Güneydoğu'ya yapılan yatırımlar meyvelerini verirken sosyal etkilerini de hissettirmeye başladı. Bu kapsamda Cengiz Holding'in iştiraki Eti Bakır'ın Mardin'in Mazıdağı ilçesine 1.2 milyar dolarlık yatırımla kazandırdığı Mardin Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri, bölgenin çehresini değiştirdi.
DÜNYADAKİ ÜRETİMİN YÜZDE 2'Sİ
Otomotiv, bilgisayar, telefon bataryaları başta olmak üzere pek çok sektör için kritik öneme sahip kobaltın dünyada yüzde 2'sinin tek başına üretildiği tesiste, yılda 2.500 ton kobalt üretimi gerçekleştiriliyor. Yeni teknolojilerde en kritik girdilerden biri olan kobaltı üreten tesis, aynı zamanda Güneydoğu için de çok stratejik bir konumda bulunuyor. Yaklaşık 9 bin nüfuslu Mazıdağ'da 1.500 kişinin istihdam edildiği tesiste, 1.100 Mazıdağlı çalışıyor. Tesis dolaylı istihdamla birlikte tüm ilçe nüfusunun hayatına dokunurken, bölgede suç oranlarının da yüzde 80 düştüğü görülüyor. Eti Bakır A.Ş. Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisinin Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, bölgede ekonomi ve istihdamın gelişmesiyle birlikte kalkınmanın hızlandığını belirterek, "Burada istihdamda önceliğimiz yerel halk oldu. 1.500 çalışanımızın 1.100'ü Mazıdağı'ndan. Çalışanların aileleri ve dolaylı istihdamı da eklediğimizde bu sayı 8 binlere yaklaşıyor. İlçe merkezinin nüfusunun 9 bin olduğunu düşündüğümüzde bu tesisin ilçe ve bölge için önemi daha da ortaya çıkıyor" dedi.
SUÇLARDA BÜYÜK DÜŞÜŞ
Bölgede tesisle birlikte suç oranlarında da ciddi bir düşüş görüldüğünü anlatan Kayışoğlu, "Savcılıktan aldığımız bilgiye göre Mazıdağı'nda gasp, terör örgütüne katılım, cinayet gibi tüm suçlarda gözle görülür bir düşüş yaşanmış. Yılda ortalama 1.000 dosya savcılığa intikal ederken bu sayı son 2-3 yıldır 200'e kadar gerilemiş" diye konuştu.
İNGİLTERE'DE FABRİKA ALDIK
Otomotiv bataryası ve bilgisayar pilleri başta olmak üzere pek çok sektör için kritik öneme sahip kobaltın dünyada sadece 120 bin ton üretimi olduğunu anlatan Kayışoğlu, "Üretimimizi artırmak için 2020'de İngiltere'deki ICoNIChem şirketini satın aldık. Uzun vadede Türkiye'de 3 bin, İngiltere'de 2 bin ton kobalt üretmeyi hedefliyoruz" ifadelerini kullandı.
FABRİKAYA TREN GETİRDİ
Kobaltın geri kazanılması için Eti Bakır'ın Küre işletmesindeki üretimin yan ürünü olan pirit, Küre'den Çankırı-Kurşunlu'ya karayoluyla taşınıyor. Oradan demiryoluyla Diyarbakır'a, Diyarbakır'dan da yine karayoluyla tesislere getiriliyor. Eti Bakır, üretim süreçlerinde operasyonel kolaylık sağlamak ve karbon ayak izini azaltmak için TCDD Taşımacılık A.Ş'ye taahhüt vererek demiryolu bağlantısını Diyarbakır'dan fabrikaya kadar uzattı. 55 km'lik bir hatta tekabül eden bu yatırım sayesinde Küre'nin piriti 1.200 kilometrelik demiryoluyla Çankırı'dan Mardin Mazıdağı'na kadar taşınabilecek. Bu demiryoluna 20 km'lik daha hat eklenerek İskenderun'dan Hicaz Demiryolu'na kadar kesintisiz taşımacılık hizmeti verilebilecek.
GÜBRE ÜRETİMİNİ YÜZDE 10 ARTIRACAK
Türkiye'de 7 milyon ton gübre üretiminin 1 milyonu da Eti Bakır A.Ş. tarafından üretiliyor. Bu gübrenin 450 bin tonu ise Mazıdağı'ndaki tesisten edil ediliyor. 2021'de 352 bin ton DAP, 80 bin ton da 20-20 gübresinin ürettiklerini anlatan Emre Kayışoğlu, "Bu yıl Mazıdağı'nda 300 bin ton DAP, 200 bin ton da 20-20 gübre üretmeyi hedefliyoruz" dedi.
BATARYALARI GERİ DÖNÜŞTÜRECEK
Elektrikli araçlarda kullanılacak olan bataryalara dikkat çeken Kayışoğlu, "Bu bataryalar eğer geri dönüştürülmezse karbon ayak izi içten yanmalılara göre çok daha yüksek olacak. Dolayısıyla bu atıklar dünyaya çok daha büyük zarar verecek" dedi. Bu tesiste batarya geri dönüşümü için de bir fabrika kurmayı planladıklarını anlatan Kayışoğlu, şöyle devam etti: "Bunun için Ar-Ge çalışmalarına başladık. Atıl vaziyetteki otomobil, telefon ve ya bilgisayar bataryalarının içindeki kobaltı çıkarıp ekonomiye geri kazandıracağız. Projeyle hem firmalar karbon ayak izini azaltmış olacak, hem de ülke ekonomisine ek gelir yaratılmış olacak. Şu anda proje için İngiltere'deki iki otomobil markasıyla görüşüyoruz. Hedefimiz iki senede bataryanın içindeki lityum, nikel, kobalt ve mangandan oluşan tüm elementleri ayrıştırmak."
Sabah'ta yer alan habere göre, en çok teknoloji yoğun sektörlerde pil, batarya, katalizör yapımı ve seramik sektörüne özel boyaların üretiminde kullanılan kobaltın tonu şu anda 73 bin 850 dolara alıcı buluyor. Bu ürüne olan talebin hemen her yıl artacağı öngörülüyor.