Son dakika haberi... ABD Başkanı Joe Biden, Amerikan başkanlarının Kongre'yi bilgilendirmek için yaptıkları olağan "Birliğin Durumu" konuşmasında, Ukrayna'daki savaşa ve ABD'nin bu konudaki adımlarına değindi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i sert sözlerle yüklenen Biden'ın konuşması, birçok defa rakip Cumhuriyetçi Parti sıralarının da katıldığı alkışlarla kesildi.
Putin'in Ukrayna'yı işgal planlarında "yanlış hesap yaptığını" vurgulayan Biden, ABD ve müttefiklerinin yaptırımlarıyla Rusya liderini izole etmeyi başardıklarını söyledi. Ukrayna'nın Washington Büyükelçisi Oksana Markarova da konuşmayı ABD Başkanı'nın eşi Jill Biden'ın yanında dinledi.
YANLIŞ HESAP YAPTI
Putin'in Ukrayna'yı işgale kalkarak özgür dünyanın temellerini sarsmaya çalıştığını belirten Biden, "Ama yanlış hesap yaptı. Asla hayal etmediği bir güç duvarı ile Ukraynalılarla tanıştı" diye konuştu.
Ukraynalıların cesaretinin ilham kaynağı olduğunu söyleyen Biden, ardından Ukrayna Büyükelçisi Markarova'yı işaret ederek "Lütfen verdiğimiz desteği gösterelim" dedi. Bunun üzerine Kongre üyeleri Büyükelçi Markarova'yı ayakta alkışladı.
'TEK SUÇLU PUTİN'
Putin'in işgale karşı Batı ve NATO'nun cevap vermeyeceğini, kendi aralarında bölüneceğini düşünerek hata yaptığını söyleyen ABD Başkanı, bağlantısız İsviçre'nin dahi yaptırımlara katıldığını hatırlatarak, "Putin yanıldı. Biz hazırdık" dedi.
Putin'i kast ederek, "Diktatörler saldırganlıklarının bedelini ödemediklerinde daha fazla kaosa yol açarlar" ifadelerini kullanan Biden, "Başına gelecekler konusunda hiçbir fikri yok. Ruble çoktan yüzde 30 değer kaybetti. Rusya borsası yüzde 40 düştü, ticaret yapamaz vaziyetteler. Rus ekonomisi ağır hasar aldı ve buradaki tek suçlu Putin'dir" dedi.
'HAVA SAHASINI KAPATTIK'
ABD'nin müttefikleriyle birlikte güçlü ekonomik yaptırımlar uyguladığını söyleyen Biden, konuşmasında ABD hava sahasının tüm Rus uçaklarına kapatıldığını da açıkladı. Rusya'nın en büyük bankalarının uluslararası finans sisteminden kopartıldığını belirten Biden, "Merkez bankasının rubleyi korumasını engelliyoruz. Putin'in 650 milyar dolarlık savaş fonunu değersiz hale getirdik" diye konuştu. ABD Başkanı, yaptırımların Rus ordusu ve ekonomisi üzerindeki etkisinin yıllar süreceğini savundu. Biden, "Askerlerimiz Rus askerleriyle asla karşı karşıya gelmeyecekler. Biz Avrupa'da sadece Putin başka ülkelere de saldırırsa diye varız" diye konuştu.
'PEŞİNİZE DÜŞECEĞİZ'
Biden, Rus oligarklara da "peşinize düşeceğiz" mesajı verdi. "Bu şiddet yanlısı rejimden milyarlarca Dolar kazanan Rus oligarklara ve yolsuz liderlerine de sesleniyorum: Artık bitti" diyen ABD Başkanı, Avrupalı ortaklarımız gibi biz de sizin yatlarınızı, lüks apartmanlarınızı, özel jetlerinizi bulup ele geçireceğiz" ifadelerini kullandı. Biden sürecin nasıl işleyeceğine dair detay paylaşmazken, ABD Adalet Bakanlığı'nda oligarkların kazançlarının yasa dışı faaliyetlerle bağlantılı olup olmadığını araştıracak bir "özel görev gücünün" kurulması planlanıyor.
RUSYA'NIN OLİGARKLARI
Rus oligarkları doğuran süreç, Gorbaçov'un 1985'te Sovyetler Birliği'nin başına geçmesiyle başlıyor aslında. 'Perestroyka' denilen reformlara hız veren Gorbaçov, serbest piyasanın da önünü açmak istiyordu. Kooperatifleri teşvik etti. Kabiliyeti olanlar için bu iyi bir fırsattı.
Özel teşebbüsün neredeyse mümkün olmadığı bir ortamda kendi işletmelerine sahip olabileceklerdi. Özellikle Komünist Parti içinde iyi bağlantıları olanlar bu fırsatları çok daha güzel değerlendirebilirdi. Nitekim öyle olacaktı. Sonradan 'Oligark' adıyla milyarderler listesine girecek 'kabiliyetli' isimlerin çoğu o günlerde henüz sıradan işlerde çalışıyordu. Kimi sade bir devlet memuru, kimi ortalama bir parti görevlisi, kimi de taksi şoförüydü... Tabii daha iyi yetişmiş, partinin ve zengin devlet işletmelerinin yönetiminde olanlar da vardı. Sonradan herkes 'fırsatlar'ı değerlendirebildiği ölçüde ilerleyecekti. Kimi banka kuracak, kimi ucuza aldığı petrolü ve madenleri misliyle kâr edecek şekilde ihraç edecekti.
ÖZELLEŞTİRME ZENGİNLERİ
Sovyetlerin dağılmasıyla birlikte özelleştirmeler de başladı. Yeltsin döneminde bu süreç daha da hızlandı. Zaten ülke toz duman olmuştu. Göz gözü görmüyordu. Ancak özelleştirilen fabrikaların yöneticileri ve süreci yakından takip eden bazıları önlerindeki fırsatı çok iyi görüyorlardı. Fırsatı kaçırmadılar. Çoğu neredeyse hiç para ödemeden çok önemli fabrikaların sahibi oldular. Madenler, medya şirketleri, enerji tesisleri, petrol kuyuları ve daha birçok değerli işletme kooperatifler döneminden beri daha da gelişen bu isimlere geçmeye başladı. Birbirlerini kolluyorlardı. Bazı ihalelere dışarıdan kimseyi sokmamaya başladılar. Çok değerli devlet şirketleri neredeyse 'çerez' fiyatına sonradan 'oligark' olarak isimlendirilecek bu şanslı kişilere satılıyordu.
PARA VE SİYASET KOL KOLA
Para gücünü ele geçiren oligarklar, artık siyasete tesir ve nüfuz edebilecek güçteydiler. Boris Berezovsky bu süreçte Yeltsin'in en yakınındaydı ve öne çıkan en etkin isimdi. 1996 seçimlerinde Yeltsin'i bütün güçleriyle desteklediler. Medya onların elindeydi. Seçim kampanyasının maddi külfetini de yüklendiler. Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmezdi nasılsa... Öyle de oldu. Yeltsin seçimi kazanınca onların desteğini unutmadı. Rusya'nın ekonomik ve mali düzeni neredeyse onlara göre dizayn ediliyordu. Öyle güçlüydüler ki IMF'den ne kadar borç alınacağından, kimin başbakan olacağına kadar her siyasi konuya müdahil olabildikleri konuşuluyordu. Onlar kazandıkça Rus hazinesi kaybediyor, ekonomi küçülüyordu. Paralar da Rusya içinde yatırıma dönüştürülmek yerine, yurtdışına özellikle off-shore hesaplara aktarılıyordu.
PUTİN'İN YENİ DÜZENİ
Oligarklar, Yeltsin sonrasının hesabını yapmaya başladılar. Düzenlerini bozmayacak birinin gelmesi onlar için hayati önemdeydi. Bunu çok iyi biliyorlardı. Nitekim Yeltsin'in yerine geçen ismin, onlardan bazılarına karşı tavrı; bu öngörülerinin ne kadar hayati olduğunu acı bir şekilde gösterecekti.
SİYASETTEKİ GÜÇLERİNİ KIRDI
İddiaya göre Berezovky'nin başını çektiği bazı oligarklar, Yeltsin'in yerine Putin'in gelmesi için çalışmışlardı. Ancak Putin, seçildikten sonra ne Berezovsky ile ne de onun kadar güçlü ve zengin diğerleriyle yıldızı hiç barışmadı. Kendi gücünü tahkim eden Putin, önce oligarkların siyasetteki gücünü kırdı. Sonra da ekonomik tekellerine son vermek için harekete geçti. Kimi açılan davalardan mahkûm oldu, kimi Sibirya'ya sürgün edildi. Daha kurnaz olanları yurtdışına kaçarak kendini kurtardı. Putin, kendi hâkimiyetini kabul etmeyenleri Rusya'nın dışına itti. Başta Putin'e kafa tutabileceğini düşünenlerin bir kısmı sonradan Putin'e tabi oldular. Putin kendi sistemini kurdu. Onun dostu konumunda olanlar işlerini daha da geliştirerek güçlendiler. Putin, çocukluk arkadaşları ve KGB'deki yoldaşlarından da kendi oligarklarını da oluşturmayı başardı. Kimi Putin'in Avrupa ülkelerindeki finansal bir kolu gibi oldu. Rusya'da bir dönem kapanmıştı. Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov'un "Rusya'da oligark dönemi çoktan kapandı" diyerek de yeni dönemin altını çiziyordu.
İLK YAPTIRIM ONLARA
Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle Batı'nın Rusya'ya ekonomik yaptırımları gündeme geldi. Bu kapsamda ilk tedbirlerden biri Rus işinsanlarının bankalardaki paralarına geldi. İngiltere, bazı Rus oligarkların İngiliz bankalarındaki milyarlarca dolarını dondurdu. Kimi raporlara göre, Rus ultra zenginlerinin İngiliz bankalarında 800 milyar dolardan fazla parası var. Şimdi bu para da risk altında.
ZELENSKİ YASAKLADI
Oligarklar için Ukrayna'da da hemen hemen benzer bir süreç işledi. Sovyetler dağılınca oradaki devlet şirketleri de benzer yöntemlerle el değiştirdi. Güçlü zenginler oluştu. Ancak süreç içinde siyasi değişim ve çalkalanmalara bağlı olarak yeni zenginler de türedi. Ukrayna geçtiğimiz yıl, bir kısmının hâlâ Rus etkisinde olduğuna inandığı, oligarkların siyasete müdahalesini önlemek için yasa çıkardı. 10 yıl yürürlükte olacak bu yasaya göre oligarkların siyasi partileri finanse etmeleri ve büyük çaplı özelleştirmelere girmeleri yasaklandı. Ukrayna Parlamentosu'ndaki 450 milletvekilinden 279'u bu yasayı onaylamıştı.
Gennadi Timçenko-30 milyar dolar
Rusya'nın en zenginlerinden biri. Serveti 30 milyar dolara yakın. Enerji ve altyapı yatırımları var. Büyük petrokimya şirketlerinin de hissedarı. Ortak olduğu bir banka da var.
Boris Rotenberg-2 milyar dolar
Doğalgaz boru hatları ve büyük altyapı ve üstyapı projeleri inşa ediyor. Ayrıca enerji şirketleri de var. 2 milyar dolara yakın bir servetin sahibi.
Igor Rotenberg-1.5 milyar dolar
Boris Rotenberg'in kardeşi ve ortağı. 2018'den beri ABD'nin yaptırım listesindeydi. Gazprom'un eski yöneticilerinden. 2019 verilerine göre 1.5 milyar dolarlık bir serveti yönetiyor. Igor ve Boris Rotenberg'in büyük kardeşleri Arkady Rotenberg, Putin'in çocukluk arkadaşlarından biri...
VE DİĞER OLİGARKLAR
Boris Berezovski-3 milyar dolar
Devlet kurumlarında görev yapan bir matematikçiydi. Yeltsin döneminde Rusya'nın en zenginlerinden biri oldu. Putin döneminde Rusya'dan kaçmak zorunda kaldı. Bir röportajında oligarkları "Yeltsin'in yarattığı kişiler" olarak tanımladı. 2013'te Londra'daki evinde ölü bulundu. Ölümü Rus istihbaratıyla ilişkilendirildi. Yaklaşık 3 milyar Dolar serveti vardı.
Roman Abramoviç-14 milyar dolar
Putin'e en yakın oligarklardan biri olarak gösteriliyor. Sovyet döneminde başlayan ticari hayatı Putin döneminde zirveye çıktı. İngiliz Chelsea futbol kulübünü Putin'in emriyle aldığı iddia edildi. Yaklaşık 14 milyar dolarla Forbes'un en zenginler listesindeydi, şimdi İngiltere'nin yaptırım takibinde.
Mihail Hodorkovski-15 milyar dolar
Sovyet döneminde ünlü petrol şirketi Yukos'un yöneticilerindendi. Özelleştirme sonucunda diğerleri gibi zengin oldu. Putin döneminde tutuklandı. Bir süre hapis yattıktan sonra serbest kaldı. 15 milyar dolarlık servetiyle Forbes'un zenginler listesinde.
Leonid Mihelson-23 milyar dolar
Mühendisti. Sovyetler döneminde devletin petrol şirketlerinde görev yapıyordu. Şimdi Rusya'nın en büyük doğalgaz şirketlerinden Novatek'in büyük hissedarlarından biri. 23 milyar dolara yakın serveti var.
Vlademir Lisin-26 milyar dolar
Bir kömür madeninde teknisyendi. Metalurji eğitimi aldı. Sovyet metal şirketinde yöneticiydi. Şimdi Rusya'nın en büyük çelik üreticisi olan holdingin büyük hissedarı. 26 milyar dolarlık bir servete sahip.
