Çalışmayan, emekli, malullük aylığı almayan, prim günü eksik olan, part-time çalışanlar isteğe bağlı sigortalı olarak sağlık hizmeti ve emekli aylığı almaya hak kazanır. İsteğe bağlı sigortalılar SSK statüsünde daha az primle daha erken emekli olabilir. SSK'lı olarak ay içinde 30 günden az çalışanlar da isteğe bağlı sigorta yaptırabilir.
Örneğin ay içinde 10 gün bir işyerinde garsonluk yapan bir kişinin ayrıca isteğe bağlı sigorta yaptırması durumunda ödediği primler de 4A'lı olarak değerlendirilir. Dul, yetim aylığı alanlar da isteğe bağlı sigortalı olabilir. İsteğe bağlı sigorta için 18 yaşını doldurmak ve her ay prim yatırmak gerekiyor. Bu yıl için isteğe bağlı sigortada en düşük prim 1601 lira olup, işe gitme zorunluluğu bulunmuyor. İsteğe bağlı sigortayı 2008'den sonra yaptıranlar Bağ-Kur kapsamında değerlendiriliyor.
Bu nedenle emeklilik için daha uzun süre prim ödeniyor. Son 3.5 yılı SSK statüsünde çalışılması durumunda emeklilik de öne çekilir. İsteğe bağlı sigortalıyken zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek işte çalışanların sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı prim ödenen süreleri iptal edilir. Bu süreye ilişkin primler iade ya da doğacak borçlara mahsup edilir. Sabah'ta yer alan habere göre, birden çok iş yerinde çalıştığı için yüksek prim ödeyen sigortalılar ise fazladan ödedikleri primleri geri alabilir. İsteğe bağlı sigorta konusunda merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
YARI ZAMANLI ÇALIŞMADA İSTEĞE BAĞLI SİGORTA MÜMKÜN MÜ, SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANABİLİR MİYİM?
İsteğe bağlı ya da borçlanma yoluyla eksik prim günlerinin tamamlanması mümkün. İsteğe bağlı sigorta ve borçlanmada günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katına kadar prim ödeme imkanı bulunuyor. Ayda 12 gün prim yatıran isteğe bağlı sigorta ile kalan 18 günün primini ödeyebilir. İsteyen eksik günlerini emekliliğe yakın bir tarihte borçlanabilir. Bir ay içinde yirmi günden az çalışanın eksik güne ait sağlık sigortası primini 30 güne tamamlama zorunluluğu bulunuyor. Anne, baba, eş üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişilerin eksik günlerin sağlık primini yatırması gerekmiyor. Gelir testi ile ödeme gücü olmadığı belirlenenlerin prim yatırması gerekmiyor.
KİMLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİYOR, ÇALIŞMA ZORUNLULUĞU VAR MI?
Çalışmayan, emekli, malullük aylığı almayanlar isteğe bağlı sigorta yaptırabilir. İsteğe bağlı sigortada emekli olmak için işe gitmek gerekmiyor. Bir diğer koşul da 18 yaşın altında olunmaması. İsteğe bağlı sigortada sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak gerekiyor. Ancak, 4A'lı olarak ay içinde otuz günden az çalışanlar, yarı zamanlı çalışanlar isteğe bağlı sigorta yaptırabilir. Türkiye ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalayan ülkelerde çalışan Türk vatandaşları da isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu kapsamdakilerin primleri de SSK kapsamında değerlendirilir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA BAĞ-KUR MU SSK MI KAPSAMINDA SAYILIYOR?
İsteğe bağlı sigortalılar 1 Ekim 2008 sonrası 4B (Bağ-Kur) kapsamında değerlendiriliyor. Bağ-Kur kapsamında SSK'lılara göre daha uzun süre prim ödeyerek emekliliğe hak kazanılıyor. İsteğe bağlı sigorta ayrıca 4A kapsamında (SKK) olup 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayan, herhangi bir şekilde mecburi olarak sigortalı olma zorunluluğu bulunmayanların kendi primlerini ödemesiyle sağlık hizmeti almayı ve emekli olma fırsatı sunar.
EKSİK PRİM GÜNLERİNİ HANGİ YOLLA TAMAMLAMAK AVANTAJLIDIR?
Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısı kesinlikle 1260 günü geçmemeli.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILAR NE KADAR PRİM ÖDÜYOR?
İsteğe bağlı sigortalılıkta ödenecek prim kişinin tercihine bağlı olmakla beraber sınırlama da bulunuyor. En az brüt asgari ücretin yüzde 32'si, en çok da brüt asgari ücretin 7.5 katının yüzde 32'si kadar olup bu yıl için aylık 1601 lira ödenmesi gerekiyor. Kendi adına tarımsal faaliyette bulunan, esnaf muaflığından yararlanan kadınların ödeyeceği prim tutarı da 1547 lira. Ev hizmetlerinden 10 günden az çalışan kendi primini yatırabilir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTADA EKSİK PRİMLERİ TOPLU ÖDEME İMKâNI VAR MI?
Yaş şartını tamamlayanlar borçlanma yoluyla toplu ödemeyle erken emekli olabilir. İsteğe bağlı olarak prim yatıranların uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmasını sağlar.
ÖLÜM AYLIĞI ALIYORUM, İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİR MİYİM?
Sigortalı olunması gereken bir işte çalışan, SGK'dan emekli, malullük aylığı alan isteğe bağlı sigortalı olamaz. Ancak, babasının ölümü nedeniyle aylı alanlar olabilir. En az 5 yıl prim yatırdıktan sonra yaşamını kaybeden sigortalının eşi, çocuğu, anne, babası gibi hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır. Bağlanacak aylık 9 bin gün prim ödemiş kabul edilerek hesaplanıyor.
