■ İş kazası geçiren çalışanın sosyal hakları nelerdir, erken emeklilik hakkı doğurur mu?
İş kazası geçiren çalışanların geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli göremezlik geliri, ölen sigortalının hak sahibine gelir bağlanması, cenaze ödeneği gibi bir dizi sosyal hakkı bulunuyor. Kazanma gücünün yüzde 10 ve daha fazlasını kaybedene iş göremezlik geliri bağlanıyor.
■ Emekli çalışan iş kazası geçirirse iş göremezlik geliri alır mı?
Emekli olduktan sonra çalışanların ödediği destek priminin aylığa katkısı bulunmuyor ancak olası bir kazada mağduriyeti önlüyor. Emekli aylığını kestirmeden çalışmaya devam edenlerin sosyal güvenlik destek priminin 2 puanı kısa vadeli sigorta kolları için kesiliyor. Bu primler de çalışanları iş kazası, meslek hastalıklarına karşı sigortalıyor. Emekli çalışan işyerinde kaza geçirdiğinde, meslek hastalığına yakalandığında yüzde 10 ve üzerindeki iş göremezlik oranına göre gelir bağlanıyor. İş Kanunu'na göre hem emekli aylığına hem iş göremezlik aylığına hak kazanan, yüksek olanın tamamını, diğerinin yarısını alabiliyor.
■ İşyerindeki bir kazaya bağlı daha sonradan hayatını kaybeden de sosyal haklardan yararlanır mı?
Örneğin; işyerinde yere düşüp kafasını çarpan çalışanın bu olaya bağlı olarak sonradan beyin kanaması nedeniyle hayatını kaybetmesi ölümlü iş kazası olarak değerlendiriliyor. Sigortalının işyeri dışındaki bir görevde kaza geçirmesi de iş kazası kabul ediliyor. İş kazası sonucu yaşamını yitiren çalışan için cenazeyi kaldıranlara cenaze ödeneği ödeniyor, geriye kalan hak sahiplerine ölüm geliri de bağlanıyor. İş kazası sonrası ölümlerde geride kalan hak sahibine aylık bağlanması için sigortalının 1 gün bile sigortasının olması yeterli.
■ Hem malullük hem de iş göremezlik geliri alabilir miyim?
Çalışanın her iki aylığı alma hakkı bulunuyor. Ancak bu aylık ve gelirden yüksek olanın tamamı, düşük olanın da yarısı bağlanıyor. Ödenek kazanın olduğu tarihten önceki 3 ayın brüt kazancına göre hesaplanıyor. Sigortalıya raporlu oldukları sürede, yatarak tedavide bulunulan günlük kazancın yarısı, ayakta tedavide de üçte ikisi ödeniyor. Sigortalının raporlu olduğu ilk günden itibaren geçici iş göremezlik ödeneği yatırılıyor.
■ Sürekli iş göremezlik geliri nasıl hesaplanıyor?
Kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanıyor. Aylık kazancının yüzde 70'i oranında bağlanıyor. Tam iş göremezlik gibi hesaplanarak iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı sigortalıya ödeniyor. Sigortalı kaza sonrası birinin bakımına muhtaçsa bağlama oranı yüzde 100 uygulanıyor.