Emeklilik için yaşı bekleyenlere yönelik düzenleme artık gün sayıyor. Düzenlemeyle 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlardan prim ve yılını tamamlayanlara emeklilik yolu açılıyor. İlk etapta 1.5 milyon kişinin emekli olacağı hesaplanıyor. Bu yasayla emeklilik imkanı elde edecek EYT'liler çalışmaya devam etsin ya da etmesin pek çok imkana kavuşuyor. Bu imkanların başında kıdem tazminatı geliyor. İşte merak edilen 10 sorunun yanıtı...
Emeklilik zorunlu mu?
Emeklilik için çalışanın başvuru yapması gerekiyor. Yani kişi istemezse şartları taşısa da emekli olmayabiliyor. Bu kuralın EYT için de geçerli olacağı düşünülüyor.
İşten ayrılan EYT'liler nasıl tazminat alır?
1475 sayılı İş Kanunu'nun 'kıdem tazminatı' başlıklı halen yürürlükte olan 14. maddesine göre; 4857 İş Kanunu'na tabi işlerde çalışmakta olup, yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılan işçilere; yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılanlara kıdem tazminatı ödenmesi gerekiyor. Buna göre, EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli olup, işten ayrılacaklara kıdem tazminatı ödenmek zorunda. Bunun için SGK'dan alınacak şartların tamamlandığına yönelik yazı ile işverene başvurulması yeterli. Ayrıca dilekçede işten ayrılma nedeninin emeklilik olduğu belirtilmeli.
Her EYT'li kıdem tazminatı alabilir mi?
Emeklilik nedeniyle işyerinden ayrılacak çalışanın aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması gerekiyor. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli 1 yıllık sürenin hesabında aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde çalıştığı süreler birlikte değerlendiriliyor.
Aynı işyerinde devam edilebilir mi?
Evet edilebilir. Burada 2 formül söz konusu. Ya işveren çalışanın tazminatını ödeyerek sıfırlıyor ya da çalışan tazminatını almadan devam ediyor. Kıdem tazminatını almadan aynı yerde devam edenlere, ayrıldıkları tarihte bu ödemesi veriliyor.
Tutarlar Ocak'ta artacak mı?
Ocak ayında çalışanların maaşı artacak. Tazminat da son brüt ücret üzerinden hesaplandığından, yeni maaşlar yapılacak ödemeye yansıyacak. Asgari ücretliler yeni asgari ücretin brütü üzerinden tazminatını alırken, halen 15 bin 371 lira olan kıdem tazminatı tavanı da memur maaş katsayısındaki artışla birlikte yükselecek. Tavanı aşan maaşı olanlar, tavan üzerinden kıdem tazminatını alacak.
EYT ile emekli olanlar tekrar çalışabilir mi?
Emekli olanların çalışmasında yasal mevzuat uyarınca bir engel yok. Yasada aksi yönde bir düzenleme olmadığı sürece EYT ile emekli olanlar da çalışabilecek.
Ödeme nasıl hesaplanacak?
Her yıl için 30 günlük brüt ücret kadar hesaplama yapılıyor. Son brüt ücret dikkate alınıyor, buna yıl içinde alınan düzenli ödemeler de dahil ediliyor. Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değil. Tazminattan yalnızca damga vergisi kesiliyor. Başka kesinti yapılmıyor.
Tazminat alan çalışmaya başlarsa ikinci kez tazminat hakkı olur mu?
EYT düzenlemesiyle emekli olan kişi aynı (tazminatını sıfırlayarak) veya başka bir işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa ikinci kez kıdem tazminatı alabiliyor. Ancak burada o işyerinde en az 1 yıl çalışmak ve kıdem tazminatı alacak şekilde işten ayrılmak gerekiyor.
İŞÇİLER İÇİN PRİM İNDİRİMİ
İşverenler ne istiyor?
1.5 milyon EYT'linin emekliliği işverenin yükünü artıracak. İşverenin de bu nedenle çeşitli talepleri var. Özellikle kıdem tazminatlarının ödenmesi konusunda işverenlere düşük faizli ya da faizsiz kredi desteği sağlanması talepler arasında bulunuyor. Ayrıca işveren maliyeti, aktif sigortalılar için brüt maaşın yüzde 17.5'i oranındayken, emekli çalışanlar için brüt maaşın yüzde 24.5'i seviyesine yükseliyor. İşverenler bu farkın kaldırılmasını ve emekli çalışanlar için de Hazine desteğinin uygulanmasını istiyor. EYT nedeniyle düşecek çalışan sayıları nedeniyle çeşitli istihdam teşviklerinin kesilmesi tehlikesi de var. İşten ayrılanlar nedeniyle teşviklerin kesilmeyeceği bir formül de gündemde.
Taksitle ödenebilir mi?
Kıdem tazminatının peşin ödenmesi esas. Çalışanın rızası olmadan kıdem tazminatı taksitle ödenemiyor. İşveren eğer işçinin açık ve yazılı onayını alırsa kıdem tazminatını taksitle ödeyebiliyor.