Gençlere iş fırsatı yaratan, part-time çalışmada sosyal güvenlik, izin, kıdem tazminatı gibi haklar mühim ölçüde güvenceye alınıyor. Üniversiteli gençlerin istihdam edilmesini kolaylaştıracak, yeni çalışma modelleri ve teşvikleri de sahibi olan adımlar döneme giriyor. Türkiye'de resmi kayıtlara göre kısmi çalışanların adedi 200 bini geçiyor. Geleceğin mesleklerinde yeni iş olanakları oluşturmaya katkı sağlayacak geçiş takviyeleri de yeni seneden itibaren hayata geçirilecek. Part-time çalışanlar eksik günlerini isteğe bağlı olarak öderken, hem kamu hem de özel sektörde projelerde iş bulmaları kolaylaşacak.
Türkiye'de resmi kayıtlara göre kısmi çalışanların adedi 200 bini geçiyor. Geleceğin mesleklerinde yeni iş olanakları oluşturmaya katkı sağlayacak geçiş takviyeleri de yeni seneden itibaren hayata geçirilecek. Yeni seneden evvel Meclis'e sunulacak meşru planlamayla bu kapsamda çalışanların hafta tatili, senelik ücretli izni hak etme zamanı ve kıdem tazminatına hak kazanma süreleri İş Kanunu'nda açıkça belirtilecek. Part-time çalışanlar eksik günlerini isteğe bağlı olarak öderken, hem kamu hem de özel sektörde projelerde iş bulmaları kolaylaşacak.
EMEKLİLİK PRİMLERİNİ DEVLET ÖDEYECEK
Tam vakitli çalışmadan kısmi vakitli çalışmaya geride bıraktığımız çalışanlar amacıyla gelir vergisi istisnası da gündemde. Kısmi vakitli çalışmaya geçilenden arta kalan bakiye gün adedi kadar emeklilik primlerini devletin ödemesi öngörülüyor. Kısmi süreli çalışanlar emeklilik primini iki yolla 30 güne tamamlayabilir.
İsteğe bağlı sigorta primi ödeyerek ya da borçlanma yapılabilir. İsteğe bağlı sigorta ile eksik prim günlerini 30 güne tamamlayanlar, işsizlik maaşından yararlanmak hedefiyle isterlerse işsizlik sigortası amacıyla de prim yatırabilirler. Bu halde, kendi belirledikleri günlük kazancın yüzde 3'ü üzerinden prim yatırmaları gerekiyor.
1-Part-time çalışmada ücretler nasıl hesaplanıyor, meşru koruma var mı?
İş Kanunu'na göre tam süreli sözleşmede haftalık çalışma zamanı 45 saat olarak uygulanıyor. Kısmi süreli sözleşme de haftada 30 saat ve altındaki süreler amacıyla yapılıyor. Sigorta bildirimleri çalıştıkları saatlerin güne çevrilmesi sonucunda meydana gelen prim günleri temel alınarak yatırılır.
2-Part-time çalışanlar eksik günlerin primini tamamlayabilir mi?
Emeklilik amacıyla eksik prim gününü 30 güne tamamlamak çalışanın seçimine bırakılmış halde. İsteğe bağlı ya da borçlanma yolu ile eksik prim günlerinin tamamlanması mümkün. İsteğe bağlı sigorta ve borçlanmada günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katına kadar prim ödeme olanağı bulunuyor. Ayda 12 gün prim yatıran isteğe bağlı sigorta ile kalan 18 günün primini ödeyebilir. İsteyen eksik günlerini emekliliğe yakın bir tarihte borçlanabilir.
3-Kısmi süreli çalışanın saat ücreti tam süreli çalışana göre değişik mıdır?
Part-time çalışanlar ücret ve paraya dair menfaatlerde tam süreli çalışanlarla değişik işleme tabi tutulamaz. Tam süreli çalışanlara göre çalışılan süreye orantılı olarak ödeme yapılması gerekiyor. Mesela ayda 30 gün çalışan işçiye net 3 bin lira üzerinden günde 100 lira veriliyor, on gün çalışana da günlük 100 lira ödenmesi gerekiyor.
Sözleşme saat ücreti üzerinden gerçekleştiyse bir ayda çalışılan süreler toplanır ve günlük 7.5 saat olan çalışma zamanına bölünür. Hesaplanan gün adedi üzerinden prim yatırılır. Bu hesaplamada 7.5 saatten az olan küsuratlar da 1 gün kabul ediliyor.
5- Kısmi süreli çalışmada genel sağlık sigortası primi ödemesi nasıl yapılıyor?
Bir ay içerisinde yirmi günden az çalışanın eksik güne ait sağlık sigortası primini 30 güne tamamlama zorunluluğu bulunuyor. Anne, baba, eş üzerinden bakmakla yükümlü olunan bireylerin eksik günlerin sağlık primini yatırması gerekmiyor. Gelir testi ile ödeme kuvveti olmadığı belirlenenlerin prim yatırması gerekmiyor.
6- Bu kapsamda çalışıp işsiz kalanlar işsizlik maaşı alabilir mi?
İsteğe bağlı sigorta ile eksik prim günlerini tamamlayanlar işsizlik sigortası primi de yatırabilir. Bu halde işsizlik maaşından yararlanılabilir.
7- Yıllık izin programı tam gün çalışanlara göre değişik mı?
Part-time çalışanların senelik izni çalıştığı süreye göre belirleniyor. Ayda 10 gün çalışan bir senelik zamanın sonucunda 5 gün izin hakkı elde eder. Yasal planlama ile senelik ücretli izni hak etme zamanı de çalışan lehine düzenlenecek.
8- Kıdem tazminatı hususu ile ilgili nasıl bir planlama yapılacak?
İş Kanunu'na göre kıdem tazminatına hak kazanabilmek amacıyla aynı işverene bağlı bir ya da aniden çok işyerinde en az bir sene çalışma zorunluluğu bulunuyor. Yıllık ücretli izne hak kazanmak amacıyla de aynı şekilde bir sene çalışma şartı aranıyor. Kıdem tazminatı ödenmesi hususu ile ilgili alanı süreli çalışanlar lehine elastiklik sağlanacak.
9- Çalışma mevzuatında yeni iş modellerine göre güncelleme söz hususu olacak mı?
Türkiye, salgın döneminde süregelen şekilde belirtilen "kısmi süreli, evden, uzaktan, vardiyalı" çalışmanın sonrasında yeni kuşak iş modelleri tanıştı. Bu iş modelleri de çalışma mevzuatına uyum sağlayacak şekilde revize ediliyor.
Çalışanların hakları meşru olarak korumaya alınacak. Ücret ve çalışma koşulları net şekilde meydana konulacak. Uzaktan çalışma modellerinde internet bağlantısı olan bir bilgisayar, yazıcı, cep telefonu verilmesi gibi bütün ayrıntılar sözleşmelerle netleştirilecek. Roller tanımlanacak, sorumluluklar net şekilde meydana konulacak
10- Gençler kamu kurumlarında kısmi süreli çalışabilir mi?
Salgınla mücadele sürecinde uzaktan, kısmi çalışmanın kamu kurum ve kuruluşlarında da yeni istihdam modellerine dair çalışma yapılıyor. Dönüşümlü iş paylaşımı, dağıtılmış kuvveti modeli, ödünç iş ilişkisi, senelik iş süreleri modeli gibi uygulamalar döneme girecek. Kamuda elastik çalışma yöntemleri uygulanırken, mali, sosyal hak, yardımlar gibi özlük haklar ise gizli kalacak.