Sosyal güvenlik hakları, birçok faktöre bağlı olarak değişen karmaşık bir yapıya sahiptir. Evlilik, ayrılık, sigorta kolları ve vefat durumu gibi durumlar, bireylerin sosyal güvenlik haklarını önemli ölçüde etkiler. Evlilikle eş mirasçı olurken, vefat halinde iki taraf da resmi nikâhla yeni bir evlilik yapmadığı sürece aylık alabiliyor. İşte detaylar...
Emekli Sandığı (memurlar) kapsamındaki kadın ya da erkek eşinden 30 yaş ya da daha büyük, evlilik 10 yıldan daha az, çocuk yoksa vefat halinde eşe maaşının yarısı kadar aylık bağlanıyor. Ancak evlilikleri 10 yılı geçmiş ve çocukları varsa ölümde emekli aylığı normal tutarda ödeniyor. Sosyal Güvenlik Kurumu, vefat eden babadan ölüm, yetim aylığı almak için anlaşmalı boşanıp birlikte yaşamaya devam edenlerden aylıklarını faiziyle geri alıyor.
ÜÇ MAAŞ BİRDEN BAĞLANIYOR
Eşinden ayrıldıktan sonra imam nikâhı ile bir başkasıyla evlenenin yetim aylığı ise kesilmiyor. Sosyal güvenlik yasası dul ve yetimleri koruyan ve destek olan önemli uygulamalar içeriyor. Dul ve yetim maaşı bunların başında gelirken, emekli aylığı alan da dahi bu haktan yararlanabiliyor. Kadının kendi sigortalılığı nedeniyle emekli aylığı alması dul maaşına engel teşkil etmiyor. İster eş olsun ister anne-baba, vefat eden sigortalının 1 Ekim 2008'den önce mi sonra mı vefat ettiği önem taşıyor. Kendi çalışmasından dolayı SSK emeklisi olarak maaş alırken vefat eden Bağ-Kur emeklisi kocanın ölümünden sonra dul aylığı alan kadın Emekli Sandığı'ndan emekli olan babanın vefatı sonrası yetim aylığı alabiliyor. Bu durumda 3 maaş birden bağlanmış oluyor. Dul ve yetim aylığı, evlilik ve ayrılıkta sosyal haklar konusunda merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle;
İMAM NİKAHLI EŞTEN DOĞAN ÇOCUK DA YETİM AYLIĞI ALABİLİR Mİ?
Medeni Kanuna göre çocuk ve anne arasında soy bağı doğumla kuruluyor. Evlilik dışında dünyaya gelen çocuklar evlilik içinde doğanla aynı hükme tabi bulunuyor. Soy bağı düzeltilen, babalığı hükme bağlanan çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları bağlanacak aylıktan faydalanabilir.
BOŞANMA DAVAMIZ SÜRERKEN EŞİMİ İŞ KAZASINDA KAYBETTİM. SSK'LI OLAN EŞİMDEN AYLIK ALABİLİR MİYİM?
İster SSK ister Bağ-Kur olsun boşanma davanız bitmediği için aylık alabilirsiniz. Ayrılık resmileşmediği için dul kalan eş aylığa hak kazanır.
Resmi olarak evlendikten sonra yetim aylığı kesilir. Boşanma ya da eşin vefatı durumunda yetim aylığı hakkı yeniden doğar. Boşanma halinde SGK'ya başvurularak aylık talebinde bulunabilir. Boşandıktan sonra eski eşle birlikte yaşamaya devam edenlerin anne, babadan bağlanan yetim aylığı kesilir. Ekim 2008'de yapılan yasal düzenlemeye göre, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar geri alınır.
MEMUR OLAN KARIMI, 4 AY ÖNCE KAYBETTİM, HİÇBİR SOSYAL GÜVENCEM YOK. EŞİMDEN DOLAYI DUL AYLIĞI ALABİLİR MİYİM?
Dul aylığı olarak bilinen ölüm aylığı sadece kadınlara ödenen bir para gibi algılanıyor. Kanuna göre bunun için bir cinsiyet ayırımı bulunmuyor. Eşi ölen erkek de ölüm aylığı alabiliyor. Kocanın çalışıyor ya da emekli olması da aylık bağlanmasına engel teşkil etmiyor. Vefat eden eşten dul aylığı alınması için resmi nikâhın olması yeterli bulunuyor.
VEFAT EDEN ESNAF EŞİMDEN DOLAYI MALUL DUL AYLIĞI BAĞLANDI. BAĞ-KUR'LU OLARAK ÇALIŞIRSAM AYLIĞIM KESİLİR Mİ?
Böyle bir durumda malul dul aylığı kesilmiyor. Ancak yeniden evlenme halinde kesilir.
KARDEŞLERDEN BİRİNİN EVLENMESİ DURUMUNDA DİĞERLERİNİN YETİM AYLIĞI ARTAR MI?
Evlilik ve ikramiyeden yararlanma durumunda diğer hak sahiplerinin aylıkları yeniden hesaplanır. Üç kardeş anne ya da babadan yetim aylığı alıyorsa birinin evlenmesi durumunda diğer ikisinin, ya da ikisinin evlenmesi durumunda kalanın aylığı yükselir.
SSK, BAĞ-KUR, EMEKLİ SANDIĞI KAPSAMINDA EŞLER ARASINDA CİDDİ YAŞ FARKININ OLMASI AYLIK BAĞLANMASINI ETKİLER Mİ?
SSK, Bağ-Kur sigortalılarında vefat halinde eşe aylık bağlanmasında yaş farkına bakılmıyor. Ölen eş 40 yaş da büyük olsa aylık yasal oranda bağlanır. Ancak Emekli Sandığı Kanunu'nda durum farklı. Buna göre eşlerden biri 30 yaş ya da daha büyükse ölüm durumunda diğer eşe yarı oranda aylık bağlanır. Ancak evliliklerinin üzerinden 10 yıl geçmiş ve çocukları varsa diğer sigorta kollarında olduğu gibi hak ettiği oranda aylık bağlanır. Emekli olduktan sonra evlenenler için de aynı hüküm geçerli bulunuyor.
İKİ AY ÖNCE EVLENDİM, 6 YILDIR ÇALIŞTIĞIM ŞİRKETTEN İSTİFA ETMEM HALİNDE KIDEM TAZMİNATINI ALABİLİR MİYİM?
Nikah tarihinden itibaren bir yıl içinde işi bırakma durumunda biriken kıdem tazminatı alınabilir. Ayrıca, SSK'lı olarak çalışan kadınlar evlilik durumunda üç günlük evlilik izni kullanabilir, toplu sözleşmede varsa evlilik ikramiyesi alabilir. SSK, Bağ- Kur'dan yetim aylığı alan bunun 24, Emekli Sandığı'ndan alan da 12 katı kadar evlenme ödeneği talep edebilir. Evlilik ödeneği için resmi nikâhtan sonra en geç beş yıl içinde başvuru zorunluluğu bulunuyor. Evlilik gibi durumunda iş sözleşmesinin feshi halinde tarafların ihbar talep hakkı bulunmuyor.
