Almanya Berlin Duvarı'nın yıkılışının 30. yılını kutluyor

Almanya'nın başkenti Berlin'deki törenler öncesi çok geniş güvenlik önlemleri alındı, maskeli sniperlar yüksek noktalara yerleştirildi. Aynı zamanda devriye gezen askerler de vardı. Tören Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve Başbakan Angela Merkel'in ev sahipliğinde gerçekleşti. Konuklar arasında Polonya lideri Andrzej Duda, Çekya Devlet Başkanı Milos Zeman, Macaristan lideri Janos Ader, Slovakya lideri Zuzana Caputova ve ABD'nin Almanya Büyükelçisi Richard Grenell de vardı. Liderler ellerinde sarı güllerle yürüdü ve Berlin Duvarı'na çiçek bıraktı. Bu sırada foto muhabirleri deklanşörlere arka arkaya bastı. Törene katılan Almanlar da kırmızı ve sarı güllerle duvara kadar yürüdü. Duvar çiçek bahçesine döndü. Soğuk Savaş deyince akla ilk gelen simgelerden biri şüphesiz 155 kilometre uzunluğundaki Berlin Duvarı'ydı. Tel örgüler ve betondan oluşan ve askerler tarafından korunan bu devasa duvar, komünizm ile kapitalizm arasındaki çekişmenin sembolüydü. 1961 yılında dikta rejimiyle yönetilen Alman Demokratik Cumhuriyeti (DDR) tarafından örülmeye başlanan Berlin Duvarı 30 sene boyunca Almanya'yı Doğu ve Batı Almanya olmak üzere ikiye ayırdı. Doğu Almanyalılar için aşılması imkansız olan duvarlar Batı Berlin'i çepeçevre sarıyordu. Batı Berlin tabiri caizse bir 'özgürlük adası' haline gelmişti. Batı Berlinliler istedikleri zaman bu duvarların dışına çıkabiliyordu. Ancak Doğu Almanyalılar o kadar şanslı değildi. Onlar için Batı Almanya yıllar boyunca ulaşamadıkları bir yer olarak kaldı. Peki Berlin Duvarı neden inşa edildi? II. Dünya Savaşı'nın kazananları İngiltere, ABD, Fransa ve Sovyetler Birliği, kaybedeni Almanya'yı bölmeye karar verdi. Berlin, Sovyetler Birliği'nin kontrolünde kaldı. Ama başkent olduğu için Berlin de bölündü. Kapitalist ülkeler Batı'yı, Komünistler Doğu'yu aldı. Ve Soğuk Savaş başladı. Batı'da Federal Almanya Cumhuriyeti, Doğu'da ise Alman Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Doğu Almanya, Sovyetler Birliği'nin uydu ülkelerinden biri oldu. Berlin, Doğu Bloğu'ndaki tek kapitalist bölgeydi. Bir süre sonra komünist yöneticiler bundan rahatsız oldu. ABD ve İngiltere, Berlin'i casusluk üssü olarak kullanmaya başladı. 1949-1961 arasında 2,5 milyondan fazla insan 'daha iyi olanaklar için' Doğu'dan Batı'ya geçti. Bunu durdurmak için Sovyet yetkililer kenti bölen bir duvar inşa edilmesi emrini verdi. 13 Ağustos 1961 gecesi sadece birkaç saat içinde Berlin Duvarı örüldü. Ve duvar yıllar içinde aşılamaz bir sete dönüştü. Çelik halatlarla sarılan duvarın yüksekliği 3,5 metreye çıktı. Zamanla tüm Batı Berlin'i saran duvarın uzunluğu 155 kilometreyi buldu. Duvarın yükselmesiyle Doğu'dan yaklaşık 5 bin kişi kaçabildi. Birçok kişi sınırı geçmeye çalışırken ya öldü ya da yakalandı. Duvar Berlin'i yaklaşık 30 yıl ikiye böldü. Ta ki 9 Kasım 1989 akşamına kadar. Öncesinde ise 1980'lerin ortasında Sovyetler Birliği derin bir ekonomik krize girdi. Komünist hükümetlerde yolsuzluk ve savurganlık çok artmıştı. Silahlanma yarışı ve Afganistan Savaşı da çok masraflıydı. Bu da SSCB'nin komünist blok ülkelerine yaptığı maddi yardımları kesmesine yol açtı. Söz konusu ülkelerde toplumsal huzursuzluk artıyordu. 9 Kasım 1989'da gelindiğinde, akşam saatlerinde hükümet yetkilileri tarafından yapılan ve canlı olarak yayımlanan bir basın toplantısı dünyanın kaderini değiştirecekti. Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin (SED) Doğu Berlin yöneticisi Günter Schabowski düzenlenen basın toplantısında, Doğu Almanya'nın isteyen vatandaşların Batı'ya gitmesine izin vereceğini açıklamış, bu konuyla ilgili gerekli seyahat düzenlemelerinin yapıldığını belirtmişti. Bir gazetecinin, 'Bu düzenleme ne zaman yürürlüğe giriyor?' şeklindeki sorusuna, 'Aldığım bilgilere göre hemen' yanıtını vermişti. Dakikalar sonra Doğu Berlin halkı sokaklara dökülmüştü bile. İnsanların duvarı parçalayan ve Berlin'i bir eğlence merkezine dönüştüren kutlamaları çok geçmeden tüm dünya televizyonlarında yayınlanmaya başlamıştı. Yıllarca ikiye bölünmüş olan Almanya bu renkli görüntülerle tekrar birbirine kavuşmuştu. Berlin Duvarı'nın yıkılışından bir yıl sonra, 3 Ekim 1990 tarihinde iki ülke resmen birleşerek İkinci Dünya Savaşı'ndan beri süren bölünme de sonlandırıldı. Bu birleşmenin en önemli etkenlerinden biri ise aslında Sovyetler Birliği, ABD, Birleşik Krallık ve Fransa'dan oluşan galip devletlerin bu duruma onay vermesiydi. Almanya'nın birleşmesinde en önemli paya sahip olan isimlerden biri Mihail Gorbaçov idi. Tarihe karışan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin son lideri olan Gorbaçov, Perestroyka (Yeniden Yapılanma) ve Glasnost (Açıklık) kavramları altında uyguladığı reform politikasıyla tanındı. Gorbaçov, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliği'nin dış politikasını belirleyen doktrini terk etti. Brejnev Doktrini olarak bilinen doktrin, Varşova Paktı'na bağlı olan Avrupa ülkelerinin Kremlin'in rotasına sadık kalmasını öngörüyordu. Berlin Duvarı'nı Anma Müzesi yöneticisi Axel Klausmeier, bu dogmanın sonunun 'Varşova Paktı'na bağlı olan ülkelerde ne olursa olsun, bu ülkelerin kendi haline bırakılması' ile geldiğini anlatıyor. Daha önceki yılların aksine, Polonya, Macaristan ya da Doğu Almanya'da demokratik bir düzene geçmeyi talep eden halkların yükselen sesleri artık Sovyet Ordusu tarafından bastırılmadı. Gorbaçov dönemi öncesi Sovyetler Birliği, 1953 yılında daha fazla özgürlük talep eden Doğu Almanya, 1956 yılında Macaristan ya da 1968 yılında Çekoslovakya halklarının protestolarını acımasızca bastırmıştı. Perestroyka ve Glasnost planları diğer Doğu Avrupa ülkelerindeki insan hakları savunucularını da cesaretlendirildi. 1988 yazından beri Polonya'da Komünist Parti ve o zaman henüz resmi olarak yasaklı olan Solidarnosc (Dayanışma) sendikası arasındaki görüşmeler henüz devam ediyordu. Polonya'da 1989 Haziran ayında yapılan ve muhalif adayların ilk kez katılmasına izin verilen seçimler ise bir dönüm noktası oldu. Sadece Polonya'da değil, farklı ülkelerde de bir şeylerin değişmekte olduğuna yönelik işaretler artıyordu. Macaristan, Mayıs 1989'da Avusturya sınırındaki kontrol sistemlerini kaldırmaya başladı. Bu, Batı ve Doğu'yu ayıran sınırlardan birinde, özgürlüğe geçişin daha tehlikesiz olması anlamına geliyordu. Bu gelişme sonrasında yüzlerce Doğu Almanya vatandaşı bu sınır üzerinden Batı'ya geçerek ülkelerine sırtlarını döndü. 1989 yılının yaz aylarında binlerce Doğu Almanya vatandaşı Doğu Avrupa ülkelerinde bulunan Batı Almanya elçiliklerine sığındı. Rejim üzerindeki baskı gün geçtikçe artıyordu. Eylül ayından itibaren Leipzig kentinde, on binlerce kişi her pazartesi sokaklara çıkarak protestolar gerçekleştirdi. Bu protestoların dönüm noktası ise 9 Ekim tarihi oldu. O gün 70 bin Doğu Almanyalı barışçıl protestolarla rejimin değişmesini talep etti. Protestocular bir yandan 'Halk biziz', diğer yandan da 'Şiddet yok' parolalarıyla rejime sesleniyordu. O gün sokaklara çıkan birçok insanla konuşan Berlin Duvarı'nı Anma Müzesi yöneticisi Axel Klausmeier, insanların rejimin bu protestolara nasıl tepki vereceğini tahmin edemediklerinden aslında çok korktuklarını söylüyor. 'Diğer yandan rejimin protestoları engellememesi muhalefete 'Biz kazandık' hissini verdi' diyor Klausmeier. 9 Kasım'da ise Berlin Duvarı'nın yıkılmasıyla her şey değişecekti. Ancak Berlin Duvarı'nın yıkılışının üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen hâlâ Doğu ve Batı arasında büyük farklar var. Örneğin Almanya'nın doğu bölgelerinde bulunan eyaletlerde insanların ortalama kazançları batı eyaletlerindeki maaşların sadece yüzde 82'sine tekabül ediyor. Doğudan batıya yaşanan göç ve gerileyen doğum oranları da doğu eyaletlerindeki toplumun yaş ortalamasının giderek artmasına neden oluyor. Diğer yandan bu eyaletlerde kalifiye iş gücü açığı da var. Almanya'nın birleşmesinden 30 yıl sonra hâlâ hiçbir 'doğulu' şirket Alman Birleşik Borsa Endeksi'nde (DAX) ülkenin en büyük 30 şirketi arasına girebilmiş değil. 2014-2018 yılları arasında Alman Hükümetinin Doğu Eyaletlerinden Sorumlu Temsilcisi olan Iris Gleicke, doğu eyaletlerinde yaşayan Almanların kendilerini hâlâ ikinci sınıf vatandaş gibi hissettiklerini belirterek 'Her şeyin değişeceğine dair verilen sözler, Doğu Almanya'da yaşayanlarda şöyle bir algı yarattı: Her şey çok çabuk hallolacak. Ancak bu değişimin sanılandan uzun sürmesinin verdiği hayal kırıklığı bugüne kadar sürmekte' diyor. O günlere dair geriye kalan ise barışçıl bir devrim ve tarihi bir dönüm noktası. Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier o dönemin Sovyetler Birliği lideri olan ve 1990'da Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Mihail Gorbaçov'a yazdığı bir mektupta, 'Almanya'nın birleşmesi mucizesi sizin aldığınız cesur ve insani kararlar olmasaydı mümkün olamazdı' sözleriyle teşekkür etti.