Türkiye'de emeklilik konusunda yapılan düzenlemelerle birlikte, çıraklık sigortası sahipleri için yeni bir umut doğuyor. Staj ve çıraklık mağdurlarının haklarının gözetilmesi için yeni çalışmaların başlatılması bekleniyor. Peki, staj ve çıraklık sigortası EYT'ye dahil edilecek mi? Bağkur affı gelecek mi? İşte merak edilenler...
STAJ SÜRESİ EYT'YE DAHİL Mİ?
Birçok kişi EYT düzenlemesinde stajda geçen sürelerin emeklilikte sayılıp sayılmayacağını bekliyordu.
Ancak düzenleme staj mağdurlarını kapsamıyor. Yani, EYT düzenlemesi staj ve çıraklık sigortasını kapsamıyor.
KİMLER İSTİSNA TUTULUYOR?
Burada iki istisna bulunuyor. Avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları halinde bu süreleri borçlanabiliyor.
1 yıllık sürenin tamamını borçlanmak şart değil, ihtiyaç kadar da borçlanma yapılabiliyor.
Staj annelere de bir ayrıcalık sunuyor. Anneler sigortalı olmadan önce yaptığı doğumları borçlanamıyor.
Ancak staj ya da çıraklık sonrası dünyaya gelen çocukları için borçlanma yapabiliyor.
Eğer staj ya da çıraklık ile sigortalı çalışmaya başlanılan süre arasında doğumlar olduysa bunlar borçlanıldığında sigorta başlangıcını geri çekebiliyor.
Dolayısıyla yaş ve prim şartı da düşüyor.
ÇIRAKLIK İÇİN YEŞİL IŞIK YAKILDI
Eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin'in geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklama çıraklık yapanları heyecanlandırdı. Bilgin, stajın bir mağduriyet olmadığını belirterek, "Onlarla kimse bir iş akdi yapmıyor. Bu sebeple onların iş emeklilik primleri ödenmemiş oluyor. O yüzden mağduriyetten bahsedilemez. Çıraklıkta ise farklı bir durum mevcut. Bu sebeple çıraklığa yönelik çalışmalarımız var" dedi.
NE YAPILABİLİR?
Bu kişilere düzenleme kapsamında borçlanma imkanı verilmesi söz konusu olabilecek.
Beklenen olursa, çıraklık sigorta girişi olanlar, bu dönemler için borçlanma yaparak, söz konusu süreleri uzun vadeli sigorta kollarından saydırabilecek, işe başlangıç tarihi yapabilecek.
Böylece çıraklık yapanların işe başlangıç tarihleri geriye çekilecek.
KİMLER YARARLANIR?
Yani beklenen düzenleme gelirse, çıraklık sürelerinin sigorta süresi sayılması için borçlanma yapılması yetecek.
Çıraklığını 9 Eylül 1999 öncesinde yapmış ancak çalışmaya daha sonra başlamış olanlar, borçlanma yaparak sigorta başlangıcını çıraklık tarihi yapabilecek. Bu sayede EYT kapsamına girebilecek.
PRİME DİKKAT!
Yapılacak düzenlemeden yararlanmak için geçmişte çıraklık yapmış olmak yetmeyecek.
Bu dönemde çıraklık sigortasının yapılmış ve kısa vadeli sigorta kollarına priminin yatırılmış olmasına bakılacak.
Çıraklık sigortası yapılmış ve primi yatırılmış kişiler yararlanabilecek.
100 GÜNLÜK SÜRE EYT'LİLER İÇİN NEDEN ÖNEMLİ
EYT'den emekli olmak için başvuru yapıp çalıştıkları işyerlerinden ayrılanlardan bazıları hâlâ emekli olamadı. 100 günlük yasal süre de dolunca bu vatandaşlar devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden yararlanamaz hale geliyor.
Bir haftadır, EYT'ye başvurup da halen emekli olamayan okuyuculardan çokça şikâyet almaya başladım. Devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanıp yararlanamayacaklarından endişe ediyorlar. Kimi okuyucular, sağlık hizmetinden yararlanamadıklarını, ilaç giderlerini devletin karşılamadığını da yazıyor.
Şunu belirteyim, bu sorun EYT'den emekli olmak için başvurup çalıştığı işyerlerinden ayrılanları kapsıyor. EYT'ye başvurup da çalışmaya devam edenler için böyle bir sorun yok. Endişe duymakta da haklılar, çünkü 100 günlük süre dolmak üzere, hatta kimileri için doldu bile. Sorun nereden kaynaklanıyor, anlatayım.
Nüfusun tamamı zorunlu Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında sağlık hizmeti alıyor. Çalışan ve emekliler SGK'ya bağlı olduklarından bakmakla yükümlü oldukları kişilerle birlikte GSS kapsamında devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanıyor. Herhangi bir sosyal güvenlik kapsamında olmayanlar, sigortalı işte çalışmayanlar ise GSS primlerini kendisi ödeyip, hem kendileri hem de aileleri için sağlık hizmeti alıyorlar. Emeklilik için gerekli şartları taşıyıp emekliliğe başvuranlar, emekli aylığı bağlandıktan sonra hiçbir şart aranmadan genel sağlık sigortası kapsamına giriyor ve aileleri de dahil devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanıyorlar.
SAĞLIK HİZMETİ ALAMAZSINIZ
Peki, işten ayrılan ya da işten çıkarılanların durumu ne? Çalışanın, işten ayrılmadan önceki SGK'ya yatırılan prim gün sayısına göre GSS'den yararlanmak şartları da değişiyor. Madde madde anlatayım.
- Çalışan işten ayrıldıktan sonra, yani işyerinden çıkışı verildikten sonra, ayrılış tarihinden itibaren 10 gün boyunca sigortalılığı geçerli sayılıyor ve devletin sunduğu sağlık hizmetinden ailesiyle birlikte yararlanabiliyor. 10'uncu günden itibaren sigortalılığı düşüyor.
-Eğer sigortalının son bir yıl içinde 90 gün sigortalılığı varsa, yani bir yıl içinde 90 gün prim yatırılmışsa; işten ayrıldığı tarihten itibaren 100 gün boyunca GSS sisteminde oluyor ve hem kendisi hem de ailesi devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanabiliyor.
-Son bir yıl içinde 90 gün primi olup da işten ayrıldıktan sonra 100 gün GSS sisteminde olanlar, 100 günün sonunda; geçmiş bir yılda 90 gün primi olmayıp da 10 gün sağlık hizmetinden yararlananlar 10'uncu günün sonunda; SGK tarafından genel sağlık sigortası sisteminde olmaya devam ediyorlar, ancak adlarına prim borcu işlemeye başlıyor. Daha açık bir anlatımla; 100'üncü ve 10'uncu günün sonunda artık kişiler ceplerinden her ay prim ödeyerek devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanmak durumundalar. GSS'de zorunlu olduğundan, primler ödenmezse bu sefer SGK'ya prim borcu ortaya çıkıyor.
İşten ayrılıp da EYT'ye başvuran, halen de emekli olamayanlar şu sıralar devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanmama riski ile karşı karşıya.
100 GÜNLÜK SÜRE DOLUYOR
Çünkü, 100 günlük süre ya doldu ya da dolmak üzere. Şöyle ki; EYT'ye 3 Mart tarihinde başvurup da aynı tarihte işten ayrılanlar ya da işten çıkarılanlar için devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanmak için geçerli olan 100 günlük süre 13 Haziran tarihinde doldu. Aynı şekilde 11 Mart tarihinde EYT'ye başvuranlar için de süre dolmak üzere. Bu kişiler şu sıralar primlerini kendi ödeyerek GSS sistemine girmek zorundalar.
