İş kanunumuza göre bir işçinin kıdem tazminatına hak edebilmesi için kendi kusuru dışında iş akdinin sonlanmış olması veya emeklilik süresinin dolmuş olması gerekmektedir. Kıdem tazminatı, emek ve işgücünün karşılığı, aylık ücretten farklı olarak yılların bedeli şeklinde hesaplanan ücrettir. Bir işçi, yirmi yılını geçirdiği işletmede geride bıraktığı yılların bedeli olarak kıdem tazminatı almaktadır. Bu hak ülkemizde 1971 yılından itibaren, 1475 sayılı eski İş Kanuna tabi uygulanmaktadır. Ancak yıllar içerisinde işçilerin bu ücrete ulaşmakta izlediği yollar ve işverenlerin de bu ücreti ödememekte izlediği yollar hukuksal birtakım değişikliklere sebep olmuştur. Kanun ve uygulamada oluşan farklılıklar günümüzde yargı kararlarıyla yürütülmektedir. Kıdem tazminatı nedir, nasıl hesaplanır, hak ediş yolları ve kanun uygulamalarını bu yazımızda incelemiş olacağız.
Kıdem tazminatı hesaplaması
Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Kıdem tazminatında, ihbar tazminatı gibi gelir vergisi kesintisi bulunmamaktadır. Kıdem tazminatı hesabında sadece (binde) %7,59 damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.
Örnek: 01.01.2010 – 15.06.2015 tarihleri arasında hizmet vermiş, son brüt ücreti 4.500,00 TL olan bir personelin kıdem tazminatı hesaplaması şu şekildedir:
Yıllık kıdem tazminatı tutarı: 4.500,00 TL
Aylık Kıdem Tazminatı Tutarı: 375,00 TL
Günlük Kıdem Tazminatı Tutarı: 12,50 TL
Kıdem hesabına esas süre 5 Yıl, 6 Ay, 15 Gündür. Bu sürelere göre hesaplama yapıldığında kişi adına;
4.500,00 TL x 5 = 22.500,00 TL
375,00 TL x 6 = 2.250,00 TL
12,50 TL x 15 = 187,50 TL
Toplam: 24.937,50 TL
Belirtilen rakamdan ‰7,59 damga vergisi kesintisi yapılarak (189.27 TL) 24.748,23 TL şeklinde ödeme yapılır.
Kıdem tazminatı tavan sınırı
Kıdem tazminatı tavan tutarı her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanmaktadır. Bu tutar Devlet Memurları Kanunu'na tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçmemektedir. 01.07.2020 – 31.12.2020 tarihleri arasında belirlenen kıdem tazminatı tavan tutarı 7.117,17 TL'dir. Aylık ücreti yukarıda belirtilen rakamdan daha fazla olan personeller için de bu tutar üzerinden kıdem tazminatı ödemesi yapılır. İşveren ister ise daha fazla tutarda ödeme yapmakta serbesttir.