Sigortalı olarak çalışan bir vatandaş ne kadar süre bir işyerinde çalışırsa istifasında kıdem tazminatı alabilir? 49 yaşında emekli olabilmek için hangi şartlar gerekiyor? Emekli olmak isteyenler için emeklilik şartları kişiye özel uygulanırken bazı özel durumları bulunanlar kendilerine ilişkin bilgileri SGK uzmanlarına soruyorlar.
49 YAŞINDA EMEKLİLİK
Yine binlerce vatandaşın yakından takip ettiği konu başlıklarından birisi de emeklilik ve emeklilikte yaş sorunu. Bu kapsamda bir vatandaş kendi durumunu anlatarak ne zaman emekli olabileceğine ilişkin detayları sordu.
Soru: 1 Temmuz 1971 doğumluyum. SGK girişim 1 Kasım 1986. Ne zaman emekli olabilirim?
Cevap: Girişte adınıza prim ödemesi varsa emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık süresi, 5300 gün prim ödeme ve 49 yaş şartlarına tabisiniz. 5300 gün prim ödemiş olmanız şartıyla, 49 yaşınızı dolduracağınız 1 Temmuz 2020'de emekli olabilirsiniz.iştirme furyası devam ediyor.
PRİM BORÇLANMASI NEDİR?
Çalışma hayatında yer alan kadınlar emeklilikleri için doğum borçlanması yapabilirler. Doğum borçlanmasında süreç en fazla üç doğum için geçerli. Aynı şekilde erkek çalışanlarda askerlik borçlanması yapabilirler. Özellikle geçmiş dönemlerde askerlik sürecinin 18 ay, 15 ay ve 12 ay olduğu düşünülürse çalışanlara ek avantaj sağlanabilir.
4500 GÜNDE KIDEM TAZMİNATI ALINIR MI?
Çalışma hayatında yer alan vatandaşların kıdem tazminatı konusu oldukça araştırılan başlıklar arasında yer alıyor. Bu başlıkların başında ise uzun süre aynı iş yerinde çalışan vatandaşların istifasında dahi kıdem tazminatı hakları. İşte bu alanda sorulan bir soru ve alınan yanıt,
Soru: SSK başlangıç tarihim okul stajından dolayı 2002'de ama sigorta ödemem 2006'da başlamış olup 4200 gün prim ödemem var. 4500 günü doldurduğum zaman, işyerinden tazminat alarak ayrılabilir miyim?
Cevap: Priminizi 7000 güne tamamlayacağınız tarihte kıdem tazminatı alarak ayrılabilirsiniz. 4500 gün primle kıdem tazminatı alarak ayrılmak için, 25 yıllık sigortalılık süresinin de doldurulması gerekiyor.
SGK'DAN YAZI ALINMALI
İşçiler bu anlamda kendilerine tanınmış olan hakkı usulüne göre kullanması gerekir. Bu durumlarını tespit eden yazıyı ise bağlı olarak yer aldıkları SGK il ve ilçe müdürlüklerine giderek de iş verene verdikleri takdirde iş yeri çalışanlar için kıdem tazminatı ödemek zorunda kalıyor. SGK içerisinde gerekli kontrollerin yapılmasının ardından emeklilik için yaş dışında diğer şartların tam anlamı ile tamamlanmış olması durumunda çalışanlara kıdem tazminatı alabilir yazısı verilecektir. İş veren tarafından bu durumun kabul edilmemesi ya da ödememesi gibi söz konusu olan bir şey yoktur. Fakat işçi yazıya sahip olmadan iş yeri içerisinden istifa ederse kıdem tazminatı alamazken hem tazminattan hem de işinden olur.
SAĞLIK SEBEPLERİ
Meslek hastalığı veya iş kazası sonucunda çalışan tek taraflı olarak iş sözleşmesini sonlandırdığı zaman kıdem tazminatını alabilir. Bu konuya örnek olarak Yargıtay'ın aldığı bir karar: "İlke olarak istifa ile hizmet sözleşmesine son verilmesi kıdem tazminatı istemeye engel bir durum teşkil eder. Ancak, kıdem tazminatına hak kazandıracak bir sağlık nedeninin söz konusu olup da davacı da bu durumu ispat ederse önceki hizmet döneminin kıdem tazminatında dikkate alınması doğru olur."
SONUÇ
Kıdem tazminatı, çalışan için işsiz kaldığı süre ve yeni iş aradığı süre zarfında geçimini sağlaması için çok önemli bir gelirdir. Bu yüzden bu haktan mahrum kalmamak için son derece dikkatli ve özverili davranılması gerekmektedir. Çalışan bu mücbir sebeplerden dolayı iş akdini sonlandırdığını dilekçesinden muhakkak belirtmelidir.
KIDEM TAZMİNATI TAVAN FİYATI 2020 NE KADAR?
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından her yıl iki kez olmak üzere 'Mali ve Sosyal Haklar' genelgesi yayımlanıyor. 2020 yılı Temmuz ayında kıdem tazminatı tavanı 7.117 TL oldu. Buna göre, 2020'nin ilk yarısında 6.730 TL olan kıdem tazminatı tavanı 7.117 liraya çıkmış oldu. 9 Eylül 1999'dan önce çalışmaya başlayanlar 3.600 gün primle kıdem tazminatı alabilirken, bu tarihten sonrası için şartlar daha ağır. 1999 sonrası emekli olanlar için bu yıl 7 bin prim günü dolmaya başladı. Tazminat hakkı için burada kritik tarih 9 Eylül 1999. Bu tarihten önce ilk kez çalışmaya başlayanlar için 15 yıl sigortalılık, 3.600 gün primle kıdem tazminatı alınabilirken, bu tarihten sonra ilk kez çalışmaya başlayanlar için şartlar daha ağır.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, çalışanın 4857 sayılı İş Kanunu gereğince işten çıkarılması durumunda işveren tarafından çalıştığı yıllar için ödediği ücrettir. İşçi çalıştığı her bir yıl için bir maaşı kadar kıdem tazminatı alır. Çalışan bu tazminatı alabilmek için en az bir yıl aynı kurumda çalışmış olmalıdır. Aynı kuruma bağlı farklı işyerleri için de bu şart geçerlidir.
Ayrıca çalışanın işten çıkarılmış olması da kıdem tazminatı alabilmenin şartlarından biridir. İşçi kendi isteğiyle yani istifasıyla ancak belirli sebeplerden dolayı kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Öte yandan kıdem tazminatı işçileri ilgilendirir ve memurlar kıdem tazminatı alamazlar.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
İşe başlama tarihinden itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işveren, işçiye 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Ödenecek tutardan sadece damga vergisi (%0,759) kesintisi yapılmaktadır.
Örneğin, çalıştığınız işyerinde son aldığınız brüt ücret 3 bin 500 liraysa, ve işyerinde 5 yıldır çalışıyorsanız ve işten çıkartıldıysanız; kıdeminiz 17 bin 500 bin lira tutuyor. Ücretin içinde yer alan; yol yardımı, yemek, ikramiye, prim gibi tüm ödemeler de tazminat hesabına katılıyor.
İSTİFA EDEN TAZMİNAT ALIR MI?
Bir firmada 4 seneden fazla süredir çalışmaktayım. İşten ayrılmak istedim fakat çıkışımı vermediler. İş sözleşmesini benim tek taraflı feshetme hakkım yok mu? Bunu yaparsam tazminat alabilir miyim? (İSMİ SAKLI)
İş sözleşmesini tek taraflı olarak feshetme hakkınız bulunmaktadır. Ancak elbette bunun bazı sonuçları da olacaktır. Öncelikle ihbar yani bildirim süresine uymanız gerekiyor. Kıdeminize göre işvereninize ayrılacağınızı 8 hafta önceden bildirmeniz gerekiyor. Yoksa bu kadar sürenin parasını işverene ihbar tazminatı olarak ödemek zorunda kalabilirsiniz. Yine sözleşmenizde fesih halinde bazı müeyyideleri imza altına almışsanız, bunlar da karşınıza çıkabilir. İş Kanunu'na göre, haklı bir neden olmadan sözleşmeyi feshederseniz herhangi bir tazminat alamazsınız. Ancak işten ayrılıp tazminat alabilmenin birkaç yolu da var. Eğer haklı bir sebebiniz varsa yani İş Kanunu 24. maddede sayılan haklı fesih şartları oluşmuşsa hemen ayrılabilirsiniz. Yine eğer 9 Eylül 1999 öncesinde ilk sigortanız yapılmışsa Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan 15 yıl 3600 günün dolduğuna dair yazı alarak ayrılabilir ve tazminat alırsınız. Kadınlar evlendikten sonra 1 yıl geçmeden kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyor.
■ İşyerimize ait araçları kullanan arkadaşlarımıza zaman zaman trafik cezası kesiliyor. Bu cezaları şoför arkadaşlardan alıyoruz. Bu uygulama doğru mudur? Bu tür hataları sürekli yapan bir şoförü tazminatsız çıkartma imkanımız olabilir mi? (İSMİ SAKLI)
İş Kanunu'na göre, işçinin işini özenle yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. Aynı zamanda işçi, işverenin koyduğu kural ve tüzüklere de uymak zorundadır. Eğer çalışanın şahsi bir hatasından dolayı şirket zarara uğramış ise bu zararın işçiye rücu edilmesinde, yani ondan tahsil edilmesinde bir sakınca görülmüyor. Ancak bu gerekçe ile işçiyi tazminatsız işten çıkartamazsınız. takvim.com.tr Bunun için sürekli hata yapıyor olması gerekir.
Ayrıca bu süreklilik arz eden hataların işin yapılmasını etkiliyor olması da istenir. İşçiyi yazılı olarak uyardığınız halde hâlâ hatalar tekrarlanıyorsa o zaman haklı sebepten söz edilebilir.