Çalışma saati yaklaşık yüz yıldır dünyanın birçok ülkesinde 8 saat uygulanıyor. İş Kanunu'na göre, Türkiye'de genel çalışma süresi haftada 45 saat, memurların haftalık çalışma süresi ise 40 saat. Bu saatlerin üzerinde çalışılması 'fazla çalışma'ya giriyor. Pandemi sonrası esnek ve uzaktan çalışma yöntemlerinin yaygınlaşması nedeniyle çalışma saatleri sürelerinin azaltılması dahil farklı formüller üzerinde duruluyor.
NORMAL ÇALIŞMA İLE FAZLA MESAİ ÜCRETİ AYNI TUTARDA MI ÖDENİYOR, KIDEM TAZMİNATINDA HESABA KATILIYOR MU?
Fazla çalışılan her saat için verilen ücret, brüt ücretin saat başına düşen miktarı yüzde 50 yükseltilerek ödeniyor. Fazla çalışma ücrete dâhil edilirken, tazminatta da hesaba katılıyor.
ARA DİNLENMESİ MESAİ HESABINDA DİKKATE ALINIYOR MU?
Ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmıyor. Ara dinlenmeler fazla mesaide hesaba dahil edilmiyor. Örneğin; 08.00-20.00 saatleri arası çalışılıyor ve günde toplam 1.5 saat ara dinlenmesi kullanılıyorsa günlük çalışma süresi 12 saat değil 10.5 saat oluyor. İş Kanunu'na göre ara dinlenme süresi yarım saat olup, işveren isterse bunu uzatabiliyor. Bir günde 7.5 saatten fazla çalışanın ara dinlenmesinin en az 1 saat olması gerekiyor.
HAFTALIK ÇALIŞMA NEDİR?
Haftada en çok 45 saat çalışılabiliyor. Sözleşme ya da işyerindeki uygulamaya göre çalışılan günler 5x9 şeklinde eşit bölünebilir. İşyerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati geçmeyecek şekilde farklı da dağıtım yapılabilir. İşveren ve işçi arasında bunun altında çalışma süresi de belirlenebilir.
FAZLA MESAİ İÇİN PARA YERİNE İZİN KULLANABİLİR MİYİM?
İş Kanunu'na göre işveren tatil, izin günlerinde serbest zaman kullandıramıyor. Çalışan isterse yaptığı günlük çalışma sürelerindeki çalışma için zamlı ücret alabilir ya da serbest zaman kullanabilir. Fazla çalıştığı her saate karşılık 1.5 saati serbest zaman olarak kullanabilir. Bunun için yazılı başvuru zorunluluğu bulunuyor.
HÜKÜMETİN ÇALIŞMA SÜRELERİNİN KISALTILMASINA YÖNELİK BİR ÇALIŞMASI, HAZIRLIĞI VAR MI?
Çalışma süreleri uluslararası sözleşmeler kapsamında düzenleniyor ancak ülkelerin ulusal mevzuatlarına göre değişkenlik gösterebiliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da sosyal güvenlik mevzuatını yeni nesil esnek çalışma şekillerine uyumlu hale getirmek için çalışma yapıyor. Çalışma saatlerini aşağı çekecek uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışmalarla iş dünyasının ihtiyaçları ve iş-özel yaşam dengesi gözetilerek mevzuat düzenlemeleri hızlı ve etkili bir biçimde hayata geçirilecek. Bu kapsamda bazı ülkelerdeki çalışma saatlerinin kısaltılması, çalışma modelleriyle ilgili deneyimler de inceleniyor.
MECLİS'İN ÇALIŞMA VE DİNLENME SÜRESİ UYGULAMALARINA İLİŞKİN ARAŞTIRMASINDA DÜNYA ÖRNEKLERİNE YER VERİLİYOR MU?
Meclis araştırmasında, birçok ülkedeki uygulamalara yer verildi. Buna göre; Fransa'da yasal haftalık çalışma süresi 35, Belçika ve Avustralya'da 38, İsveç 40, İngiltere'de fazla mesai dahil 48 saati geçemiyor. Portekiz, Danimarka'da bazı şehirlerde, İspanya'da 250'den az çalışan şirketlerde 4 günlük mesai uygulamasına geçilmiş durumda. Çalışma sürelerinin sınırlandırılmasının ekonomik, sosyal, teknik bir zorunluluk olduğu ve bunun tarafların iradesine terk edilemeyeceği belirtiliyor.