tehdit edildiği belirtildi."
NELER OLMUŞTU?
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşında cephede aktif rol alan Wagner'in lideri Prigojin, 23 Haziran'da Rus ordusunu Wagner kamplarına saldırı düzenlemekle suçlayarak isyan başlatmıştı.
Rus paralı asker grubu Wagner savaşçıları, Prigojin'in emriyle Rusya'nın güneyindeki Rostov'dan, başkent Moskova'ya silahlı yürüyüş başlatmıştı.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'un istifasını isteyen Prigojin, Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko'nun arabuluculuğunda isyanı sonlandırıp geri çekilmişti.
Kremlin Sarayı, isyanın ardından Wagner'in Rusya'daki faaliyetlerine son verileceği ve Wagner savaşçılarının Belarus'taki bir üsse yerleştirileceği duyurulmuştu.
Afrika'da faaliyet gösteren Wagner'in bölgedeki geleceği konusunda da soru işaretleri oluşmuş hatta Wagner'in yaklaşık 2 bin unsurunun bulunduğu Orta Afrika Cumhuriyeti'nden (OAC) çekildiği iddia edilmişti. Bu iddialar OAC yetkilileri tarafından yalanlanmıştı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da 26 Haziran'da yaptığı açıklamada, Wagner'in Afrika'da kalacağını duyurmuştu.