Daha önce de çalışma hayatımızda olan ancak corona virüs salgını sonrası yüz binlerce çalışanın tanıştığı kısa çalışma uygulaması son günlerde iş hayatının en çok konuşulan konularından bir tanesi. Kısa çalışma uygulamasına ilişkin merak edilenleri Milliyet Gazetesi'nden Cem Kılıç kaleme aldı. İşte kısa çalışma uygulamasına dair merak edilen soruların yanıtı...
1 - İşler kötüye gittiğinden konkordato ilan etmiş bir işveren olarak kısa çalışma başvurusunda bulunabilir miyim?
Bir işverenin işlerinin kötüye gitmesi nedeniyle konkordato ilan etmesi, kısa çalışmadan yararlanmak üzere başvuru yapması açısından bir engel değildir. Dolayısıyla, konkordato ilan eden bir işveren de kısa çalışma başvurusunda bulunabilir.
2 - Çalışanın bu süreç içinde herhangi bir evrak vermesi gerekli mi?
Kısa çalışma uygulaması döneminde işçilerin İŞKUR'a herhangi bir belge sunması gerekmiyor. Çünkü başvuru evrakları veya süreç içinde eksik ya da hatalı olması nedeniyle istenen evraklar, işveren tarafından elektronik ortamda İŞKUR'a veriliyor. Dolayısıyla, işçinin herhangi bir evrak vermesine gerek yok.
3 - Kronik hastalar ve 65 yaş üstü için herhangi farklı bir uygulama var mı?
Bu açıdan, öncelikle söz konusu kişiler için gündemde olan sokağa çıkma yasağını değerlendirmek gerekiyor. İçişleri Bakanlığı tarafından koronavirüs salgınının özellikle 65 ve üzeri yaşlardaki vatandaşlar ile bağışıklık sistemi düşük ve kronik akciğer hastalığı, astım KOAH, kalp/damar hastalığı, böbrek, hipertansiyon ve karaciğer hastalığı gibi kronik rahatsızlığı olanları daha olumsuz etkilemesi sebebiyle sokağa çıkma yasağı getirilmişti. Bu bakımdan iş sözleşmesine dayalı olarak bir işyerinde çalışmakta iken kronik rahatsızlığı olanlar ile 65 yaş üzerindeki çalışanların işyerinde çalışmaya devam etmeleri mümkün bulunmuyor. Söz konusu çalışanların, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmanın temel koşulları olan son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşımaları durumunda ödenekten yararlanmaları mümkün. Bununla birlikte, ödenekten yararlanılması için işverenin başvuruda bulunmuş olması ve işyerinde faaliyetin en az üçte bir oranında azaltılmış olması da gerekiyor.
4 - Malul ve engellilerin kısa çalışma ödeneği şartları farklı mı?
Bir önceki soruya cevaben belirttiğim üzere, koronavirüs kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularında işçilerin ödenekten yararlanabilmesi için; işverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması, işçinin kısa çalışmaya tabi tutulması ve kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekiyor. Bu şartları taşıyan tüm çalışanlar kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirler.
5 - Kısa çalışma ödeneğini IBAN üzerinden mi, alacağım yoksa PTT'ye gitmem gerekecek mi?
Kısa çalışma uygulaması kapsamında olan çalışanlar, e-Devlet üzerinden kısa çalışma ödeneklerini sorgulayabiliyorlar. Çalışanın İŞKUR sayfasında IBAN bilgileri tanımlı ise ödemeler söz konusu banka hesabına yatırılıyor. Ayrıca, kısa çalışma başvurusu sırasında İŞKUR'a sunulması gereken "kısa çalışma uygulanacak işçi listesi" evrakında çalışanların IBAN bilgileri de talep ediliyor. Bununla birlikte, kısa çalışma ödenekleri PTT şubelerinden de alınabiliyor. Bu bakımdan, çalışanın IBAN bilgilerinin İŞKUR sisteminde kayıtlı olması durumunda PTT'ye gitmeden banka kartı ile ATM'den de işlem yapması mümkün.
6 - Kısa çalışma ödeneği alınmaya başladığı süre içerisinde yıllık izin kullanılır mı?
Kısa çalışma ödeneğinin bağlanması sonrasında yıllık ücretli izin kullanımı söz konusu olamaz. Çünkü kısa çalışma süresi ile hiçbir ücretli izin süresi iç içe geçemez. Ancak ödeneğin başladığı tarihe kadar yıllık ücretli izin kullanımı mümkündür.
7 - Bu döneme denk gelebilecek resmi tatiller ve bayramlar mesai olarak sayılır mı?
Bu durum, çalışma sürelerinin azaltıldığı kısa çalışma modelinde gündeme gelebilecektir. Buna göre, salgın nedeniyle çalışma süreleri azaltılan firmalarda çalışanlar resmi tatil veya bayramda, yani tatil gününde çalışmışlarsa, hem tatil günü için ücretleri ödenecek hem de tatil gününde çalışmanın karşılığı olan 1 günlük ücretlerini alacaklardır.
8 - Ödeneği alırken sağlık hizmetlerinden faydalanılır mı?
Kısa çalışma uygulaması süresince işçilerin çalışmadıkları günler için Genel Sağlık Sigortası primleri İŞKUR tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmekte olup ilgililer ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden faydalanabilir.
9 - Kısa çalışma ödeneği ücreti üzerine ücret farkı ödeyen şirketlere yönelik teşvikler var mı?
Herhangi bir zorunlulukları olmamakla birlikte, bazı işverenler kısa çalışma döneminde çalışanların gelir kayıplarını karşılamak üzere kısa çalışma ödeneğine ilave olarak ücret farkı ödemektedir. Kısa çalışma ödeneği verilen dönemde işveren tarafından yapılacak bu tür ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmesi gerekiyor. Ancak söz konusu ödemeleri yapan işverenlere yönelik herhangi bir teşvik söz konusu değildir.
10 - Kısa çalışma ödeneği fark ödemelerinin kayıt dışı kalma ihtimali yok mu? Sistem üzerinden verilmesi denetlenebilecek mi?
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan dönemde yapılacak fark ödemelerinin bordrolaştırılması ve yukarıda belirttiğim üzere Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmesi gerekiyor. Ödemenin bu şekilde yapılması durumunda kayıt dışı kalması söz konusu değil. Ayrıca, salgın dönemine özgü olarak kısa çalışma başvurularına ilişkin uygunluk tespitleri sonradan yapılacağından, yapılan fark ödemeleri müfettişlerce bu tespitler sırasında ayrıntılı şekilde incelenecektir.