Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK), Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği'nde yaptığı değişiklikler, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yapılan değişiklikler kapsamında, tebliğin portföy sınırlamalarına ilişkin bölümünde yer alan maddelerde düzenlemeye gidildi.
Buna göre, portföy sınırlamalarına ilişkin maddede yer alan "Gayrimenkullere, gayrimenkul projelerine ve gayrimenkule dayalı haklara aktif toplamının en az yüzde 51'i oranında yatırım yapmak zorundadırlar." cümlesi "Gayrimenkullere, gayrimenkul projelerine, gayrimenkule dayalı haklara, gayrimenkul yatırım fonu katılma paylarına ve sermayesine yüzde 100 iştirak ettikleri şirketlere, aktif toplamının en az yüzde 51'i oranında yatırım yapmak zorundadırlar." şeklinde değiştirildi.
Aynı bölümde yapılan düzenleme ile ortaklıkların münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ortaklıklarda en fazla aktif toplamının yüzde 25'i, diğer ortaklıklarda en fazla aktif toplamının yüzde 49'u, bu varlıklar içerisinde yer alan yatırım amaçlı Türk Lirası cinsinden vadeli mevduat veya katılma hesabı, yabancı para cinsinden vadeli ve vadesiz mevduat veya özel cari ve katılma hesabına ise en fazla aktif toplamının yüzde 10'u oranında yatırım yapabilmesi şarta bağlandı.
Bu paralelde tebliğin halka arz yoluyla satış bölümünde de düzenlemeye gidilirken, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek gayrimenkul yatırım ortaklıklarının sadece altyapı tesislerine ilişkin sahip oldukları üretim lisansı veya benzeri başka imtiyazlar kapsamında faaliyette bulunmaları halinde, bu ortaklıkların portföy sınırlamalarına ilişkin oranları sağlaması zorunluluğunun aranmayacağı hükmedildi.
ÖZELLİK ARZ EDEN KARARLAR
Tebliğin özellik arz eden kararlar bölümünde yer alan "Payları halka arz edilen ortaklıklar ile bu fıkrada sayılan taraflar arasında olan ve bu fıkrada sayılan işlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla alınan yönetim kurulu kararlarının kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanması, ayrıca karar oy birliğiyle alınmadığı takdirde yapılacak ilk genel kurul toplantısının gündemine alınarak ortaklara bilgi verilmesi gerekir." maddesi yürürlükten kaldırıldı.
Aynı bölümde yer alan "Ortaklıklar ile ilişkili taraflar arasında yapılan işlemlere yönelik olarak Kurul tarafından belirlenen kurumsal yönetim ilkeleri saklıdır" maddesi de "Ortaklıklar ile ilişkili taraflar arasında yapılan işlemler hakkında, bu tebliğ hükümleri saklı kalmak kaydıyla Kurul tarafından belirlenen kurumsal yönetim ilkeleri uygulanır" şeklinde değiştirildi.
YATIRIM FAALİYETLERİ VE YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN SINIRLAMALAR
Ortaklıklarının yatırım faaliyetleri ve yatırım faaliyetlerine ilişkin sınırlamalarına yönelik esasların belirlendiği bölümde de bazı maddelerde düzenleme yapıldı.
Düzenlemelere göre, ortaklıklar alım satım karı veya kira geliri elde etmek amacıyla arsa, arazi, konut, ofis, alışveriş merkezi, otel, lojistik merkezi, depo, park, hastane ve benzeri her türlü gayrimenkulü satın alabilecek, satabilecek, kiralayabilecek, kiraya verebilecek ve satın almayı veya satmayı vadedebilecek. Münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ortaklıklar sadece altyapı yatırım ve hizmet konusu olan gayrimenkuller ile ilgili olan işlemleri gerçekleştirebilecek.
Daha önce gayrimenkul yatırım ortaklıkları bu bentte yer alan işlemlerin hiçbirini gerçekleştiremiyordu.
Düzenlemeyle ortaklıklar, faaliyete geçirilebilmesi için belirli asgari donanıma ihtiyaç duyan gayrimenkullerin kiraya verilmeden önce tefrişini temin edebilecek. Öte yandan hiçbir şirkette sermaye veya oy haklarının yüzde 5'inden fazlasına sahip olamayacak. Ortaklığın tek bir ihraççıya ait para ve sermaye piyasası araçları yatırımlarının toplamı ortaklığın aktif toplamının yüzde 10'unu aşamayacak. Burada belirtilen "tek bir ihraççıya ait" ifadesi, eski tebliğde "tek bir şirketteki" şeklinde yer alıyordu.
Ortaklıklar, kanunen ödemekle yükümlü oldukları vergi, harç ve benzeri diğer giderler hariç olmak üzere varlıkların portföye alımı ve portföyden satımı sırasında varlık değerinin yüzde 3'ünü aşan komisyon ücreti ödeyemeyecekler ve benzeri giderler yapamayacaklar. Ancak yurt dışında yerleşik yabancı uyruklu kişilere yapılacak satışlarda bu hüküm uygulanmayacak.
Söz konusu madde eski tebliğde, "Kanunen ödemekle yükümlü oldukları vergi, harç ve benzeri diğer giderler hariç olmak üzere varlıkların portföye alımı ve portföyden satımı sırasında varlık değerinin yüzde 3'ünü aşan komisyon ücreti ve benzeri giderler yapamazlar. Bu hüküm münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ortaklıklar için uygulanmaz." olarak belirlenmişti.
Son olarak daha önce tebliğde yer alan "Ortaklık portföyüne dahil edilecek gayrimenkullerin tapudaki niteliğinin, fiili kullanım şeklinin ve portföye dahil edilme niteliğinin birbiriyle uyumlu olması esastır" maddesi, düzenleme sonrası tebliğde şu şekilde yer aldı:
"Ortaklığın mülkiyetinde olan gayrimenkuller üzerinde metruk halde veya ekonomik ömrünü tamamlamış veya herhangi bir gelir getirmeyen veya tapu kütüğünün beyanlar hanesinde riskli yapı olarak belirtilmiş yapıların bulunması veya tapuda mevcut görünmekle birlikte yapıların yıkılmış olması halinde, söz konusu durumun hazırlatılacak bir gayrimenkul değerleme raporuyla tespit ettirilmiş olması ve varsa söz konusu yapıların yıkılacağının ve gerekmesi halinde gayrimenkulün tapudaki niteliğinde gerekli değişikliğin yapılacağının Kurula beyan edilmesi halinde gayrimenkul arsa olarak ortaklık portföyüne dahil edilebilir."
ORTAKLIKLARIN YAPAMAYACAKLARI İŞLER
Yapılan düzenleme ile gayrimenkul yatırım ortaklıklarının yapamayacakları işler bölümünde yer alan "ilişkili taraflarına herhangi bir mal veya hizmet satımı işlemine dayanmayan borç veremezler" maddesine "sermayesine yüzde 100 iştirak ettikleri bağlı ortaklıkları dışındaki" ifadesi eklendi.
Böylece, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının sermayesine yüzde 100 iştirak ettikleri bağlı ortaklıklarına mal veya hizmet satımı işlemine dayanmayan borç verebilmesinin önü açıldı.
REHİN VE SINIRLI AYNİ HAK TESİSİ
Tebliğin ipotek, rehin ve sınırlı ayni hak tesisine ilişkin hükümlerin belirlendiği bölümünde yapılan değişiklikle, kat karşılığı ve hasılat paylaşımı yapılan projelerde, projenin gerçekleştirileceği arsaların sahiplerince ortaklığa, bedelsiz veya düşük bedel karşılığı ortaklık lehine üst hakkı tesis edilmesi veya arsanın devredilmesi halinde, projenin teminatı olarak arsa sahibi lehine ortaklık portföyünde bulunan gayrimenkuller üzerine ipotek veya diğer sınırlı ayni haklar tesis edilmesi mümkün kılındı.
Ayrıca kendi tüzel kişilikleri lehine temin edilecek finansman için portföydeki varlıklar üzerinde ipotek, rehin ve diğer sınırlı ayni haklar tesis edilebileceği hükme bağlandı.
Öte yandan düzenleme ile ortaklıkların, sermayesine yüzde 100 iştirak ettikleri bağlı ortaklıkları lehine kendi portföyündeki varlıklar üzerinde ipotek, rehin ve diğer sınırlı ayni haklar tesis ettirmesinin, söz konusu bağlı ortaklıkları lehine teminat, garanti ve kefalet verebilmesinin önü açıldı.
Tebliğe eklenen yeni bir maddeyle inşaat işleri malzemelerinin ortaklık tarafından satın alınarak inşaat hizmetini sunacak müteahhidin kullanımına sunulması mümkün kılındı.
Ancak bu, inşaat malzemelerinin ortaklığın portföyünde bulunan belirli bir gayrimenkul projesiyle ilgili olması ve münhasıran bu projede kullanılmak üzere temin edilmesi, müteahhitlerle imzalanan karşılıklı hak ve yükümlülüklerin belirlendiği sözleşmelerde ortaklık tarafından temin edilen inşaat malzemelerine ilişkin hususlara da yer verilmesi ve inşaat malzemelerinin temin edileceği kişilerin münhasıran inşaat malzemesi üretimi yapan ilişkili taraflar hariç ortaklığın ilişkili tarafı olmaması koşullarına bağlandı.
EKSPERTİZ DEĞERİNİN KULLANILMASI
Tebliğin, ekspertiz değerinin kullanılması bölümünde yapılan düzenlemelere göre, ortaklığın portföyünde yer alan veya alması planlanan gayrimenkuller, gayrimenkul projeleri, gayrimenkule dayalı haklar, altyapı yatırım ve hizmetlerine ilişkin olarak yapılacak alım satım, kiralama ve benzeri işlemler tespit edilen ekspertiz değerleri dikkate alınarak gerçekleştirilecek.
Mevcut piyasa veya ödeme koşulları dikkate alınarak yapılacak alım işlemlerinde ekspertiz değerlerinden daha yüksek, satım ve kiralama işlemlerinde ise ekspertiz değerinin yüzde 95'inden daha düşük değerlerin esas alınması durumunda, bu durumun Kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanması ve yapılacak ilk genel kurul toplantısının gündemine alınarak ortaklara bilgi verilmesi zorunlu olacak.
Ciro üzerinden kira sözleşmesi imzalanan gayrimenkuller ile sabit kira bedeli ve/veya ciro üzerinden kira sözleşmesi imzalanan birden fazla kiracının bulunduğu gayrimenkullerin kira ekspertiz bedeli ve kira bedeline ilişkin karşılaştırma, hesap döneminin sonunda yapılacak.
Kısmi doluluğa veya değişken doluluğa sahip gayrimenkullerden elde edilen kira bedeli toplamının, gayrimenkulün toplam ekspertiz kira bedeli ile mukayesesinde, gayrimenkulün toplam kiralanabilir alanının yıl içerisindeki ortalama doluluk oranı dikkate alınacak. Bu kapsamda, elde edilen kira bedeli, gayrimenkulün toplam kiralanabilir alanının ortalama doluluğuna göre düzeltilmiş ekspertiz kira bedeli ile mukayese edilecek. Bir hesap döneminin sonunda, ekspertiz kira bedelinin altında gelir elde edilen gayrimenkullere ilişkin bilgilerin, hesap dönemini izleyen birinci ayın sonuna kadar kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanması ve yapılacak ilk genel kurul toplantısının gündemine alınarak pay sahiplerine bilgi verilmesi zorunlu olacak.
Ortaklık portföyündeki varlıkların uzun süreli kiralama sözleşmesine konu edilmeleri durumunda, 5 yıllık dönemler itibarıyla kira ekspertiz değerleri hazırlanacak bir değerleme raporuyla tespit ettirilecek.
Bir hesap dönemi sonunda o hesap dönemine ilişkin mevcut kira bedelinin ekspertiz değerinin yüzde 95'inin altında kalması durumunda, bu durum kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanacak ve yapılacak ilk genel kurul toplantısının gündemine alınarak ortaklara bilgi verilecek.
Tek kiracısı bulunan gayrimenkullerin, uzun süreli kiralama sözleşmesine konu edilmeleri durumunda ise 5 yıllık dönemler itibarıyla kira ekspertiz değerleri hazırlanacak bir değerleme raporu ile tespit ettirilecek. Ortaklık tarafından 5 yıllık dönem içinde alınan toplam kira bedelinin, 5 yıllık kira ekspertiz değeri toplamının yüzde 95'inin altında kalması durumunda, bu durum kurulun özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanacak ve yapılacak ilk genel kurul toplantısının gündemine alınarak pay sahiplerine bilgi verilecek.
KAR PAYI DAĞITIMI
Tebliğ değişikliği kapsamında, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının bilgi verme ve kamuyu aydınlatmasına ilişkin bölümde de çeşitli düzenlemeler yapıldı.
Ayrıca söz konusu ortaklıkların kar payı dağıtımına ilişkin esasları belirleyen geçici maddede de süre uzatımına gidildi.
Böylece, ortaklıkların paylarının halka arzından veya nitelikli yatırımcıya satışından önce nakit kar payı dağıtımı yapamayacağına ilişkin hüküm, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işleten ortaklıklar için 31 Aralık 2023'e kadar uygulanmayacak. Bu süre daha önce 30 Aralık 2019 olarak belirlenmişti.