EYT yasası ile ilgili Başkan Erdoğan'ın talimat vermesi sonrasında vatandaşlar müjdeli haberi beklemeye başladı. EYT son dakika haberleri ise oldukça popüler durumda. EYT ile ilgili en son gelişmede uzman isimden geldi. Yazarı Noyan Doğan: ''Ortada henüz net bir şey yok. Sadece görüşmeler var. Formül henüz belli değil. Cumhurbaşkanı ve Sosyal Politikalar Kurulunun henüz bir önerisi yok. Dinleme aşamasında'' şeklinde konuştu. Bu arada 9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan herkes şu anda 25 yılını doldurdu. Primi de tamamsa yaşı bekliyor. Hepsinin emekliliği mümkün değil. Ancak yaşta birkaç yılı kalmış olanlar için formüller var Bu bağlamda Finlandiya ve Almanya formülü üzerinde de duruluyor. Peki EYT'liler ne zaman emekli olacak? İşte EYT'de Finlandiya ve Almanya modeli
EYT İÇİN TALİMAT VERİLDİ
EYT yani emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili son gelişmeler, 1999 yılı öncesinde pirim ödeyenler, emeklilik için yaş şartının kalkıp kalkmayacağını merak ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan tarafından emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili Sosyal Politikalar Kurulu'na araştırma talimatı verildi.
Uzman isimden önemli EYT yorumu
İşte, Noyan Doğan'ın konuşmalarından öne çıkan satırbaşları:
Ortada henüz net bir şey yok. Sadece görüşmeler var. Formül henüz belli değil. Cumhurbaşkanı ve Sosyal Politikalar Kurulunun henüz bir önerisi yok. Dinleme aşamasında... Biz bu noktaya nasıl geldik? Eylül 1999'dan önce bizim sosyal güvenlik sisteminde durum biraz farklıydı. Kadınlarda ve erkeklerde belirli bir sigorta süresi ve 5 bin pirim ödeme gün sayısı vardı. Eylül 99'da biz yasayı değiştirdik. Pirim ödeme gün sayısının yanına bir de yaş şartı getirdik. O şartlarda baktığımızda, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir kadın yaklaşık 43 yaşında emekli olabiliyordu. Sonra yaş şartı getirilince bir de 2008'de bir düzenleme yaptık. Kademeli yaşları arttırdık. O zaman ne oldu 99'dan önce işe girenler bir anda emekli olacakken yaş şartı ile karşılaştılar. Şuan emeklilikte yaşa takılanlar diye bir kişiler oluştu. Başlarda bu sorun değildi. Çünkü kişi sayısı azdı. Zaman geçtikçe bu sayı çoğalmaya başladı. 3, 4 yıldır bir baskı yapıyorlar.
"UMUT IŞIĞI DOĞDU!"
Bu daha önce ki tüm seçimlerde gündeme geldi. Çok vaat oldu. Hep Meclis gündemine kanun tasarıları verilsin dendi. Ama hiç olmadı. 99 yılından bugüne demek ki 20 yılda ilk defa bugün bu kişiler için umut ışığı doğdu!
EYT'DE FİNLANDİYA FORMÜLÜ NEDİR?
9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan herkes şu anda 25 yılını doldurdu. Primi de tamamsa yaşı bekliyor. Hepsinin emekliliği mümkün değil. Ancak yaşta birkaç yılı kalmış olanlar için formüller var. En uygulanabilir olanlar Almanya ve Finlandiya modeli. Konunun tartışılması için biraz detaylara bakalım. Finlandiya ve Almanya'da da emeklilik yaşı 65 ve 67'yi buluyor. Bizde ise 2008 sonrası için 61 (erkek) ve 58 (kadın) yaş şartı var. Almanya ve Finlandiya'da emekliliğine birkaç yıl kalanlara, "Alacağınız maaş her yıl için yüzde 2 eksik olacak. Kabul ederseniz emekli olun" deniliyor. Yani emekliliğine 2 yıl kalan yüzde 4, 3 yıl kalan yüzde 6 daha az maaşa razı oluyor. Finlandiya'da üstelik bu süre zarfında Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek maaşını eski haline getirme durumu da var.
500 BİN KİŞİ ETKİLENECEK
Bizde ise yaşa takılanlar arasında emekliliğine çok kısa süre kalanlar kadar 10 yıl olanlar da var. Dolayısıyla yüzde 2'lik indirim yüzde 20'yi bulacak ve maaş eriyecek. Kısa süre kalanlar için uygulanacak formül hem emekli olacakların sayısını azaltacak (500 bin kişinin etkileneceği belirtiliyor) hem de mali yükü hafifletecek. Prim ödeme konusu da düşünülürse sisteme getirisi de azalacak.
İKİ FORMÜL VAR
Bir örnek verelim. Bir arkadaşımızın emeklilik için yaşını doldurmasına 3 yıl kaldığını düşünürsek. 2 bin lira ücretle bu arkadaşımız 'emekli olacağım' dediğinde yüzde 6'lık indirimle alacağı maaş 1.880 liraya inecek. Bir başka formülde ise yaş şartına kaç yıl kalmışsa o sürenin primlerinin toplu olarak borçlanılarak maaştan indirim olmadan emeklilik hakkı verilmesi. Bu sayede emekli maaşı günün şartlarından (gerçek tarihe göre daha düşük) hesaplanacağı için sistem kazanacak. Toplu ödeme ile de kaynak imkânı gelecek. (2016 için yıllık en az ödeme 6.324.48 TL)
ÇALIŞMAYI TEŞVİK SORUNU ÇÖZER
Yaş bekleyenlerin emeklilik istemelerini önleyecek bir başka formül ise 'çok çalışana yüksek emekli maaşı' olacak. Özellikle 2008 sonrasında asgari ücretle çalışan için emekli maaşını düşüren bir aylık bağlama oranı var. Eğer bu oranlar yükseltilirse insanların 'erken emeklilik' yerine 'daha çok çalışmayı' isteyip 'yüksek emekli maaşı' tercih edeceği de düşünülmelidir.
EYT NEDİR?
08 Eylül 1999'da emeklilik yasasında değişiklik yapıldı. Bu tarihten önce 18 yaşında işe başlayan bir kadın 20 yılda ve 38 yaşında, erkek ise 25 yılda ve 43 yaşında emekli olabiliyordu. 1999 yılında çıkarılan yasa ile emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 oldu. 1999'dan önce işe girmiş olanlar için de kademeli geçiş hükümleri kabul edildi. Buna göre;
Örneğin, 1970 doğumlu olan ve ilk defa 1990 yılında çalışmaya başlayan bir erkek yaş şartı olmasa 25 yıllık sigortalılık süresinin dolduğu 2015 yılında emekli olabilecekken, yaş şartı nedeniyle 52 yaşında, yani 2022 yılında emekli olabiliyor ve emeklilikte yaşa takılıyor.
EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR (EYT) YASASI YAŞI KAÇ OLDU?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) kapsamında kadınlar 58 yaşında ve erkeklerde ise 60 yaşında emeklilik imkanı sağlanıyor. Prim gün sayısı ise 7000'e kadar çıkarıldı.
8 Eylül 1999 tarihinden önce işe giren kadınlar 40 ve erkekler ise 58 yaşında emeklilik sağlanıyor. Diğer yandan kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişim gösteren kademeli geçiş süresi getirildiği biliniyor.
Bunun ve buna benzer yaş sınırı Emekli Sandığı ve Bağ-Kur içinde getirilmişti.
ERKEN EMEKLİLİK
Bu sigorta kurumlarının amaçları aynı olsa da gerek işleyişlerinden gerek ücretlerinden oldukça aralarında ayrılmaktadır. En çok bilinen sigorta kurumları SSK ve Bağ-Kur' dur bu iki sigorta kurumları kişinin emekli olabilmesi için oldukça çok imkan sağlar ve kişi adına geleceğe yatırım yapar. Ancak SSK ' lı olmak isteyen bir kişinin bir kurum ya da kuruluşta işe başlaması ve iş verenini kendi adına bu primlerinin ödemesi gerekmektedir. Kişi bu şekilde hizmet yılını doldurarak emekli olabilir. Bağ-Kur ise kişi öncelikle bir kurum ya da kuruluş açmalıdır. Ve burada hizmet vermeye başladıktan sonra kendi adına yatırdığı primlerle emekli olabilme imkanı kazanır. Bu kurulardan erken emekli olabilmek için ise ortak bir kriterleri vardır. Bu kriter ise kişinin bir an önce sigortasının başlatılmış olması gerekmektedir. İş hayatına ne kadar erken atılırsa kişi o kadar erken emekli olabilme imkanına sahip olabilir.