Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı (SPK) İbrahim Ömer Gönül ilk röportajını verdi. Sabah'ta yer alan habere göre, Gönül, borsada geçtiğimiz hafta yaşanılan düşüşte sosyal medya hesaplarından vatandaşı panikletmeye çalışıldığını belirterek, "Sosyal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var" dedi.
Borsa düştüğünde hemen 'kriz' algısı yaratılmaya çalışılıyor. Geçtiğimiz hafta ne yaşandı?
"Borsa bu seviyeden çıkar ya da iner" demek yanlış. Biliyorsunuz, son dönemde yabancı yatırımcı daha önceki dönemlere göre daha az. Daha çok yeni giren yerli yatırımcılar var. Onlar da daha çok kripto ve mevduattan gelen yatırımcılar… Biraz sakin ve temkinli olunması gereken dönemlerdeyiz. Zaman zaman borsada düzeltme hareketleri yaşanması normal. Yabancı yatırımcı da gelebilir. Ama şunu söyleyebilirim: Geçtiğimiz hafta olan harekette olağanüstü toplantılar yapıldığı iddiaları doğru değil. Biz SPK olarak sık sık Borsa İstanbul ile bir araya geliriz. Bir kriz masası kurulmadı. Bu süreçte bazı sosyal medya hesaplardan borsada olağanüstü toplantılar yapıldığı, Külliye'ye çağrıldığımız yazıldı. Bunları yazanlar iyi niyetli değil.
Bu süreçte ters repo sözleşmeleriyle ilgili süre uzattınız. Bu karar piyasayı rahatlattı mı?
Aslında yeni bir mevzuat düzenlemesi yapılmadı. Mevcut düzenlemenin hatırlatılması amacı ile yazı yazıldı. Sektörle görüştük. Ters repo sözleşmelerinin pay piyasasında bir miktar açılmasıyla ilgili talep var ve mevzuat çalışması yapıyoruz. Mevzuat çalışması bitene kadar da tedirginlik olmaması için süre uzattık. Gelecek hafta hazırlarız. Çok büyük serbestlik olmaz ama cüz'i bir miktar işlemlere izin vereceğiz.
Düşüşü halka arzların arka arkaya gelmesinin de tetiklediği söylendi. Bu kadar halka arz olmalı mı?
Halka arzlar rutin başvurudur. İnceleriz, izin vereceklerimize veririz. Siz kabul olanları biliyorsunuz. Bir de reddettiklerimiz var. 'Daha iyi hazırlanın, büyüyün, öyle gelin' dediklerimiz oluyor. 2022'de 40 halka arz oldu. Elimizde kalan halka arz başvuruları vardı. Halka arzlara izin verirken acele etmiyoruz. 'Bir an önce halka arz yapalım' diye bir bakış açımız yok. Ama piyasada yeni arzları karşılayacak kaynak olduğunu görüyoruz.
Bu yıl kaç halka arz olur?
Başvurular devam ederse geçen seneyi aratmayacak kadar olur.
O KURUMUN PAYLAŞIMI MERCEK ALTINDA
Bu dönemde bir aracı kurumun Twitter hesabından attığı borsa yorumu arkasından da hisse satması soru işareti doğurdu. Araştırdınız mı?
Kurum bazında konuşmak yanlış ama bunların hepsini takip ediyoruz. Sosyal medya hesapları ve YouTube kanalları dahil… Paylaşımdan sonra ne yaptığına nette alıcı mı satıcı mı olduğuna, yapılan paylaşımın bir hareket oluşturup oluşturmadığına kadar her şeyi inceliyoruz. Biz arkadaşlarımla 24 saat birbirimizle sosyal medyada çıkanları paylaşırız. Gece yarısı bile 'şuna tedbir alalım mı' diye arkadaşlarla konuştuğumuz oluyor. Dolayısıyla bu paylaşımları ve sonuçlarını inceliyoruz.
PATRONLARIN KENDİ HİSSESİYLE İLGİLİ KONUŞMASI TEHLİKELİ
Patronların kendi hisseleri hakkındaki konuşmalarından da rahatsız olmuştunuz. O konuda bir işlem yaptınız mı?
Şirket sahibinin hisse için konuşması bizde soru işareti yaratır. Şirket sahibi, borsaya açık şirketinin hissesiyle ilgili 'benim fiyatım bu olmalı, çok yüksek ya da düşük' dememeli… Bunlar tehlikeli söylemlerdir. Bırakın, o yorumu teknik analizciler, aracı kurumlar yapsın. Bu açıklamaların hisse fiyatına etkisi olup olmadığını inceliyoruz.
Siyasi liderlerin SPK'yı eleştirmesini, hatta tehdit etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Siyaset kendi mecrasında yürüyor. Bizim siyasetle ilgimiz yok, teknik bir iş yapıyoruz. Manipülasyona izin vermemek için burada 50 arkadaşım çalışıyor. İspatladığımızda da gereken tedbiri hemen alıyoruz. 2022'de manipülasyon yaptığını tespit ettiğimiz 11 kişi hakkında suç duyurusunda bulunduk, 64 gerçek ve 7 tüzel kişi olmak üzere toplam 71 kişiye piyasa bozucu eylemler kapsamında; yaklaşık 84.4 milyon TL idari para cezası verdik.
VERİLERİ TEK ÇATIDA TOPLAYACAKLAR
Risk Merkezi kuracağınızı açıkladınız. Burada ne amaçlıyorsunuz?
Manipülatif işlemleri ve diğer riskleri bir noktadan görmek istiyoruz. Sermaye piyasalarında Takasbank'ta, Borsa İstanbul'da, SPK'da denetimler var. Bütün verilerin tek çatıda görülmesini istiyoruz. Böylece sistem birden çok riski algoritmik olarak bulup, birbiriyle ilişkilendirip, uyarı verecek. Yazılımı devam ediyor.
ŞİFRELİ MESAJLARI DAHİ İNCELİYORUZ
Sosyal medyada hemen hemen her gün hisse pazarlayanları görüyoruz. Bu konuda ne yapıyorsunuz?
Sosyal medyada bilgi kirliliği var. Twitter'ın kendi kuralları var, onlarla görüşüyoruz. Oradan hisse tavsiye ediliyor. Fakat elinizde mahkeme kararı olmadan, o kişinin suçlu olduğuna dair bir belgeniz olmadan hesabı kapattıramıyorsunuz. Baktığınızda bunların birçoğu da aynı gün açılıp, aynı gün kapanan, bir takipçili, iki takipçili hesaplar… Bu şekilde etkileşim topluyorlar. Yüksek takip ve etkileşimle kendilerini önemli analizci gibi gösterip borsaya yeni girenleri hedef alıyorlar. Bir de Telegram ve WhatsApp grupları var. Burada da Siber Suçlar, Emniyet ve Savcılıklarla çalışıyoruz. Yakaladıklarımız kendilerini 'eğitim veriyorduk' diye savunuyor. Günün sonunda iş aslında yatırımcıya kalıyor. Bunlardan uzak durması gerektiğini öğrenmesi gerekir. Biz kapatsak da binlerce hesap var. Birini kapatsanız, diğerini açıyorlar. Foreks sitelerine bakın. Biz uzantısına 35 yazdıkları siteyi kapatıyoruz, 36'yı açıyorlar. Onu kapatıyoruz, 37'yi açıyorlar. 2022'de Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla yurtdışında kaldıraçlı işlem yaptırdığı tespit edilen 1.883 adet internet sitesine erişimin engellenmesi sağlandı. Sosyal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var. Bu konuda bir dairemiz çalışıyor. Hatta borsa paylaşımı yapan hesaplar bazen şifreli mesajlar yolluyor mu diye de bakıyoruz.
Borsa yatırımcısına ne tavsiye edersiniz?
Borsaya yatırım yapanların sosyal medyanın peşinden gitmemesi gerekir. Kısa vadede işlem yapıyorsanız kredi çekip borsaya girmeyin. Maalesef, borsaya yeni giren birçok yatırımcı aldığı hissenin kimin olduğunu, ne iş yaptığını dahi bilmiyor. Bireysel yatırımcılar Bilgi Edinme kapsamında bize başvuruyorlar. Diyor ki, 'Hisse yükseldiği halde ben para kaybettim.' Bizim arkadaşlar bakıyorlar, adamın öyle bir hissesi yok. Komşusundan duymuş bir hisse adı… Onu da yanlış anlamış, kodu benzeyen bir hisseyi almış… Bir şirketi halka arz ediyoruz, yatırımcı gerçekten şirketi bildiği için mi yoksa yeni halka arz olduğu için mi alıyor? İzahnameye bakıyor mu? Yoksa tavan olacak diye mi alıyor?
EV HANIMLARI VE GENÇLERE OKURYAZARLIK EĞİTİMİ
Finansal okuryazarlık konusunda neler yapacaksınız?
Özellikle ev hanımları ve gençlere ağırlık vereceğiz. Kendi paydaşlarımızla bir program ortaya koyduk. Sosyal medyayı kullanacağız. İnternet sitesi hazırladık. Eğitim alanlara sertifika vereceğiz. Temel eğitimler bir-iki haftada bitecek. Ev hanımlarına ulaşmak için gerekirse tek tek il il, ilçe ilçe gideceğiz. Gençlere eğitim için ilgili bakanlıklarla bir protokol hazırlamak istiyoruz.
SPEKÜLATÖRLER BAŞKASININ ADINA İŞLEM YAPIYOR
Astor'un halka arzında bireysel yatırımcıların az pay aldığı yönünde eleştirildiniz.
Halka arzlarda ek satış hakkı veriyoruz. Bu talep daha çok nereden gelirse orada kullanılıyor. Astor'da kurumsaldan çok talep gelince bu hakkı orada kullandılar. Bireysel o nedenle daha az pay aldı. Bireysellerin maalesef halka arz olan hisseleri elinde tutma süresi kurumsala göre daha kısa.
Ceza kesilse de işlem yasağı kalkar kalkmaz aynı isimler yine sahneye çıkıyor. Spekülatörlere daha ağır cezalar gelemez mi?
Aslında cezalar daha hafifti, son yıllarda ağırlaştı. Sermaye piyasası suçları katalog suçlar sınıfında değil… O nedenle de anında cezaya dönüşmüyor. Biz para cezasını veriyoruz, gerekirse Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda bulunuyoruz. Ondan sonrası savcılığın işi… Keşke cezası kesinleşmiş spekülatörleri borsadan uzun süre uzak tutabilsek... Ama maalesef kendi adlarına yapmasalar da başkalarının adına yine spekülatif alım-satım yapabildiklerini görüyoruz. Onları tespit etmek için yoğun çaba sarf ediyoruz.
ROBOTLARA ÖNLEM GELEBİLİR
Küçük yatırımcılar hızlı işlem yapan robotlardan şikâyetçi… Bu konuda bir önleminiz var mı?
Robotlar dünyanın bir gerçeği… Tanımlanan algoritmalara göre robotların yükselirken hızlıca satıp, düşerken aldıkları zamanlar olduğu gibi tersi şekilde hareket ettikleri de oluyor. Borsamızla birlikte bu şekilde işlem yapan hesapları biliyor ve yakından takip ediyoruz. Bu hesaplar da piyasa bozucu eylemlerle ilgili düzenlemelerimize tabi. Yasaklamak olmaz. Fakat bu alanda kural setleri geliştireceğiz. Kötüye kullanıma engel olmalıyız.
TÜRKİYE'NİN YÜZYILINDA SPK DÖNÜŞÜM İÇİNDE
Başkan Gönül, Cumhuriyet'in 100'üncü yılında SPK'nın da kendisini yenilediğini belirterek, "Yeni daire başkanlıkları kuruyoruz. Katılım finans, finansal teknoloji ve sürdürülebilirlik gibi alanlarında kuracağımız yeni dairelerle daha etkin bir yapıyı oluşturmaya çalışıyoruz. İnsan kaynağımızı da güçlendiriyoruz. Bu hafta başında 36. Dönem Uzman Yardımcılarımızın meslek için eğitimleri başladı. Önümüzdeki birkaç ay içinde yeniden uzman yardımcılığı sınav açacağız" dedi.