Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını 200 baz puan indirerek yüzde 16'ya düşürdü.
A Para Yayın Koordinatörü Özlem Doğaner A Haber yayınında Merkez'in kararını ve dünyada yaşanan enflasyon artışını yorumladı.
Doğaner şunları söyledi:
Merkez Bankası'nın faiz indirimini ya da sabit tutmasını bekliyorduk. Piyasa aslında bunu fiyatlıyordu. İndirim derken 50-100 baz puan olabilir deniliyordu fakat 200 baz puan yapıldı. Bu anlamda aslında piyasayı şaşırtan sürpriz bir karar ama kendisi adına çok kararlı bir karar. Oldukça önemli çünkü zaten Türkiye bir faiz indirim politikasına girmişti.
Merkez Bankası Başkanı da bunun sinyallerini veriyordu. Şimdi şöyle bir durum var; Bir yandan faiziniz yüksek bir yandan enflasyonunuz yüksek bir yandan kur yüksek bu ciddi bir yük… O yüzden bunun inmeye başlaması gerekiyor.
Merkez Bankası'nın bakacak olursanız 20 Ağustos 2020'de 8.25 olan politika faizi daha sonra tabi öncesinde Gezi'den önce daha aşağılardaydı yapılan ekonomik ve siyasi saldırılarla yükseldi. 8.25'den 19'a kadar çıkmıştı. Şahap Kavcıoğlu'nun gelişi ile birlikte bir miktar sabit tutuldu daha sonra faiz indirimi patikasına girmiş oldu. Ne diyor Merkez Bankası kararırında; "Yılsonuna kadar sınırlı bir alan kaldığı kurul tarafından değerlendirilmiştir" ifadeleri yer alıyor.
DAHA RAHAT KREDİ SAĞLANMASI MÜMKÜN OLACAK
Merkez indirim yapabilir de tamamen bitirmiş de olabilir. Gelişmelere göre karar verilecek. Karara giren önemli cümlelerden biri her zaman olduğu gibi "Orta vadeli olarak yüzde 5 hedefine ulaşmak için tüm önlemleri alacağız. Ticari kredilerde daralma beklentinin ötesinde" diyor. Merkez Bankası… Aslında şu anda faiz indirilerek bankaların da faiz indirmesi ile daha rahat kredi sağlanması mümkün olacak.
Pandemi döneminde hatırlarsın çok önemli bir karar alınmıştı. Özellikle konut faizlerinde yüzde 1'in altına çekilmişti özellikle kamu bankaları eliyle ve o zaman inanılmaz bir ilgi olmuştu kredilere ekonomi de canlılığını yitirmemişti. Bu çok önemli aslında bizi pandemiden şuanda bile çıkaran bir karardı. Hazine ve Maliye eski Bakanı Berat Albayrak'ın çok önemli bir hamlesiydi.
Biz şuanda aslında o dönemde atılan adımların karşılığını almış oluyoruz. Onun da hakkını teslim edelim. Yüzde 16'ya aslında yüzde 15'e kadar da inebilir yılsonuna kadar. 2022 yılında da nasıl bir politika gözeteceğini göreceğiz.
Tabii bir de şöyle bir durum var enflasyon yüksek bunu düşürmek için atılacak adım enflasyonun indirilmesi yönündeki bir seferberlik çünkü bu sadece Merkez'in yapabileceği bir iş değil. Çok ciddi bir şekilde normalleşme ile birlikte dışarı çıktı halk ve ciddi bir tüketim. Biz buna intikam alışverişi diyoruz tabi bunun karşısında da bir intikam fiyatlaması gördük. Fiyatlamalarda öyle bir tablo var ki karşımızda fiyatlar almış başını gidiyor.
Bütün krizlerin üst üste olduğu geldiği bir dönemden geçiyoruz. Bütün dünya için söylüyorum bunu. Pandemi krizi var dolayısıyla üretim sıkıntısı var. Küresel iklim krizi erken bastı her tarafta sel, felaket dolayısıyla tarımda, tarlada üretim zarara uğradı.
AVRUPA ZOR BİR KIŞ GEÇİRECEK
Bir yandan çok ciddi bir girdi maliyeti var. Bakırda, alimünyumda inanılmaz uçmuş gidiyor fiyatlar. Enerji fiyatları hakeza öyle. Özellikle Avrupa çok ciddi, zor bir kış geçirecek. Tüm bunları alt alta koyduğumuzda ciddi krizlerin yaşandığı bir dönemden geçiyoruz. Elbette biz biraz da enflasyon ithal ediyoruz bu nedenle çünkü bu girdi fiyatları tüm sanayicileri etkiliyor. Bunun üzerine bir de ahlaki problemlerin üstüne koyduğu var. Sizin 30 yıllık eviniz var, dolardan vs. etkilenme şansı yok ama siz onun kirasını 1'den 5'e çıkarıyorsunuz. Ürettiğiniz bir ürün var zaten stoğunuzda olmasına rağmen 1'den 10'a çıkarıyorsunuz. Neden? Yandaki daha yükseğe satıyor diye. Bu nedenlerle sıkıntılar var.
ÜLKELERDEN ENFLASYON-FAİZ ÖRNEKLERİ
Enflasyon yüksek diye faiz hep yüksek mi kalmalı? Diğer ülkelere bakıp örnekleyelim.
Diğer ülkelere baktığımız zaman TÜFE – ÜFE arasındaki fark var. Yani üretici fiyatlarıyla tüketici fiyatları arasında fark var. Bu demektir ki önümüzdeki dönemde bu ülkelerin büyük bir çoğunluğunu aslında TÜFE'ye de yansıyacak. Yani enflasyon yükselmeye devam edecek.
ABD'ye göre 5,3 enflasyon çok ama bu rakam ne kadar gerçeği gösteriyor orada bir soru işareti var.
''TÜRKİYE ÜZERİNDEN PARA KAZANIYORLAR''
Bakın enflasyon rakamlarına 5,30, politika faizi ne 0,25. Kanada'da enflasyon 4,10, faizler ise 0,25. Euro bölgesinde 3,40 olarak görüyorsunuz enflasyonu ama faiz vermiyor. Japonya negatif faiz veriyor. Diyeceksiniz ki gelişmiş ülkeler onlar biz gelişmekte olan ülkelere bakalım o zaman. Arjantin'de enflasyon 51,40 iken politika faizi 38,00. Türkiye'ye bakıyorsunuz düne kadar enflasyonun üzerindeydi faizler bugün 16'ya indirildi. Yani Türkiye diğer ülkelerden farklı bir şey yapmadı aslında ama neden bu kadar çok bağırılıyor. Çünkü Türkiye üzerinden para kazanılıyor.
''ESKİ REÇETELERLE YENİ HASTALIĞA TEDAVİ BULUNAMAZ''
Eski reçetelerle yeni hastalığa tedavi bulunamaz. Bizde eski öğrendikleriyle, eski fikirlerle şu andaki o belirsizlik içindeki ekonomiye çare bulunmaya çalışan bir ekonomistler çevresi var. O yüzden de aslında bu yeni döneme alışmadıkları için 'öyleyse faiz daha yüksek olmalı' diyorlar.
Bu kadar faiz yükünün altında üretim yapamazsın. Böyle bir durum var. Karşıdan aldığının fiyatı yüksek olabilir de hiç üretim yapamayacak ve onu ödemeyeceksen zaten sorun. Ama üretim yapabildiğin zaman bu sorunu ortadan kaldırıyorsun. Aslında bu iş bir politika bunu kabul etmek lazım. Rekabetçi kur diyoruz. Çin ve Amerika yıllarca bunun için kavga etti. Değersiz Yuan vardı orada ve Amerika dedi ki 'hayır değerlendir sen onu' neden? Çünkü Amerika iş yaptı orada. Bütün dünya Çin'e kaydı.
''ÇOK ÖNEMLİ BİR FIRSATIN EŞİĞİNDEYİZ''
Dünyada çok ciddi bir tedarik zinciri problemi var. Bugün Avrupa Birliği Liderler Zirvesi vardı. En büyük sorun şuydu; enerji fiyatları ve tedarik zinciri. Eskiden Çin'de üretilen ürün bütün dünyayı besliyordu. Şimdi Çin'de elektrik fiyatlarından, üretim sıkıntısından üretim yapılmakta zorlanılıyor. Her şeyi geçtim konteyner krizi var. Çin'de üretilen mal Avrupa'ya gelmiyor. Avrupalı diyor ki 'ben siparişimi 2 ay geç alırsam orada üretmenin anlamı yok.' Çünkü artık ucuz gelmiyor. Bu yüzden Türkiye için çok önemli bir fırsat var şu anda. Geçen hafta 10'a yakın şirket, Avrupalı, Amerikalı şirketler 'üretimlerimizi Türkiye'de yapacağız.' demeye başladılar. Bu ne demek? Yeni fabrika demek, istihdam demek, iş demek, aş demek. Bu çok önemli bir hamle aslında. Biz bazı konularda lojistik olarak, üretim üssü olarak, teknoloji üssü olarak çok önemli bir fırsatın eşiğindeyiz. Bu kur da bize yardımcı olacak. Diyebilirsiniz ki 'bu kur etkilemeyecek mi? enflasyon etkilemeyecek mi?' Etkiliyor ama hep zararını mı göreceğiz? Artık yararını görme zamanı.
AVRUPA'DA ENFLASYON 13 YILIN ZİRVESİNDE
Enflasyon sadece bizim derdimiz değil. Bunu söylemeye çalışıyorum. Euro bölgesinde enflasyon 13 yılın zirvesinde. Almanya'da 1974'den bu yana en yüksek rakam bu. Bizdeki enflasyon rakamlarıyla kıyasladığımız zaman bir gariplik var. Evet doğru hesaplıyorlar kendilerine göre ama enflasyon sepetindeki ağırlıkları o kadar enteresan hesaplıyorlar ki aslında orada gerçeği yansıtmıyor bu. İngiltere akaryakıta ulaşamıyor. Almanya'da akaryakıt alınamadığı için Çekya'ya gidiliyor. Noel öncesi bütün marketler boş, süt almaya bile gidemiyor insanlar. Çünkü süt yok, üretilememiş bile. Onları Türkiye üretiyor şu anda. Amerika, Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ikinci ülke oldu çünkü Avrupa'da ürettiği ürünlerin hiçbirisi gitmiyor. Avrupa yaşlı, Avrupa üretemiyor ve bir şekilde bunu tedarik etmesi gerekiyor. Çin'den edecek, Çin'den de edemiyor çünkü konteyner yok, ulaştıramıyor. Kamyon şoförü yok hatta.
AVRUPA'DA FİYAT ARTIŞLARI VE ENFLASYON
Elektrik fiyatları yüzde 157 artmış, akaryakıt fiyatları yüzde 28, gıda fiyatları yüzde 33, konut yüzde 10-15 oranlarında artmış vaziyette. Enflasyon tüm bunlara rağmen enflasyon ortalama 3,4 nasıl olur? Faiz nasıl 0 olur?
ALMANYA'DA SON DURUM
Almanya'da elektrik yüzde 150, demir-çelik yüzde 180, kira yüzde 30, gıda yüzde 30, enflasyon ise 3,9.
İNGİLTERE'DE SON DURUM
İngiltere'de elektrik yüzde 221, demir-çelik yüzde 150, kira yüzde 60, gıda yüzde 40. Buna karşın enflasyon yüzde 3,2 faiz ise yüzde 0,10. Biliyorsunuz İngiltere'deki fotoğraf akaryakıt istasyonlarından akaryakıt alınamayan dönem. Burada çok ciddi artışlar var aslında. Türkiye'nin böyle bir avantajı var. Türkiye vatandaşlarına bu artışı yansıtmıyor. ÖTV üzerinden kendisi karşılıyor.
FRANSA'DA SON DURUM
Fransa'da elektrik yüzde 123, demir-çelik yüzde 95, kira fiyatları yüzde 60, gıda yüzde 30, buna karşın enflasyon yüzde 2,4, faizler ise 0.
ENFLASYONU NASIL HESAPLIYORLAR?
Mutlaka doğru hesaplıyorlardır ama nasıl hesaplanıyor? Enflasyon sepeti var, enflasyon sepeti ise bir vatandaşın nelere harcama yaptığıyla ilgili. Bizde gıda enflasyonu son 3 yıllık ortalamadan 12 puan daha yüksek ve oransal bir sapma var. Neden? Çünkü gıda fiyatları yüksek. Bakıyorsunuz sepetteki ağırlığına yüzde 25,94. Obez Amerika'ya baktığınız zaman gıdanın enflasyon sepetindeki ağırlığı yüzde 7,72. Amerika'nın enflasyon hesaplarken gıda etkisi yüzde 7,72, Türkiye'nin ise yüzde 25,94. O yüzde Amerika'da enflasyon daha farklı çıkıyor.
Amerika'daki enflasyon fiyatlarına baktığımız zaman enerji ve gıda hariç mallar yüzde 78,8'ini kapsıyor. Zaten onları çıkardığınız zaman ne var sepette? Çok az şey var. Bakıyorsunuz akaryakıt yüzde 42 artmış ama ağırlığı yüzde 7,2 olduğu için enflasyon o kadar da yüksek görünmüyor. Böyle bir tablo var karşımızda. Hesaplama yöntemi olarak çok farklılar. Biz aynı şekilde hesaplasak bizim enflasyonumuz da düşük çıkar.