Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, mevzuatı Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği direktiflerine uyumlu hale getirme çalışmaları kapsamında sosyal taraflarla pek çok kez biraraya geldi. Bu çalışmalar kapsamında, Bakan Çelik, memur, işçi ve işveren konfederasyonlarının başkanlarıyla geçen ay toplantı yaparak taslağı değerlendirdi.
Daha sonra bakanlıktan ve sosyal taraflardan temsilcilerin teknik çalışmalarını tamamlamasının ardından Bakan Çelik, başkanlarla tekrar biraraya geldi. Önceki gün gerçekleşen toplantıda, taraflar taslağa ilişkin görüşlerini son kez dile getirdi. Taslağın, son şekli verilerek yarın Bakanlar Kuruluna gönderilmesi planlanıyor.
Mevcut yasal düzenlemede 4857 sayılı İş Kanunu'nda işçilerin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenlemeler bulunmasına karşın kamu çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenleme yer almıyor. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Taslağı'nın yasalaşmasının ardından kamu çalışanları kanun güvencesine alınacak ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin ilk kez müstakil bir kanun yapılmış olacak.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Taslağı, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasını ve mevcut sağlık, güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk hak ve yükümlülüklerini düzenliyor.
Taslağa göre, kanun kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile vekillerine, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere bütün çalışanlara faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak. Türk Silahlı Kuvvetlerinin, genel kolluk kuvvetlerinin ve Milli İstihbarat Teşkilatının eğitim, operasyon, tatbikat ve benzeri kendine özgü faaliyetleri, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, kendi hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar kanun kapsamında olmayacak.
Kanunla iş kazası, işveren, işyeri, meslek hastalığı tanımlamaları da yapıldı.
Kanunla işverene çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlama ve tedbir alma gibi yükümlülükler getirildi.
İşyeri hekimi ve sağlık personeli görevlendirilecek
Taslağın iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine ilişkin maddesine göre, işveren, mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetini sunmak için çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (B) sınıfı ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı ile bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde işyeri hekimi görevlendirmekle yükümlü olacak. Ayrıca işyeri hekimi dışında diğer sağlık personeli de görevlendirilecek.
İşyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanının işyerinde asgari çalışma süresi, çalışan sayısı ve işyerinin tehlike sınıfı gözönünde bulundurularak yönetmelikle belirlenecek.
İşyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gerektiği durumlarda işveren, işyeri ve sağlık güvenlik birimi kuracak.
Çalışmaktan kaçınma hakkı
Taslak ile ''çalışmaktan kaçınma hakkı'' da düzenlendi. Buna göre, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kalan çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun zorunlu olmadığı yerlerde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve tedbirlerin alınmasını talep edebilecek. Alınan karar çalışana ve işsağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilecek. Kurulun veya işverenin, çalışanın talebi yönünde karar vermesi halinde çalışan, gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilecek. Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek güvenli bir yere gidecek. Çalışanların bu davranışları nedeniyle çalışmadığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan hakları saklı kalacak.
İş sözleşmesiyle çalışanlar talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmesini feshedebilecekler.
İşveren, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, gerekli incelemeleri yapmak, rapor düzenlemekle yükümlü olacak. İşveren, iş kazalarının ve kendisine bildirilen meslek hastalıklarının bildirimini yapacak.
Çalışanların yükümlülükleri
Taslak ile ''çalışanların yükümlülükleri'' de belirlendi. Buna göre, çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili usul ve esaslar, aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerinin ve etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlü olacak.
Çalışanlar, işyerindeki makine, cihaz, araç ve gereci kurallara uygun şekilde kullanacak, makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlikeyle karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde işverene ve iş sağlığı ve güvenliği temsilcisine derhal haber verecek.
İş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisi
İşveren, sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili, bir veya daha fazla çalışanın iş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisi olarak görev yapmasını sağlayacak.
2-50 arasında çalışan olan işyerlerinde bir, 51-100 arası çalışanı bulunan işyerlerinde iki, 101-250 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç, 251-500 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört, 501-1000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş, 1001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı temsilci seçilecek.
Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi
Taslak, Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ile İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulmasını öngörüyor. Buna göre, ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunacak Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulacak.
Konseyin üyeleri arasında bazı bakanlıkların ilgili genel müdürlerinin yanı sıra YÖK, işçi ve memur konfederasyonları, bazı sivil toplum örgütlerinin temsilcileri de olacak. Konsey, yılda iki defa toplanacak.
İşveren, 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu, 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturacak ve kurul tarafından alınan kararları uygulayacak. Kurulun oluşumu, görev ve yetkileri, çalışma usul ve esasları yönetmelikle belirlenecek.
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda bu işverenler iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapmakla, mesleki risklerin önlenmesi ve risklerden korunulması çalışmalarını yürütmekle, çalışanları ile çalışan temsilcilerini bilgilendirmekle yükümlü olacak.
İşin durdurulması
İş müfettişi tarafından işyeri bina ve eklentilerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanında çalışanlar açısından hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde bu tehlike giderilinceye kadar iş durdurulabilecek.
Hayati tehlike oluşturan husus ortadan kaldırılmadan durdurulan işe devam edilemeyecek. Durdurma kararı iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili 3 iş müfettişinden oluşan heyet tarafından incelenecek ve 2 gün içinde sonuçlandırılacak. İşverenler verilecek durdurma kararına karşı yerel iş mahkemesine 6 iş günü içinde itiraz edebilecek. Mahkeme itirazı öncelikli olarak görüşerek 6 iş günü içinde karara bağlayacak.
İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde düşüklük olmamak üzere başka bir iş vermekle yükümlü olacak. Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerinde işin durdurulmasına ilişkin usul ve esaslar Milli Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.
İdari para cezaları ve uygulanması
Taslakla kanunun çeşitli maddelerinde belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket eden işverene verilecek idari para cezaları da belirlendi. Buna göre, işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirmeyen işverene, görevlendirmediği her kişi için 5 bin lira idari para cezası verilecek. Aykırılığın devamı halinde takip eden her ay için aynı miktar para cezası uygulanacak.
Görevlendirilen kişilerin kanundan doğan hak ve yetkilerini kısıtlayan işveren, 500 lira para cezası ödeyecek. Ayrıca risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3 bin lira idari para cezası verilecek. Aykırılığın devamı halinde ceza 1,5 katı olarak uygulanacak.
Verilen durdurma kararına uymayarak durdurulan işin yönetmekle belirtilen şartları yerine getirmeden devam ettiren işverene, 10 bin lira idari para cezası verilecek. Ayrıca, işveren ücretlerini ödemediği veya başka bir iş vermediği her çalışan için 200 lira ceza ödeyecek.
Denetimler
Çalışan sayısı ve tehlike sınıfı göz önünde bulundurularak hangi işyerlerinde işyeri sağlık ve güvenlik biriminin kurulacağı, birimde görev alacak kişiler, bu kişi ve kuruluşların çalışma şartları bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecek.
Bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, 10'dan az çalışanı bulunan çok küçük ölçekli işletmelere yönelik olarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin uygulanmasında destekleyici ve kolaylaştırıcı nitelikte özel düzenleme yapma yetkisine sahip olacak.
