ABD'de yarın yapılacak kritik öneme sahip 60. başkanlık seçimleri, salıncak eyaletlerdeki belirsizliğin gölgesinde geçecek.
ABD'de Demokratların adayı başkan yardımcısı Kamala Harris ile Cumhuriyetçi rakibi eski Başkan Donald Trump arasındaki başkanlık yarışında sona yaklaşıldı.
Ülkede en çok oyu alan değil en fazla delegeye ulaşan adayın başkan olduğu seçim sistemi nedeniyle "salıncak eyaletlerdeki" sonuçlar daha fazla önem taşıyor.
ANKETLER NE DİYOR?
ABD'de 5 Kasım'da yapılacak 60. başkanlık seçimleri için geri sayım sürerken, son anketler Harris ile Trump arasındaki rekabeti gözler önüne seriyor.
ÜNLÜ ANKETÇİDEN BOMBA YORUM
Amerikalı ünlü seçim uzmanı Nate Silver, ABD seçimleri için son tahminlerini açıkladı. Silver, Trump'ın oyunun yüzde 51,5, Harris'in ise yüzde 48,1 olduğunu söyledi.
Silver'a göre anket, Harris'in Nevada, Kuzey Karolina, Georgia ve Wisconsin'de hafif bir üstünlüğe sahip olduğunu ve Trump'ın Arizona'da daha belirgin bir üstünlüğe sahip olduğunu gösteriyor. İkili, Michigan ve Pensilvanya'da esasen berabere.
Times/Siena College sallantılı eyalet anketi, iki adayın Seçim Günü'ne iki gün kala ülkenin yedi çekişmeli eyaletinde hala berabere olduğunu gösterdi.
SALINCAK EYALETLERDE SON DURUM NE?
New York Times (NYT) ile Siena College ortaklığındaki anket, 7 salıncak eyaletten yaklaşık 7900 seçmenin katılımıyla 24 Ekim-2 Kasım tarihlerinde yapıldı.
Ankete göre, Harris, North Carolina'da 2, Georgia'da da 1 puan farkla yarışı önde götürürken, önceki anketlerde üstünlüğünü koruduğu Pensilvanya'da ise rakibi Trump ile arasındaki fark oldukça azaldı.
Harris'in, Nevada ve Wisconsin'de önde olduğunu gösteren anket, iki adayın Michigan'da yakın yarış içinde olduğunu, Georgia'da ise Demokrat adayın kıl payı farkla yarışı önde götürdüğünü ortaya koydu.
Anket, Trump'ın Arizona'da rakibine 4 puan fark attığını ve liderliğini koruduğunu gösterdi.
EKONOMİ, KÜRTAJ VE SINIR GÜVENLİĞİYLE İLGİLİ VAATLER SEÇMEN TERCİHİNDE BELİRLEYİCİ
NYT anketi ayrıca, yarışın son düzlüğünde seçmenlerin öncelik verdiği mevzuları da ortaya koydu.
Enflasyon ve ekonomik sorunlar genel olarak seçmenlerin öncelikli kaygısı olmaya devam ederken, Harris'in istikrarlı üstünlük sağladığı eyaletlerde kürtaj hakkı, seçmenlerin en önemli sorunu olarak neredeyse ekonomiyle eşleşiyor.
Trump'ın önde olduğu Arizona'da ise sınır güvenliği ve yasa dışı göçmenler, seçmenlerin tercihinde belirleyici rol oynayan konu olmayı sürdürüyor.
ABD'DE YENİ BAŞKANI 7 KRİTİK EYALETİN SONUÇLARI BELİRLEYECEK
Ülkede bulunan toplam 50 eyaletin 43'ünü her seçimde neredeyse aynı parti, belirgin bir farkla kazanıyor.
Seçimde küçük oy farkıyla partiler arasında el değiştirebildikleri için "salıncak" olarak adlandırılan 7 kritik eyalet, ABD başkanlık seçimlerinin aritmetiğini belirleme özelliğine sahip.
2024 seçimlerini kazanmak için gereken 270 delege sayısının 93'ünü teşkil eden Arizona, Nevada, Wisconsin, Michigan, Pensilvanya, North Carolina ve Georgia, "salıncak eyalet" konumunda bulunuyor.
ABD seçim sisteminde ülke genelinde toplamda daha az oy almasına rağmen bu eyaletleri kazanarak delegeleri hanesine yazdığı için başkanlık koltuğuna oturan adaylar bulunuyor. Buna en güncel örnek olarak, 2016'daki seçimlerde Trump'ın, rakibi Hillary Clinton'dan daha az oy almasına rağmen salıncak eyaletleri kazanarak 304 delegeye ulaşması ve sonucunda Beyaz Saray'a çıkması gösteriliyor.
ABD'NİN 59 BAŞKANLIK SEÇİMİ VE SONUÇLARI
ABD'de 1789'da başlayan ve bugüne kadar yapılan 59 başkanlık seçiminde, oy birliğiyle başkan seçilen George Washington'dan sonra en farklı oyu 1936'da Franklin D. Roosevelt, en kıl payı galibiyeti de 1876'da Rutherford B. Hayes elde etti.
California Santa Barbara Üniversitesi tarafından desteklenen ABD Başkanlık Projesi istatistiklerinden derlenen verilere göre, George Washington, oy birliğiyle seçilen ilk ve son başkan olurken, 1 oy farkla başkan olan veya rakiplerini büyük farklarla geride bırakan adayların yarıştığı seçimler de tarihte yerini aldı.
ABD'de, en fazla oyu alanın değil, en fazla delegeye ulaşan adayın başkan olmasını sağlayan Seçiciler Kurulu (Electoral College) yöntemi işliyor. Buna göre her eyaletin belli bir delege sayısı var. O eyaletteki oyların çoğunluğunu alan parti, delegelerin tamamına sahip oluyor.
Bu sistem dolayısıyla 1824, 1876, 1888, 2000 ve 2016'daki seçimlerde halk oyunu fazla alan adaylar, Seçiciler Kurulunda delege sayıları yetmediği için başkan seçilemedi.
ABD'de 4 Şubat 1789'da yapılan ilk başkanlık seçimlerinde 12 kişi aday oldu. O dönemde bugünkü yüzölçümünün üçte biri civarında toprağa sahip ABD'de Seçiciler Kurulu 69 isimden oluşuyordu. Her üyenin 2 oy kullanma hakkı vardı. Bu oylardan biri başkan için diğeri de başkan yardımcısı için veriliyordu.
George Washington, 69 oy alarak oy birliğiyle seçildi ve ABD'nin ilk başkanı oldu. 34 oy alan John Adams da ABD'nin ilk başkan yardımcısı seçildi.
1792'de yapılan 2. başkanlık seçimlerinde George Washington, 132 Seçiciler Kurulu oyunun tamamını yeniden elde etti. John Adams da 77 oy alarak başkan yardımcısı oldu.
John Adams 1796'da yapılan seçimlerde Seçiciler Kurulunun 138 oyundan 71'ini, Thomas Jefferson ise 68'ini aldı. Adams, 3 oy fark ile ABD Başkanı oldu.
1804'teki 5. başkanlık seçimlerinde Demokratik-Cumhuriyetçi Partinin adayı Thomas Jefferson, Federalist Partinin adayı ise Charles Cotesworth Pinckney'di.
Seçiciler Kurulunda 162 oy alan Jefferson oyların yüzde 92'sini, 14 oy alan Pinckney ise oyların yüzde 8'ini elde etti. Jefferson, büyük bir farkla Pinckney'i geride bırakarak yeniden başkan seçildi.
1816'daki 8. başkanlık seçimlerinde Demokratik-Cumhuriyetçi Partinin adayı James Monroe, Seçiciler Kurulunda 183 oy, Federalist Partiden Rufus King ise 34 oy aldı. Monroe, yüzde 83,9 ile başkan oldu. Bu seçim, Federalist Partiden bir başkan adayının katıldığı son seçimdi.
MONROE, SEÇİCİLER KURULUNUN 235 OYUNDAN 231'İNİ ALDI
1820'de 9. başkanlık seçimlerinde James Monroe, 235 Seçiciler Kurulu oyunun 231'ini aldı. Rakibi John Quincy Adams sadece 1 oy alabildi. Bu seçim, bir başkan adayının etkili bir rakip olmadan yarıştığı üçüncü ve son ABD başkanlık seçimi oldu.
1824'te 10. başkanlık seçimlerinde Demokratik Cumhuriyetçi Andrew Jackson, halk oyunun yüzde 41,3'ünü John Quincy Adams da yüzde 30,9'unu elde etti.
Jackson, 261 üyeli Seçiciler Kurulunda 99 oy, Adams 84 oy aldı. Diğer başkan adayları da belirli oranlarda oy elde etti.
Jackson, hem halk oyunda hem de Seçiciler Kurulunda en yüksek oyu alsa da hiçbir aday çoğunluk sayısı olan 131 oyu elde edemedi. 1824 seçimleri, 1800'de ABD Temsilciler Meclisinde karara bağlanan seçimlerin ardından ikinci seçim oldu ve seçimleri John Quincy Adams kazandı.
Bu seçimler, ABD tarihinde hem halk oyunu hem de Seçiciler Kurulunda en fazla oyu alanın seçimleri kazanamadığı tek seçim oldu. 1824 seçimleri ayrıca halk oyunun kayıt altına alındığı da ilk seçimler oldu.
POLK, HALK OYLAMASINDA RAKİBİNİ YÜZDE 1,4 İLE GEÇTİ
1844'te 15. başkanlık seçimlerinde Demokrat James K. Polk, Whig Partisinden Henry Clay'a karşı zafer elde etti.
Kölelik ve Texas'ın ilhakıyla ilgili konular sebebiyle tansiyonu yüksek geçen seçimde Polk oyların yüzde 49,5'ini, Clay ise yüzde 48,1'ini kazandı.
Polk, halk oylamasında yüzde 1,4'lük bir farkla, yani 40 binden az bir oyla rakibini geride bıraktı. Seçiciler Kurulunda da 170 oy alan Polk, 105 oy alan Clay'i geçti ve başkan seçildi.
HAYES 1 OY FARKLA BAŞKAN SEÇİLDİ
Cumhuriyetçi Rutherford B. Hayes 1876'da halk oyunun yüzde 48'ini elde ederken, rakibi Demokrat Samuel Tilden halk oyunun yüzde 51'ini kazandı.
Seçiciler Kurulunda ise Hayes 185 oy, Tilden 184 oy aldı.
Hayes, 1 oy farkla başkan seçildi.
8 BİN 355 OY FARKIYLA HALK OYUNU ÖNDE TAMAMLADI
1880'deki 24. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi James A. Garfield, halk oyunun yüzde 48,32'sini, Demokrat Partiden Winfield Scott Hancock ise yüzde 48,21'ini aldı.
Garfield 4 milyon 453 bin 611 oy, Hancock da 4 milyon 445 bin 256 oy elde etti. Seçimi 8 bin 355 oy farkla Garfield kazandı.
Bu, ABD seçim tarihinde adayların elde ettiği oyların birbirlerine en yakın olduğu seçimlerden biri oldu.
Seçiciler Kurulunda da Garfield 214'e karşı 155 oyla Hancock'u geride bıraktı.
62 BİNİN ÜZERİNDE OY FARKI
1884'te yapılan 25. başkanlık seçimlerinde Demokrat Partiden Grover Cleveland yüzde 48,9, Cumhuriyetçi Partiden James G. Blane ise yüzde 48,2 oy aldı.
Cleveland, 4 milyon 915 bin 586, Blane 4 milyon 852 bin 916 oy aldı. Seçimi, 62 binin üzerinde oy farkıyla Cleveland kazandı.
Seçiciler Kurulunda Cleveland, 219 oy, rakibi Blane ise 182 oy aldı.
1888'deki seçimlerde de Cumhuriyetçi Partiden Benjamin Harrison yüzde 47,8 oy alırken, Demokratik Partiden Grover Cleveland yüzde 48,6 oy elde etti.
Halk oylamasında Cleveland, Harrison'u yüzde 0,8'lik farkla geride bıraktı. Bununla birlikte Seçiciler Kurulunda 233 oy alan Harrison, 168 oy alan Cleveland'ı geride bırakarak başkan seçildi.
WİLSON, SEÇİCİLER KURULUNDA 435 OY, RAKİBİ 88 OY ALDI
1904'te yapılan 30. başkanlık seçiminde Cumhuriyetçilerden Theodore Roosevelt, oyların yüzde 56,4'ünü, rakibi Demokrat Partiden Alton B. Parker ise yüzde 37,6'sını kazandı.
Roosevelt, 7 milyon 625 bin 599 oy, Parker ise 5 milyon 83 bin 501 oy elde etti.
Seçiciler Kurulunda ise Roosevelt 336 oy, Parker 140 oy aldı. Cumhuriyetçi Roosevelt, önemli bir farkla seçimi kazandı.
1912'de yapılan 32. başkanlık seçimlerinde Demokratlardan Woodrow Wilson yüzde 41,8 halk oyu alırken, en yakın rakibi İlerici Partiden Theodore Roosevelt yüzde 27,4 oyun sahibi oldu.
Seçiciler Kurulunda da Wilson 435, Roosevelt ise 88 oy alırken Wilson, büyük farkla gelip geldi.
HARDİNG, HALK OYUNUN YÜZDE 60,3'ÜNÜ ELDE ETTİ
1920'de yapılan 34. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Partiden Warren G. Harding, halk oyunun yüzde 60,3'ünü, Demokratlardan James M. Cox ise yüzde 34,1'ini aldı.
Seçiciler Kurulu'nda 404 oy elde eden Harding, 127 oy kazanan Cox'u büyük farkla geride bırakarak başkan seçildi.
ROOSEVELT, SEÇİCİLER KURULUNUN YÜZDE 98,5'İNİ KAZANDI
Demokrat Franklin D. Roosevelt 1936'da halk oyunun yüzde 60,8'ini, Seçiciler Kurulunun ise yüzde 98,5'ini kazandı.
Cumhuriyetçilerden Dwight D. Eisenhower 1952'de, halk oyunun yüzde 54,9'unu, Seçiciler Kurulunun yüzde 83,2'sini elde ederek başkan oldu.
Eisenhower 1956'da yine seçimleri önde tamamlayan isim oldu. Bu seçimlerde halk oyunun yüzde 57,4'ünü alan eski başkan, Seçiciler Kurulunun da yüzde 86,1'ini kazandı.
KENNEDY, YÜZDE 0,2'LİK FARKLA HALK OYUNU ÖNDE TAMAMLADI
1960'ta 44. başkanlık seçiminde Demokrat Partiden John F. Kennedy 34 milyon 226 bin 731 oy, Cumhuriyetçi Richard M. Nixon ise 34 milyon 108 bin 157 oy elde etti.
Kennedy, 118 bin 574 oyla yani yüzde 0,2'lik farkla halk oylamasını önde tamamladı.
Seçiciler Kurulunda 303 oy alan Kennedy, 219 oy alan Nixon'u geride bırakarak başkan seçildi.
Nixon, yüzde 60,7 ile Cumhuriyetçilerin başkanlık seçimlerinde elde ettiği en yüksek halk oyunu alan isim oldu.
Cumhuriyetçi Richard M. Nixon 1968'de halk oyunun yüzde 43,4'ünü, Demokratlardan Hubert Humphrey de yüzde 42,7'sini kazandı. Nixon, yüzde 0,7'lik farkla halk oylamasının galibi oldu.
Bu seçimlerde Nixon 31 milyon 785 bin 480 oy, Humphrey ise 31 milyon 275 bin 166 oy elde etti. Nixon, rakibini 513 bin 314 oyla geride bıraktı.
Nixon, Seçiciler Kurulu'nda 301, Huphrey ise 191 oy aldı.
Richard M. Nixon 1972'de halk oyunun yüzde 60,7'sini, Seçiciler Kurulunun ise yüzde 96,7'sini kazandı.
Nixon, bugüne kadar Cumhuriyetçilerin başkanlık seçimlerinde elde ettiği en yüksek halk oyunu alan isim oldu.
REAGAN, SEÇİCİLER KURULUNDA YÜZDE 97,6 OY İLE BAŞKAN SEÇİLDİ
1976'daki 48. başkanlık seçimlerinde Demokratlardan Jimmy Carter 40 milyon 830 bin 763 oy, Cumhuriyetçilerden Gerald R. Ford 39 milyon 147 bin 793 oy kazandı.
Carter Seçiciler Kurulunda 297, Ford ise 240 oy aldı. Seçimi Carter kazandı.
Cumhuriyetçilerden Ronald Reagan 1980'de, Seçiciler Kurulunun yüzde 90,9'unu, Demokratlardan Jimmy Carter ise yüzde 9,1'ini elde etti. Reagan, büyük farkla başkan seçildi.
1984'te 50. başkanlık seçimlerinde Ronald Reagan rüzgarı devam etti. Eski başkan, halk oyunun yüzde 58,8'ini, Seçiciler Kurulu'nun da yüzde 97,6'sını elde etmeyi başardı.
BUSH, HALK OYUNU DÜŞÜK ALMASINA RAĞMEN SEÇİCİLER KURULU'NDA 5 OY FARKLA BAŞKAN SEÇİLDİ
2000'de 54. başkanlık seçiminde Cumhuriyetçi George W. Bush, halk oyunun yüzde 47,9'unu, Seçiciler Kurulunun yüzde 50,4'ünü kazanırken, demokratlardan Albert Gore Jr. ise halk oyunun yüzde 48,4'ünü, Seçiciler Kurulu'nun da yüzde 49,4'ünü elde etti.
Bush, her ne kadar halk oyunda Gore'den az oy alsa da Seçiciler Kurulunda 5 oy farkla rakibini geride bıraktı ve başkan seçildi.
TRUMP DA BUSH GİBİ HALK OYUNU DÜŞÜK ALSA DA SEÇİCİLER KURULUNDA BAŞKAN SEÇİLDİ
Cumhuriyetçi Donald Trump 2016'da, halk oyunun yüzde 46,2'sini, Seçiciler Kurulunun ise yüzde 56,9'unu kazandı.
Trump'ın rakibi demokratlardan Hillary Clinton, halk oyunun yüzde 48,2'sini, Seçiciler Kurulunun ise yüzde 43,1'ini elde etti.
Clinton, halk oylamasında Trump'ı geride bıraksa da Seçiciler Kurulu oylamasında Trump, Clinton'u 74 oy farkla geçerek başkan seçildi.
