Hükümet, tüm dünyada yükselen enerji krizinin Türkiye'ye olan etkilerini kontrol altında tutabilmek ve elektrik fiyatlarında dalgalanmaları önleyebilmek için olağanüstü bir uygulamayı hayata geçirecek. Enerji yönetimi bugüne kadar serbest piyasa anlayışından ödün vermezken, enerji krizinin toplum refahını tehdit eder boyutlara ulaşması elektrik üretim fiyatlarına müdahaleyi zorunlu kıldı.
EPDK YETKİYİ 6 AY ELİNDE BULUNDURACAK
Taslak halindeki düzenlemenin yakında TBMM'ye gelmesi beklenirken, düzenleme kapsamında Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) tarafından işletilen borsadaki enerji fiyatlarının maliyet bazlı fiyatlandırılmasına ilişkin EPDK'ya yetki verilecek. Bu şekilde örneğin tüm dünyada artan doğalgaz fiyatları sebebiyle elektrik üretim maliyetleri düşen ve talebin arttığı ithal ya da yerli kömür, güneş, rüzgar, hidroelektrik, jeotermal gibi elektrik üretilen alanlara tavan fiyat uygulanacak.
EPDK, elektrik üreticilerinin maliyetlerine bakarak, ürün fiyatlarını dengelemek maksadıyla üreticilere "Borsada şu fiyattan daha fazlaya ürettiğin elektriği satamazsın" diyecek. Bu yetkinin EPDK'ya 6 ayla sınırlı olarak verilmesi planlanıyor.
BORSADA FİYATLAR NASIL BELİRLENİYOR
EPİAŞ tarafından işletilen enerji borsası PTF'de arz ve talep dengesine göre bir sistem işletiliyor. 21 elektrik tedarik şirketi müşterilerine satmak üzere her gün ihtiyaçları olan elektrik miktarını PTF'ye giriyor. Enerji borsasında fiyatlar arz ve talep dengesine göre gün gün, saat saat değişkenlik gösteriyor.
Şu anda tüm üretim alanlarında megawattsaat (MWh) başına enerji satın alım fiyatı ortalama 2 bin liraya ulaşırken, mayısta ise enerji üretim maliyetlerinin bazı gruplarda 2 bin 500 liralara ulaşması riski bulunuyor.
Elektrik tedarik şirketleri sisteme ihtiyaçları olan elektrik miktarını girdikten sonra kömürden elektrik üreten santraller ayrı fiyat, yenilenebilir ayrı fiyat, doğalgazdan elektrik üretimi yapan santraller ise o dönemki maliyetine göre elektriği satabilecekleri fiyatı sisteme giriyor.
Örneğin sisteme tedarik şirketleri tarafından "50 bin megavatlık bir elektriğe ihtiyacımız var" diye talepte bulunduktan sonra, doğalgazcı "Bana bin 500 liraya maliyeti var bin 600 olursa satarım", yenilenebilirci "Benim santralim her halükarda üretim yapıyor, şu kadar üretimim var şu fiyattan satarım", kömürcü "Bana bin liraya maliyeti var bin 200 liradan satarım" diyerek sisteme fiyat girişi yapıyor.
Ancak burada elektrik dağıtım şirketlerinin talebi kadar bir üretim yoksa, yani parça üretimler yetersizse EPİAŞ devreye girerek, tüm üreticilerden 2 bin lira tavan fiyatla elektrik alınmasına müsaade ediyor.
Bu sebeple de maliyeti düşük olanla yüksek olan elektriği aynı tavandan satarak, gelir dengesinin bozulmasına sebep oluyor. Şimdi hayata geçecek düzenleme ile EPDK ürün bazında tavan fiyat belirleyerek tüm üreticilerin enerji borsasında ürün satabilecekleri tavan fiyatı kendisi belirleyecek.
VATANDAŞ KRİZLERE KARŞI KORUNACAK
Bu şekilde dağıtım şirketlerinin üreticiden alacağı elektrik fiyatları EPDK'nın kontrolünde olacağı gibi, böylece hanelere ve sanayiye ulaşan elektrik fiyatları da kontrol altında tutularak, ani fiyat artış gerekçeleri ortadan kaldırılacak.
Sistemin yakın zamanda devreye alınması ve bu yaz oluşması muhtemel elektrik talebi artışları karşısında fiyatların kontrol altında tutulması hedefleniyor.