Emeklilikte Yaşa Takılanlara (EYT) yönelik düzenleme için sona yaklaşıldı. Düzenleme 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan herkese emeklilik yolunu açacak. Prim ve yıl şartını tamamlayanlar hemen, diğerleri ise tamamladıklarında emeklilik hakkına kavuşacak. İlk etapta şartları tamamlamış 1.5 milyon kişinin emekli olması bekleniyor. Ardından da diğer EYT'liler şartları tamamladıkça emeklilik hakkına kavuşacak. İşte sizlerden gelen soruların yanıtları:
Staj ile başlayan sigortalılık EYT kapsamına alınacak mı?
Mevcut düzenlemelere göre staj ya da çıraklık için yapılan sigortalar sağlık sigortaları olarak primlendiriliyor. Dolayısıyla burada emeklilik için gerekli olan primler ödenmiyor. Bu yüzden şu anki mevzuata göre staj ya da çıraklık başlangıç olarak sayılmadığı gibi, burada ödenen primler de emeklilik hesabında kullanılmıyor. Burada tek istisna annelerin doğum borçlanmasında yaşanıyor. Normalde sigortadan önceki doğumları borçlanamayan anneler, staj ile normal sigorta arasındaki doğumlarını borçlanabiliyor.
8 Eylül 1999 tarihinden 15 gün sonra sigortalı oldum ve bu yüzden yasadan yararlanamıyorum. Benim gibiler için bir hak var mı?
Burada yasanın çıktığı 8 Eylül 1999 tarihi bir sınır olarak belirleniyor. Sonrasında ise yeni emeklilik şartları uygulanıyor. Ancak askerlik sigortadan önce ise, Fiili Hizmet Zammı yani yıpranma var ise, staj sonrası doğum olmuşsa, hizmet tespit davası açma hakkı varsa yani işe giriş tarihini geri çekebilecek uygulamalarda hak sahibi iseniz bunlardan yararlanarak işe giriş tarihini geri çekebilirsiniz. Bu durumda emeklilik için yeni şartlar ortaya çıkar. Eğer yasa bu tür işe giriş tarihlerini de kabul ederse EYT düzenlemesinden yararlanırsınız.
EYT ile emeklilik zorunlu olacak mı?
EYT düzenlemesiyle ilgili süreç işlemeye devam ediyor. Yapılan açıklamalara göre yasanın Meclis'e Aralık ayında gelmesi bekleniyor. Dolayısıyla yasanın çıkmasının ardından Ocak ayı ile birlikte başvurular da başlayacaktır. Emeklilik işlemleri yasalarımıza göre re'sen yapılan bir işlem değil. Yani Kurum şartları tamamlananları emekliye sevk etmiyor. Burada başvuru şartı aranıyor. Yani kişi istemezse şartları taşısa da emekli olmayabiliyor. Bu kuralın EYT için de geçerli olacağını isteyenlerin başvurup yasadan yararlanacağını düşünüyoruz.
EYT ile emekli olanlar tekrar çalışabilecek mi?
Yasalarımıza bakt��ğımızda şu anda emekli olduktan sonra çalışmanın önünde bir engel bulunmuyor. Emekliler hem emekli maaşını alıp hem de bir işyerinde Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışabiliyor ya da kendi işlerine devam edebiliyor. Hatta çalıştıkları işyerinden kıdem tazminatı alacak şekilde ayrılırlarsa ikinci bir tazminata da kavuşuyor. Yasada bir düzenleme olmadığı sürece EYT ile emekli olanlar da emekli olduktan sonra çalışabilecek.
EYT'linin emekli maaşı nasıl hesaplanır?
Artırmak için ne yapmak lazım? EYT kapsamında emekli olacakların maaşı üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 öncesi ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve güncelleme rakamı ile hesaplanırken, 2000 ile 2008'in 10'uncu ayına kadar bölüm ayrı ABO ve büyüme hızı ile hesaplanıyor. 2008'in 10'uncu ayından sonraki dönem ise farklı ABO, büyüme hızının yüzde 30'u ve enflasyon rakamıyla hesaplanıyor. Bu üç hesap birleştirilip emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Emekli maaşı güne göre değil, kazanca göre belirleniyor. Dolayısıyla emekli maaşının artması sizin çalışırken aldığınız brüt ücrete, daha doğrusu SGK'ya bildirilen kazancınıza bağlı. Bu ne kadar yüksek olursa o kadar yüksek emekli maaşı alırsınız.
Gerekli primi ne zaman tamamlamış olacağım?
Mevcut yasaya göre SSK'da primler 5000 ile 5075 gün arasında değişiyor. Bunu da işe giriş tarihiniz belirliyor. Ancak düzenleme ile 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülürse SSK için 5000 gün yeterli olacak. Tabi kadınlar için 20 erkekler için ise 25 yılın da geçmesi lazım. Bağkur'da ise kadınlarda 7200, erkeklerde 9 bin gün şartı var.
İşe başlangıçta SSK'lı olarak girişim yapıldı. Sonra ayrılıp kendi işimi kurdum, Bağ-Kur'lu oldum. Şartlarım nasıl belirlenecek?
Farklı kurumlarda çalışanlar için uygulanan bir kural var. Son 7 yıllık sigortalılık süresine bakılıyor. Burada 3.5 yıl yani 1261 gün hangi kurumdaysa o kurumun şartları uygulanıyor. Yeni yasada bunu değiştiren bir düzenleme olmaz ise aynen uygulanacak. Fakat yeni yasada değişiklik öngörülürse ona uyulur.
EYT'li olup olmadığımı nasıl anlayabilirim?
e-Devlet sistemi üzerinden çalışma hayatım bölümüne girerek sigorta bilgilerinize bakabilirsiniz. Eğer 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişiniz yapılmış ve prim yatırılmışsa siz EYT'lisiniz. Artık şartları tamamlayıp emekli olmayı beklemelisiniz.
EYT hak sahipleri ne zaman başvuracak ve ne zaman maaş alacak?
EYT düzenlemesi Aralık ayında tamamlanırsa başvurular Ocak ayında başlayacaktır. Bu durumda ilk maaş da bir sonraki ay başında yani 1 Şubat'ta hesaplanmaya başlar. İşlemler bittiğinde 1 Şubat'tan itibaren biriken maaş hesaba yatırılır.