Osmanlı İmparatorluğu dünya tarihindeki en eski kağıt para uygulamalarından birine sahip olmasıyla biliniyor. İmparatorluk 19. yüzyıla kadar altın, gümüş ve bakır paralarla işlem yapmaktaydı. Ancak 18. yüzyılın ortalarında artan nüfus ve ticaret kağıt para kullanımına yönelik talebi artırdı ve bu da Osmanlı İmparatorluğu'nun kağıt para üretmeye başlamasına neden oldu.
OSMANLI DÖNEMİNDE MADENİ PARA KULLANIMI
Osmanlı Devleti, kendisinden önceki hükümetlerin madeni paralarını kullanmayı sürdürdü. 1326 yılında Orhan Bey adına basılan akçenin ilk Osmanlı parası olduğudur. Bu akçenin 1, 5 ve 10 akçelik birimleri bulunmaktaydı. 1 ve 5 akçeler Orhan Bey, 10 akçeler ise Fâtih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devirlerinde çıkarıldı.
Gümüş akçe XVII. yüzyılın sonuna kadar Osmanlı Devleti'nin temel para birimi olarak kaldı. 1326'dan itibaren ilk altın para darbedildiği 1477 yılına kadar geçen dönem, tek maden sistemi (monometalist dönem) olarak adlandırıldı. Bu altın paralar, Venedik dukasıyla neredeyse aynı değeri taşıdı ve XVII. yüzyılın başlarına kadar değerini korudu.
Öte yandan günlük alışverişlerde kullanılmak üzere I. Murad zamanından itibaren bakır paralar basılmaya başlandı. Büyük bakır paraların sekizi, küçük bakır paraların ise yirmi dört tanesi bir gümüş akçeye eşitti.
İlk paralar Bursa ve Edirne'de basıldı. Osmanlı Devleti'nde darphaneler iltizam sistemiyle üç yıllığına özel kişilere ihale edilirdi, aksi takdirde kamu görevlileri tarafından emanet olarak yönetilirdi. Paraların ağırlığı ve içerdikleri değerli maden miktarı, "sâhib-i ayâr" adı verilen bir görevli tarafından denetlenirdi.
Osmanlı İmparatorluğu, altın ve gümüşün ülkeye girişini teşvik etmek ve vergiden muaf tutmak gibi politikalar uyguladı. Ancak, savaşlar veya diğer zorunlu durumlar nedeniyle para arzında daralmalar yaşandığında, hükümet altın ve gümüş kap kacakları darphanelere göndererek kıymetli madenleri paraya dönüştürürdü. Taşradaki darphaneler Mısır dışındaki yerlerde sikke kalıplarını merkezden alır ve kullanırdı.
OSMANLI'DA KAĞIT PARA DÖNEMİ
Osmanlı İmparatorluğu'nda kağıt para basımı Darphane-i Amire adlı resmi kurum tarafından gerçekleştirildi. Bu kurum, Osmanlı İmparatorluğu'nun madeni ve kağıt para üretiminden sorumluydu ve kağıt para basımı sadece İstanbul'da gerçekleştiriliyordu.
Kağıt paralar altın ve gümüş paralarla aynı değeri taşıyordu ve 5 kuruştan 500 liraya kadar farklı değerlerde basıldı. Bu kağıt paralar, Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi isimlerini ve sembollerini taşıdı. Sultan'ın resmi, tuğra ve Osmanlı arması gibi semboller de bu banknotlarda bulunuyordu.
Osmanlı İmparatorluğu'nda kağıt paraların kullanımı hızla yayıldı. Banknotlar, ticaretin ötesinde devlet ödemeleri, maaşlar, vergi ödemeleri gibi çeşitli alanlarda kullanıldı.
Osmanlı İmparatorluğu'nda kağıt para basımı 1923 yılına kadar devam etti. Bu tarihte Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte Türk lirası altın standardına geçti ve kağıt para üretimi yeniden başladı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde basılan kağıt paralar, günümüzde koleksiyoncular arasında nadir ve değerli paralar arasında kabul edilmektedir.
