Milyonlarca çalışan anneye müjdeli haber Yargıtay'dan geldi. Emsal karara göre; çalıştığı işyerinde kreş olmadığı için istifa eden kadın personel, artık kıdem ve ihbar tazminatı alabilecek. İşverenler, yasa gereği 150'den çok kadın çalışanı olması halinde, kreş açmak zorunda ama bu kuralı uygulamayan işyerleri de var. Yargıtay'ın son kararı bu gerçeği bir kez daha ortaya koydu. Emsal niteliğindeki karar ayrıca annelerin böyle bir durum karşısında ne gibi haklara sahip olduğunu da ortaya koyuyor. 4857 İş Kanunu'nun 25. maddesine göre işveren haklı sebeplerle işten çıkarma yapıyorsa ihbar tazminatı ödemez. Bu haklı sebepler kanunda 3 ana başlıkta açıklanmıştır.
İHTARNAME ÇEKTİ
Milyonlarca anneyi ilgilendiren karara neden olan olay şöyle gelişti: Binlerce personeli bulunan bir özel bankada çalışan kadın işçi, gebelik ve doğum izni sebebiyle ara verdiği işine dönmek istedi. İşyerinde kreş olmaması sebebiyle büyük sıkıntı yaşayan genç anne, banka idaresine kreş olmadığı için ihtarname çekti. Bütün girişimlere rağmen işveren, anneye çözüm sunmadı. Kreş yüzünden işini fesheden kadın, ikinci şoku kıdem ve ihbar tazminatı alamayınca yaşadı.
DAVANIN REDDİ
İş Mahkemesi'nin yolunu tutan mağdur anne, kıdem ve ihbar tazminatı alacağını talep etti. Mahkemede savunma yapan davalı banka avukatı davanın reddini istedi. İş Mahkemesi, davanın reddine karar verdi. Anne kararı temyiz etti. Devreye giren Yargıtay 9'uncu Hukuk Dairesi ise davacı anneyi haklı buldu. Dairenin kararında, 14 Temmuz 2004'te Resmi Gazete'de yayımlanan ilgili yönetmeliğe göre, 150'den çok kadın çalışanı olan işyerinin, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı için gerekli bir kreşin kurulmasının mecburi olduğu hatırlatıldı.
YÖNETMELİĞE UYULMALI
Kararda özetle şu ifadelere yer verildi: "Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma mecburiyeti bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı sebeple fesih hakkı var. Ancak, davacı işe gelerek çalışma isteğini ve iş sözleşmesini feshetme iradesinin bulunmadığını göstermiş, işveren tarafından davacının çalışmasına izin verilmemiş olup, bu nedenle davalı işverenin iş sözleşmesini feshettiğinin kabul edilmesi gerekir."
MERAK EDİLEN SORULAR
● Hangi işyerlerinde çocuk bakım yurdu olmalı? Yönetmelik emzirme odası açmak için işyerinde 100-150 kadın çalışanın olmasını aramakta iken, bakım yurdu (kreş) açmak için ise 150'den fazla kadın çalışanın bulunmasını şart koşuyor. Yani, kreş açma yükümlülüğü işyerinde çalışan kadın işçilerin sayısı üzerinden belirleniyor. İşveren tarafından açılan kreş, işyerine 250 metreden uzaksa yönetmelik, işverene taşıt sağlama yükümlülüğü de getiriyor.
● İşyerindeki kreşten kimler faydalanabilir? Kadın işçiler ile erkek çalışanlar içinden çocuğunun annesi ölmüş olan veya çocuğunun velayeti babaya verilmiş olanlar faydalanır. Çocuk bakım yurduna velisinin isteği üzerine ilkokul kaydı henüz yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.
● Kreşlerde sağlanan imkanlar neler? Kreşlerde, çocukların ihtiyaçlarına göre gerekli besinler, kahvaltıları ve yemekleri verilir. Yemek listeleri ve tamamlayıcı beslenmenin düzenlenmesinde işyeri hekiminin görüşleri alınır.
● Devlet kreş desteği sağlıyor mu? Evet. Maddi sıkıntı çeken ve çalışmak zorunda annelere 0-5 yaş çocukları için kreş desteği sağlanıyor. Kreş parası başvurusu öncelikli olarak işverene yapılmalıdır. İşverene yapılması mümkün değilse Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'na bağlı merkezlere başvuru yapılabilir.
İSTİFA EDEN İHBAR TAZMİNATI ALIR MI?
İhbar tazminatının en önemli şartı işçinin işten çıkarılmasıdır. Yani kendi istediğiyle işten ayrılan bir çalışan ihbar tazminatı alamaz. İşverenler işten zamansız çıkardıkları tüm çalışanlarına ihbar süresi kadar ödeme yapmak durumundadır.
İŞTEN ÇIKARIP İHBAR TAZMİNATI ALINMAYAN DURUMLAR NELERDİR?
4857 İş Kanunu'nun 25. maddesine göre işveren haklı sebeplerle işten çıkarma yapıyorsa ihbar tazminatı ödemez. Bu haklı sebepler kanunda 3 ana başlıkta açıklanmıştır. Kısaca şöyledir;
1) SAĞLIK SEBEPLERİ:
Sağlık sebeplerinden dolayı işten çıkarılma kanunda 3 şıkta açıklanmıştır. Çalışanın alkol kullanımından dolayı toplum kurallarına uymaması ve 3 iş günü ya da bir ayda beş iş günü işe gelmemesi durumunda işveren sağlık sebepleri maddesini gerekçe göndererek iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. Ayrıca işçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda da işçi aynı şekilde sözleşmeyi feshedebilir.
2)AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA UYMAMA HALLERİ
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uyma hususu iş görüşmesi dahil olmak üzere birçok etkeni içeriğinde bulundurur. Yani öncelikle iş görüşmesinde yalan beyanda bulunan ve çalışırken öne sürdüğü yeteneklere sahip olunamaması durumu iş verenin sözleşmeyi feshedebilmesine olanak sağlar. En çok bilinen ahlak ve iyi niyet kuralı ise çalışanın 2 günden fazla izin almaksızın işe devamsızlık yapamayacağıdır. (Bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.)
Ayrıca kanuna göre ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan durumlar şunlardır;
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu
maddeleri kullanması.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
3) ZORLAYICI SEBEPLER
Bildirmeden sözleşme feshinde zorlayıcı sebepler maddesinde çalışanın bir haftayı geçen zorunlu ya da zorlayıcı işe gelememe durumu olarak açıklanır.