5 soruda küresel piyasalardaki tarife depremi! Türkiye için avantajları neler? Trump açıkladı iş dünyası fırsatı gördü

ABD Başkanı Donald Trump'ın izlediği korumacı ticaret politikasına paralel açıkladığı karşılıklılık esaslı tarifelerin ardından artan risk algısı, küresel pay piyasalarını sarsmaya devam ediyor.

Trump'ın açıkladığı tarifeler belirsizlik kaynağı olmaya devam ederken, bu yönde atılan ve atılacak karşı misilleme adımları risk algısının yüksek kalmasına neden oluyor.

Haftanın ilk gününde küresel pay piyasalarında derin bir satış baskısı etkili olurken, Asya tarafından başlayan satış baskısı etkisi diğer borsalarda da devam etti.

Japonya'da Nikkei 225 endeksi yüzde 7,7 düşüşle 31.187 puandan, Güney Kore'de Kospi endeksi yüzde 5,6 azalışla 2.328 puandan, Çin'de Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 7,3 kayıpla 3.096 puandan, Hong Kong'da Hang Seng endeksi ise yüzde 13,2 değer kaybıyla 19.828 puandan kapandı.

Asya borsalarına paralel Avrupa borsaları da güne satıcılı başladı. Avrupa'da Stoxx 600'da yer alan şirketlerin yaklaşık yüzde 97'sinin hisse fiyatları geriledi.

Küresel borsalarda yaşanan dalgalanma (Reuters)

Almanya'da DAX 40 endeksindeki kayıp açılışın ardından yüzde 7,1'e ulaşırken, Fransa'da CAC 40 endeksi yüzde 6,3, İngiltere'de FTSE 100 endeksi yüzde 5,1 ve İtalya'da FTSE MIB 30 endeksi yüzde 7,4 değer kaybetti.

Söz konusu satışlara neden olan tarife belirsizliğine ilişkin merak edilen 5 soru ve cevapları şöyle:

1- Donald Trump'ın göreve gelmesiyle ne değişti?

Trump'ın 5 Kasım 2024'teki ABD Başkanlık seçimlerinde seçilmesinin ardından 20 Ocak 2025'te göreve başlamasıyla ABD'nin küresel ticaret stratejisi değişerek daha korumacı bir hal aldı.

Trump'ın adaylık zamanlarında dış ticaret açığını düşürme vaadine paralel olarak yatırımcıların gündemi tarife söylemleriyle meşgul olmaya başladı. 20 Ocak sonrası dönemde ise ardı ardına gelen tarife söylemleri küresel piyasalarda risk algısının fitilini ateşledi. Yatırımcılar için sık sık tekrarlanan tarife söylemleri piyasaların ve varlık fiyatlamalarının ana gündem maddesi oldu.

2- Tarife piyasalar için ne demek?

ABD Başkanı Trump'ın tarife söylemi piyasalar için ürünlerde ek fiyat artışını gündeme getirdi. ABD'ye yurt dışından ithal edilen ürünlerin fiyatlarının artmasıyla talebin azalması ve bu doğrultuda dış ticaret açığının düşürülmesi, aynı zamanda da yerli üretimin özendirilmesi hedefleniyor.

Bu fiyat hareketi ülkelerin ve şirketlerin imalat ve ticaret stratejilerini temelden etkiliyor. Yurt dışında üretim yapan birçok ABD'li şirket tarifeler sonrasında ek gümrük vergisi giderleriyle karşılaşılacak. Bu durum temel manada tüm şirketlerin ve ülkelerin gelecek projeksiyonlarında değişimi tetikliyor. Başta merkez bankaları olmak üzere değişen şartlar küresel ekonomik görünüme yönelik belirsizlikleri artırıyor.

Küresel borsalarda yaşanan dalgalanma (Reuters)

3- Geçen hafta açıklanan karşılıklılık esaslı tarifeler neleri değiştirecek?

Geçen hafta ABD yönetiminin ilan ettiği karşılıklılık esaslı tarifelerle birlikte ABD'nin ticaret partnerlerine olan dış ticaret açığının önemli ölçüde azaltılması hedefleniyor. ABD'nin dış ticaret açığı, ocak ayında 130,7 milyar dolarla rekor seviyeye yükselmişti.

Son açıklanan verilere göre ABD'nin şubat ayında Avrupa Birliği'ne (AB) karşı verdiği mal ticareti açığı 30,9 milyar dolar olurken, Çin'e 26,6 milyar dolar mal ticareti açığı verildi.

Geçen hafta Trump'ın imzaladığı kararname kapsamında, ABD'nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.

Buna göre, Avrupa Birliği'ne (AB) yüzde 20, Çin'e yüzde 34, Vietnam'a yüzde 46, Tayvan'a yüzde 32, Japonya'ya yüzde 24, Hindistan'a yüzde 26, Güney Kore'ye yüzde 25, Tayland'a yüzde 36, İsviçre'ye yüzde 31, Endonezya'ya yüzde 32, Malezya'ya yüzde 24, Kamboçya'ya yüzde 49, Güney Afrika'ya yüzde 30, Bangladeş'e yüzde 37 ve İsrail'e yüzde 17 tarife getirildi.

4- Küresel piyasalarda risk algısı neden yükseliyor?

ABD'nin üst üste gelen tarife açıklamaları küresel ekonomi üzerindeki tahminleri zorlaştırırken, ülkelerden gelen ve beklenen misilleme açıklamaları ticaret savaşlarının şiddetlenebileceğine yönelik öngörüleri güçlendiriyor. Ucuz iş gücü, lojistik ve gelişmiş imalat altyapısı gibi farklı avantajları olan Çin, Vietnam ve Tayvan gibi merkezlerin tarifelerden ciddi şekilde etkilenmesi, başta ilgili ülkelerin endeksleri olmak üzere tüm pay piyasalarında risk algısının yüksek seviyelerde kalmasını sağlıyor.

5- Tarifeler ve satış baskısı sonrası ne oldu?

2 Nisan 2025 Çarşamba günü ABD piyasaları kapandıktan sonra Trump'ın karşılıklılık esaslı tarifelerini açıklanmasının ardından perşembe günü Asya borsalarından başlayan satış dalgası derinleşerek devam etti. Piyasaların yeni haftaya başlamasıyla birlikte söz konusu satıcılı seyir derinleşerek tüm büyük endekslere yayıldı.

Ülkelerin 5 yıllık kredi risk primleri (CDS) bu süreçte yükselirken, yatırımcıların güvenli liman varlıklara yönelmesiyle küresel tahvil talebi artış kaydetti. Dünya genelinde tahvil faizleri ciddi şekilde azaldı. Benzer piyasa hareketleri Ağustos 2024'te küresel resesyon endişeleriyle oluşan satış baskısında da izlenmişti.

ABD Başkanı Trump (Reuters)

TÜRKİYE İÇİN FIRSATLAR VAR MI?
Öte yandan Trump'ın bir çok ülkeye getirdiği gümrük tarifeleri, küresel ticarette korumacılık eğilimlerini artırırken, yükselen gümrük duvarları ülkeler için tehdit oluşturuyor. Türk iş dünyası bu gelişmeleri Türkiye açısından yeni fırsatlar doğurabilecek bir dönüşüm süreci olarak değerlendiriyor.

ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan'da Beyaz Saray'daki etkinlikte, 185 ülkeye yönelik karşılıklı tarifeler getiren kararnameyi imzaladı. Bu kararnameyle, ABD'nin birçok ticaret ortağından ithal edilen mallara yüzde 10 ile 50 arasında değişen tarifeler uygulanmaya başlandı.

Türkiye, Birleşik Krallık, Brezilya, Avustralya, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Mısır ve Suudi Arabistan'ın aralarında olduğu bazı ülkeler için yüzde 10 gümrük vergisi uygulanacağı duyuruldu.

Trump yönetiminin uygulamaya koyduğu yeni gümrük tarifelerinin başta Çin ve Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere birçok ülkenin ABD pazarındaki rekabet gücünü zayıflatması ve Türkiye için önemli bir fırsat alanı oluşturması öngörülüyor.

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç (AA)

"ABD, KARŞILIKLI GÜMRÜK VERGİLERİNİ 'MÜZAKERELER' İÇİN BİR GÜÇ OLARAK GÖRÜYOR"
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, yaptığı değerlendirmede, dünya ekonomik düzeninin uzun bir aradan sonra tekrar korumacılığa, yüksek gümrük duvarlarına geri döndüğünü, daha popüler bir tabirle yeniden tasarlandığını ve gümrük duvarlarının yükseldiğini ifade etti.

Avdagiç, ABD'nin, karşılıklı gümrük vergilerini "müzakereler" için bir güç olarak gördüğünü belirterek, "Türkiye, sadece 11 ülkeye uygulanan yüzde 10 temel tarife ile ağır Trump vergilerine dahil olmadı. Bu tarifelerden ABD'nin 185 ticaret ortağının nasıl etkileneceğini tam olarak anlamak için, ABD ile ülke ve ticari birliklerinin yapacakları müzakereleri ve Çin ile başlayan olası misillemeleri de izlemek gerekiyor." diye konuştu.

ABD'nin 2024'te Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ikinci ülke olduğuna işaret eden Avdagiç, "ABD'ye 16,4 milyar dolar mal ve hizmet satışı gerçekleştirdik. 340 milyon nüfuslu bir ülkeye bundan çok daha fazlasını satabileceğimiz açık." dedi.

Avdagiç, Türk iş dünyasının ülkenin yüzde 10'luk tarife grubunda olmasını değerlendirebileceğine işaret ederek, "Bunun için de iş dünyamızın Trump'ın gümrük vergilerini geç kalmadan analiz edip ürün ve rekabet stratejilerini buna göre belirlemesi gerekiyor. Özetle, iş dünyamız Trump vergilerinin Türkiye'yi pozitif ayrıştırmasını fırsata dönüştürmelidir." açıklamasını yaptı.

"AVRUPALI VE UZAK DOĞULU FİRMALAR YATIRIM İÇİN TÜRKİYE'YE GELMEYİ DÜŞÜNEBİLİR"
Tarife oranı Türkiye'den yüksek olan Avrupalı ve Uzak Doğulu firmaların yatırım için Türkiye'ye gelmeyi düşünebileceğini kaydeden Şekib Avdagiç, ek gümrük vergileri yüzünden ABD'nin Türkiye'den mal almayı tercih edebileceğini ve bunun da Türkiye'de üretim için Avrupa ve Çin başta olmak üzere birçok ülkeden doğrudan yatırımları artırabileceğini söyledi.

Avdagiç, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının Türkiye'de yeniden pozisyon almaları için önemli bir fırsat olabileceğine işaret ederek, "Türkiye'nin bu fırsatı kullanması, ihracat sektörlerini geliştirmesine ve yeni pazarlar bulma stratejisine bağlı olacaktır." ifadelerini kullandı.

ABD Başkanı Trump'ın gümrük vergilerini duruma göre değişen bir araç olarak kullandığına dikkati çeken Avdagiç, "Sözgelimi 2018 yılında çelik ve alüminyumda Türkiye'ye karşı gümrük vergilerini iki katına çıkarması hala zihinlerimizde tazeliğini koruyor. Bu da temkinli iyimserliği elden bırakmamamız gerektiğini gösteriyor." dedi.

Avdagiç, Ticaret savaşlarının ülkelerin siyasetleri üzerinde sonuçlarının olacağını belirterek, şunları kaydetti:

"ABD'nin yüzde 10'luk avantajlı gümrük vergisi dilimi, Türkiye'nin bölgesel güç statüsünü genişletmesini de sağlayabilir. Yüzde 10'luk Trump vergisinin yanı sıra Türkiye-AB Yüksek Düzeyli Ekonomik Diyaloğu'nun 6 yıl sonra yeniden başlaması Türkiye'yi dünya ekonomik ve siyasi sisteminde yeni ve etkin bir yere koyacaktır."

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan (AA)

"YENİ REKABET KOŞULLARINA, DERSİMİZE ÇOK İYİ ÇALIŞARAK HAZIRLANMALIYIZ"
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan da Donald Trump'ın 20 Ocak'ta ABD Başkanlık koltuğuna oturmasıyla birlikte imzaladığı hemen hemen her kararnamenin dünyadaki hem siyasal hem de ekonomik dengeleri sarsmaya devam ettiğine dikkati çekti.

Bahçıvan, "Son olarak imzaladığı ülkelere yönelik yeni vergi tarifeleri, bir süredir konuşulan küreselleşmenin ana itici güç olduğu bir dünyadan, korumacılık ve ticaret savaşlarının öne çıktığı bir dünyaya geldiğimizin en açık göstergesi olarak okunmalıdır." diye konuştu.

Bu sürecin öngörülemez, hızlı ve oldukça sarsıcı bir şekilde ilerlediğine işaret eden Bahçıvan, "Ülkemizi de çok yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle bu yeni gelişmelere son derece stratejik bir bakış açısıyla bakmalıyız. Özellikle dünyadaki bütün rekabet ezberlerini bozan yeni tarifeler çerçevesinde oluşacak yeni rekabet koşullarına, dersimize çok iyi çalışarak hazırlanmalıyız. Çünkü ezber bilgi, kalıplaşmış bakış açılarıyla kavranamayacak boyutlarda bir tablo var karşımızda." değerlendirmesinde bulundu.

"ABD'NİN TÜRKİYE'YE GÖRECE DAHA POZİTİF BİR YAKLAŞIM İÇİNDE OLUNDUĞUNU GÖRÜYORUZ"
Erdal Bahçıvan, ABD'nin yeni gümrük tarifelerine baktıklarında, özellikle endüstri ülkeleri içinde Türkiye'ye görece daha pozitif bir yaklaşım içinde olunduğunu dile getirdi.

Çin'den Japonya'ya, AB'den Güney Kore'ye kadar ortalama yüzde 25'leri bulan vergilere karşılık, Türkiye'ye yönelik yüzde 10'luk verginin Türkiye'nin hem yatırımda hem de dış ticaretteki rekabet koşullarını iyileştireceğini belirten Bahçıvan, "Önümüzdeki dönemin, ekonomiye ve sanayimize nokta hedefli fırsatlar elde edeceğimiz imkanlar doğurmakla birlikte, yeni sürecin ekonomimiz açısından bazı riskleri de beraberinde getirebileceğini düşünüyorum. Bu nedenle ülkemizin her sektörümüz için özel bir hazırlık içinde olmasında yarar var." diye konuştu.

Bahçıvan, sektörel fırsatların ortaya koyulabileceği bir stratejik çalışmayla ilerlenmesi gerektiğini ifade ederek, "Ayrıca rekabet dersimizi de çok iyi çalışarak bu tarihi fırsatı akıllı hamlelerle çok iyi değerlendirmemiz gereken bir döneme giriyoruz. Ama çalışmamız lazım." açıklamasını yaptı.

Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın (AA)

"ÖZELLİKLE İHRACATÇI BİRLİKLERİ BU BÖLGEDE YAPILACAK FUAR VE ORGANİZASYONLARIN SAYILARINI ARTIRMALI"
Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın da Türkiye'nin rekabetçiliğinin arttığını, Türkiye için oluşan yeni şartlar doğru değerlendirilebildiğinde pozitif anlamda yeni alanlar oluşturulabileceğini kaydetti.

Aydın, ABD'deki satın alma gücünün çok yüksek olmasının hemen hemen her ülkenin ekonomik olarak iştahını kabartan bir husus olduğunu aktararak, "Dolayısıyla bu pazarda tüm ülkeler olmak ister. Türkiye olarak da şüphesiz biz de bu pazarda olmalıyız." dedi.

Türkiye'ye getirilen yüzde 10'luk ek verginin diğer oranlara bakıldığında Türkiye'yi daha da rekabetçi konuma getirdiğini dile getiren Aydın, "Açılan bu yeni alanı ülke ekonomimiz açısından iyi değerlendirebilirsek avantajlı bir duruma geçebiliriz. Amerika'ya olan satışların artması için iş dünyasının tüm sivil toplum kuruluşları teyakkuza geçmeli özellikle ihracatçı birlikleri bu bölgede yapılacak fuar ve organizasyonların sayılarını artırmalıdır." değerlendirmesinde bulundu.

YATIRIM ÜSSÜ TÜRKİYE
Aydın, Türk markalarının bu bölgede mağazalarını artıracak olmasının da bir avantaj olduğunu dile getirerek, "Şu andaki avantajla birlikte birçok markamız da özellikle turist yoğun Amerika şehirlerinde mağazalaşmalarını artıracaklardır. Yine avantajlı bir alan olarak ABD pazarında yüksek vergi oranı ile karşılaşan üretim gücü yüksek devletlerin yeni pazar arayışı dolayısıyla Türkiye'yi yatırım üssü edinebileceği olasılığı artıyor." diye konuştu.

Türkiye Genç İş İnsanları Derneği (TÜGİAD) Başkanı Gürkan Yıldırım (AA)

"TÜRKİYE ALTERNATİF BİR TEDARİKÇİ OLARAK ÖNE ÇIKABİLİR"
Türkiye Genç İş İnsanları Derneği (TÜGİAD) Başkanı Gürkan Yıldırım da ABD Başkanı Donald Trump'ın ithalata uygulanacak vergi oranlarını açıklamasının ardından dünya piyasalarının dalgalanmaya başladığını ifade etti.

Yıldırım, ihracat açısından bakıldığında ABD'nin Çin ve AB'ye uygulayacağı yüksek vergilerin bu bölgelerden yapılan ithalatı azaltabileceğini aktararak, "Bu durum, Türkiye'nin bazı sektörlerde ABD pazarına ihracatını artırma potansiyeli yaratacaktır. Özellikle, bu bölgelerden tedarik sağlayan sektörler için Türkiye alternatif bir tedarikçi olarak öne çıkabilir." açıklamasını yaptı.

Konuya yatırım açısından bakıldığında ise Çin, AB ve Uzak Doğu ülkelerine getirilen yüksek vergilerin bu bölgelerdeki bazı şirketlerin üretimlerini başka ülkelere kaydırmasına neden olabileceğine işaret eden Yıldırım, "Böyle bir durumda Türkiye, uygun yatırım ortamı sunarsa, bu şirketlerin yatırımlarını çekebilir." dedi.

Yıldırım, Türkiye'nin ABD ile yapacağı müzakerelerin vergi kararının etkisini azaltabileceğini kaydederek, "İki ülke arasında yapılacak anlaşmalar, ticaret dengesini yeniden düzenleyebilir. Trump'ın vergi uyguladığı ülkelere yönelik pazarlık kapısını da açık bırakması böyle bir ihtimalin olabileceğini hissettiriyor." tespitinde bulundu.

TAKVİM UYGULAMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN

Günün Manşetleri

Tüm Manşetler