EYT'DE İŞ EMEKLİLİĞİ NEDİR?
İş emeklilik güvencesini, işverenler ve çalışanlar beraber sağlar. İşveren, çalışanın maaşından çalışanın sigorta ücretleri payını alır ve kendi payı ile birlikte emeklilik kurumuna ödemede bulunur. İş esaslı emeklilik ile, iş esaslı emeklilik şirketleri, emeklilik sandıkları ve vakıfları ilgilenir.
EYT'DE HALK EMEKLİLİĞİ NEDİR?
Çalışma süresine dayalı (iş/maaş esaslı) olarak emekli olabilmek için primler yeterli gelmiyorsa ya da çalışma süresine dayalı emeklilik maaşı çok düşükse, halk emekliliğinden yararlanmak üzere başvuruda bulunulabiliyor.
EYT HAKKINDA MODELLER
Resul Kurt, yasanın çıkması durumunda gündeme gelebilecek çözüm ve yöntemleri açıkladı.
• EYT ile ilgili üç çözüm yöntemi öneriliyor. Üç yöntemden ilkine göre, 1969 ve öncesinde doğmuş yani 50 yaşını doldurmuş kadınlar ve 1964 ve öncesinde doğmuş yani 55 yaşını doldurmuş erkekler, 3600 gün pirim ödemişlerse birinci yöntemin yasalaşması halinde erken emekli olabilecek.
• İkinci yöntemde ise yaş şartı kaldırılıyor. Çalışma günü ve prim sayısı dikkate alınarak emekli olma imkanı getiriliyor. Buna göre 20 yıl çalışan bir kadın ve 25 yıl çalışan bir erkek, ikinci yöntemin yasalaşması halinde emekli olabilecek.
• Üçüncü yöntem ise EYT'lilerin de başından beri beklediği ve arzu ettiği bir düzenleme. Buna göre ise 1999 öncesinde işe başlayıp 5 bin gün çalışmış olanların yaş şartına takılmadan emekli olmaları.
6 MİLYON EYT'Lİ VAR
EYT'lierin sayısı yaklaşık 6 milyon kişi civarında olup, hemen emekli olabileceklerin sayısı ise 1 milyon kişinin üzerinde. EYT'lilere emeklilik imkanı tanınmasının sosyal güvenlik sistemine maliyeti ise 10 yılda 700 milyar liranın üzerinde olacağı da tespitler arasında. Ancak emeklilikte yaşa takılanlara göre düzenleme yapılsa, sadece 700 bin kişi hemen emekli olabilecek ve bunun da maliyeti yıllık 10 milyar liranın biraz üzerine çıkacak.
KESİNTİLİ ERKEN EMEKLİLİK NEDİR?
EYT'lilere yönelik çözüm olabilecek önerilerden birisi de yurtdışında Finlandiya, Almanya gibi bazı ülkelerde örneği olan kesintili erken emeklilik modeli. Daha önce emekliliğine kaç yıl kalmışsa her yıl için yüzde 5 düşük maaşı kabul edenlere veya emekliliğe yaş şartından kaç yıl kalmışsa hesaplanacak bedelin peşin ödenerek hemen emeklilik modeli gündeme gelmişti. Buna göre Finlandiya'da 61 ve Almanya'da 63 yaşını dolduranlar, belli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğne hak kazanabilmektedir. Almanya'da yıllık yüzde 3,6 oranında kesinti yapılmaktadır.
EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILMAK NE DEMEK?
E-devlet platformunda (turkiye.gov.tr) 4A, 4B veya 4C hizmet dökümünüzdeki bilgilere göre "normal şartlarda ne zaman emekli olurum?" aracı iş gününüzü ve emekli olabileceğiniz yılı gösterir. Söz konusu araçta iş gününüzün emekli olabileceğiniz yaştan önce biteceğini görebilirsiniz. İşte emeklilikte yaşa takılmak buna deniyor. Yani emekli olmak için gerekli asgari iş gününü tamamladıktan sonra yasaya göre emekli olabileceğiniz yaşı beklemeniz gerekiyor.
TÜRKİYE'DE EMEKLİLİK YAŞI KAÇTIR?
Geçtiğimiz yıllar içinde emekli olabilmek için şart koşulan prim miktarı artırılmış ve emeklilik yaşı da ileri çekilmiştir. Peki şu an emeklilik yaşı kaçtır? İş gününü dolduranlar emekli olmak için kaç yaşına kadar beklemek durumundalar?
Türkiye'de sosyal güvenlikle ilgili değişen kanunlar nedeniyle şu an herkes için emeklilik şartları aynı değil. Emekli olacağınız yaş sigortalı olarak çalışmaya başladığınız tarihe ve cinsiyetinize göre farklılık gösteriyor.
EYT NEDİR?
08 Eylül 1999'da emeklilik yasasında değişiklik yapıldı. Bu tarihten önce 18 yaşında işe başlayan bir kadın 20 yılda ve 38 yaşında, erkek ise 25 yılda ve 43 yaşında emekli olabiliyordu. 1999 yılında çıkarılan yasa ile emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 oldu. 1999'dan önce işe girmiş olanlar için de kademeli geçiş hükümleri kabul edildi. Buna göre;
Örneğin, 1970 doğumlu olan ve ilk defa 1990 yılında çalışmaya başlayan bir erkek yaş şartı olmasa 25 yıllık sigortalılık süresinin dolduğu 2015 yılında emekli olabilecekken, yaş şartı nedeniyle 52 yaşında, yani 2022 yılında emekli olabiliyor ve emeklilikte yaşa takılıyor.