Türkiye uzun zamandır Emeklilikte Yaşa Tıkalınlar ile ilgili çalışmaları takip ediyor. Bu noktada sona yaklaşılırken Aralık ayında kamuoyuna açıklanacağı da belirtildi. EYT çalışmaları bir yandan devam ederken bir yandan da değişik sosyal sorunlar gündeme geldi. Bunlardan birisi de staj ve çıraklık sigortası ile çalışma hayatına başlayan vatandaşların bu süreleri emeklilikten saydıramamaları.
Geçtiğimiz günlerde bir müjde de bu kesime gelmişti. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin Staj Sigortası ile ilgili çalışma yaptıklarını belirterek, "Stajda sağlık sigortası yapılıyor ama emeklilik sigortası yapılmıyor. Bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir" ifadelerini kullanmıştı.
Mevcut düzenlemeye göre staj ya da çıraklık sigortasında sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı sağlık primleri yatırılıyor. Bu primler kısa vadeli sigorta kollarından sayıldığı için emeklilik hesabında kullanılamıyor. Bu durumda staj sigortasının yapıldığı tarih de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediği için emeklilik hesaplaması bu tarihe göre değil uzun vadeli sigorta kollarından primlerin yatırıldığı günden başlatılıyor.
8 Eylül 1999 öncesinde staj ya da çıraklık ile ilk sigortası yapılan birçok vatka9ndaş daha sonra çalışma hayatına 1999 sonrası başladığı için EYT kapsamına da giremiyor.
YENİ SİSTEM NASIL OLACAK
Şimdi yüzbinlerce staj ve çıraklık sigortası sahibi vatandaş yapılacak yeni çalışmanın sonuçlanmasını bekliyor. Peki burada çalışma nasıl olacak ve ne getirecek. İşte sorularınıza cevaplar...
Yeni düzenlemeden kimler yararlanacak?
Yapılan çalışma iş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan vatandaşları kapsıyor. Staj ya da çıraklık sırasında kendilerine sigorta yapılan ve primleri ödenen bu vatandaşlar çalışma kapsamına giriyor. Bu süreçte staj ya da çıraklık sigortası yapıldığında bir sigorta kartı ve numarası da veriliyor. Bu numara tüm çalışma hayatı boyunca geçerli oluyor.
18 yaş öncesi sorun olur mu?
Şu anki mevzuata göre 18 yaşından önceki primler ve işe giriş tarihi fiili çalışma olduğu sürece geçerli sayılıyor. Ancak kadınlar için 20 erkekler için 25 olan yıl şartı 18 yaşından sonra başlıyor. Bu yüzden staj ve çıraklık tarihleri genel olarak 18 yaşından önceki dönemlere rastlıyor. Staj ve çıraklık sigortası kabul edildiğinde bu sigortalıların yıl şartları 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren hesaplanacak.
Bunun için hangi işlem yapılacak?
Yasal düzenleme yapıldığında işe giriş tarihleri otomatik olarak başlangıç olarak geçerli olacak. Ancak bunun için sürelerin de uzun vadeli sigorta kollarından olması gerekiyor. Bu yüzden staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya başvurarak borçlanma talebinde bulunacaklar. Ardından ödenecek miktar ortaya çıkacak ve para yatırıldıktan sonra primler sisteme işlenecek ve emeklilik hesapları yeniden yapılacak.
Borçlanma emekli maaşını etkiler mi?
Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakıldığı için sadece staj süresinin borçlanılması emekli maaşında olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Ancak emekliliği öne çekeceğinden birçok vatanda aha uzun süre emekli maaşı alarak kazançlı çıkacaktır.
Kimler EYT'li olabilecek?
Staj ve çıraklık çalışması sonunda bazı sigortalılar EYT kapsamına girecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış olan sigortalılar işe giriş başlangıç sayıldığında otomatik olarak EYT kapsamına girecek. Prim ve yıl şartını da tamamladıklarında EYT'den yararlanmış olacaklar.
Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek?
Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüz de 20'lik kısmını bu günkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydıracak.