Çalışana hak arama rehberi

Ülkemizde son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle çalışanların hakları koruma altına alınsa da yine de birçok sıkıntı yaşanıyor. Özellikle işverenlerin başvurduğu bazı yöntemlere karşı çalışanlar sessiz kalıyor. Ancak yapabileceğiniz çok şey bulunuyor. İşte patron hileleri ve bunlara karşı yapabilecekleriniz:

* EKSİK BORDRO: Gerçek maaşlar bordroya yansıtılmayarak çalışanlar asgari ücretten gösteriliyor. Kalan miktarlar elden ödeniyor. Çalışanlar ilk başta paralarını alıyor gibi görünse de işveren hem devletten vergi ve prim kaçırıyor hem de işçisinin geleceğinden çalıyor. İleride alacağınız tazminat ve emekli maaşı da bu yüzden azalıyor.

* NE YAPABİLİRİZ: 'İşimi kaybetmeyeyim' diyorsanız ALO 170'e şikayet edin. Ayrılmayı göze alıyorsanız, haklı fesihle tazminatınızı talep edin. Bunun için noteri kullanın. Tazminatınızı bordroda yazan miktardan değil, gerçek maaşınızdan hesaplatın. Bu arada ilerdeki davalarda ispatlamak için gerçek maaşla ilgili belgeleri saklayın.

* SİGORTASIZ İŞÇİ: Türkiye'de her çalışanın SGK'ya bildirilmesi gerekir. Bu yasal bir zorunluluktur. Ama bazı patronlar 'işsizlik korkusunu' kullanarak çalışanına sigorta yapmıyor. Bu sayede devleti soyarken çalışanının da hakkını gasp ediyor. Bu şekilde çalışarak hem emeklilik hem izin hem de tazminat hakkınız olmaz. Sağlık hizmetlerinden yararlanamazsınız.

* NE YAPABİLİRİZ: Öncelikle durumunuzu mutlaka SGK'ya bildirin. Bunun için ALO 170'i kullanabilirsiniz. Sigortanızın yapılıp yapılmadığını ve primlerinizin yatırılıp yatırılmadığını e-Devlet vasıtasıyla mutlaka kontrol edin. İşe girerken sigorta şartı koşun ve sözleşme imzalayın. Sigortasız çalışmaya asla razı olmayın. Sigortasız çalışmaya mecbur kalırsanız, işyerinde çalıştığınızı ispat edecek tüm belgeleri saklayın.

* İZİN KULLANDIRMAMA: Her işçinin kıdemine göre izin hakkı var, bu devredilemez, yok sayılamaz. Ama birçok işveren, işçinin bu iznini kullandırmaz, eksik kullandırır.

* NE YAPABİLİRİZ: İzne çıkarken bunu mutlaka belgeleyin. İzin kağıtlarının bir nüshasını kendinizde saklayın. İleride işten ayrıldığınızda kullanmadığınız izin paralarını o günkü brüt maaş üzerinden alacaksınız. Ödenmezse bu belgelerle hakkınızı arayıp, paranızı alırsınız.

* MESAİ VERMEME: Haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu saati aşan kısımlar yüzde 50 fazlasıyla ödenir. Ama birçok şirket, bunu göz ardı eder.