İran’da ABD Büyükelçiliği'nin işgalinin 40. yıl dönümü kutlandı

İran'da casusluk yuvası olarak adlandırılan ABD'nin Tahran Büyükelçiliğinin işgal yıl dönümü İran'ın farklı şehirlerinde düzenlenen gösterilerle kutlandı. 'Küresel Emperyalizm ile Mücadele' günü olarak anılan ABD Büyükelçiliğinin 40. işgal yıl dönümünde İranlılar ABD, İngiltere, İsrail ve Suudi Arabistan karşıtı sloganlar attı. Tahran'da eski ABD Büyükelçiliği önünde düzenlenen gösteriye İran Silahlı Kuvvetler Komutanı Tümgeneral Abdülrahim Musevi ve askeri yetkililer katıldı. İran Silahlı Kuvvetler Komutanı Tümgeneral Musevi ABD'nin İran'a yönelik başlattığı ekonomik savaşta başarısız olduğunu belirterek, 'ABD casusluk yuvasının işgali, ABD hakimiyetinin sona erdiğini gösteren bir semboldür. ABD yönetimi İran'a askeri bir müdahalede bulunma umudunu kesmiş ve ekonomik savaşta da başarısız olmuştur' ifadelerini kullandı. Başkent Tahran'da düzenlenen gösterilere katılan Meryem Hafızi, ABD karşısında millet olarak direnmeye devam edeceklerini ve İran'ın ABD ve emperyalist güçlerle mücadeleye devam edeceğini söyleyerek, 'İşgalin yıl dönümünde mesajımız hiçbir şekilde ABD sultasına girmeyeceğizdir' dedi. ABD halkı ile sorunları olmadığını söyleyen Fatıma Hüseyni ise ABD yönetimine karşı olduklarını belirterek, 'Bugün burada ABD karşısında devletimizin yanında olduğumuzu göstermek için bulunuyoruz. Dini liderimizin söylediği gibi ABD hiçbir yanlış yapamaz. Biz İran milleti olarak ABD'nin ülkemizde karışıklık çıkartmasına ve ekonomik baskı ve yaptırımlarla yıpratmasına izin vermeyeceğiz' ifadelerini kullandı. İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin 'Casusluk yuvası' ilan ettiği ABD'nin Tahran Büyükelçiliği, İran İslam Devrimi'nden sonra 4 Kasım 1979'da işgal edilmişti. Silahlı gruplar tarafından işgal edilen ABD Büyükelçiliği, 52 kişiyi 444 gün boyunca rehin tutmuştu. Ayetullah Humeyni'nin 'Birincisinden daha büyük bir devrim' olarak nitelendirdiği işgal olayından sonra İran ile ABD arasındaki tüm diplomatik köprüler atılmıştı. İRAN İLE ABD'Yİ SAVAŞIN EŞİĞİNE GETİREN ELÇİLİK İŞGALİNİN ÜZERİNDEN 40 YIL GEÇTİ Rejim liderleri ABD Elçiliği işgalini destekledi ve teşvik etti Devrimin ilk yıllarında muhafazakar kanadın önemli simalarından olan ancak daha sonra reformistlerin öncülerinden biri olarak siyaset sahnesine giren İbrahim Asgarzade'nin de aralarında olduğu silahlı öğrenciler, hazırlık ve planlama sürecinin ardından elçilik duvarını aşarak içeri girmeyi başardı. İran makamları, elçilikte ülkelerinin aleyhine hazırlanan CIA'e ait 70 gizli casusluk belgesinin ele geçirildiğini ileri sürdü. İşgalin ardından Tahran ile Washington arasındaki tüm diplomatik ilişkiler koptu ve o tarihten bu yana süren 'soğuk savaş' süreci başladı. Buna karşın Hamaney, dün yaptığı açıklamada, Washington ile aralarındaki sorunların elçilik işgaliyle değil 1953'te demokratik bir seçimle iş başına gelen Başbakan Muhammed Musaddık'a CIA destekli darbe yapılmasıyla başladığını savundu. 'Casusluk yuvası' olarak ilan edilen ABD'nin Tahran Büyükelçiliği işgalinin Humeyni'nin 4 Kasım 1964'te Şah tarafından Türkiye'ye sürgüne gönderilişinin 15'inci yıl dönümüne denk getirilmesi de devrim yanlıları için özel bir anlam taşımaktaydı. ELÇİLİĞE GİREN ÖĞRENCİLER DAHA SONRA ÖNEMLİ MAKAMLARA GELDİ Amerikan elçiliği işgalini organize eden ve eylemin içinde yer alan bazı öğrenciler İran'da daha sonra önemli makamlara geldi. Dönemin öğrencilerden Hüseyin Dehkan Savunma Bakanlığı, İzzetullah Zerkami İran Radyo ve Televizyon Kurumu Başkanlığı, Habibullah Biteref Enerji Bakanlığı, Rıza Seyfullahi Emniyet Genel Müdürlüğü ve eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi'nin kardeşi Muhammed Rıza Hatemi milletvekilliği yaptı. Muhammed Ali Caferi ise Devrim Muhafızları Genel Komutanlığı görevini üstlendi. İŞGALE İTİRAZ EDEN SİYASİLER VE DAHA SONRA PİŞMAN OLAN ÖĞRENCİLER 'Söylemlerimiz Dr. Ali Şeriati'nin fikriyatının etkisinde olmasına rağmen kendimizi devrim liderine borçlu görüyorduk. Devrimin ilk yıllarındaki çaydırıcı eylemleri örnek almak aptalca, ahmakça ve trajiktir.' Daha önceki röportajlarında da 'özür dilemeye hazır olduğunu' belirten Asgarzade, dün AP'ye verdiği demeçte '4 Kasım'daki ABD işgalinden dolayı pişmanım.' ifadesini kullandı. ABD diplomatik ilişkileri keserek İran'a yanıt verdi Carter, Körfez'e yakın sularda devriye gezen ABD ordusuna ait USS Nimitz (CVN-68) ve diğer savaş gemileri de kullanılarak rehinelerin kurtarılması için operasyon yapılmasını emretti ancak bu ve buna benzer girişimlerin başarısız olması nedeniyle Washington yönetimi ara bulucular üzerinden müzakere kanallarını devreye soktu. Şah Pehlevi'nin ABD'den ayrılıp 27 Temmuz 1980'de Mısır'ın başkenti Kahire'de kanserden ölmesi ve Irak'ın 22 Eylül 1980'de İran'a karşı savaş başlatması, Tahran'ı Cezayir aracılığıyla Washington yönetimiyle masaya oturmak durumunda bıraktı. Çünkü bu olay İran-Irak Savaşı'nı çok etkilemişti ve İran bu nedenle elini hızlı tutup bir an önce ABD ile anlaşmak istiyordu. ABD ile İran arasında uzun süren Cezayir müzakerelerinin ardından 20 Ocak 1981'de varılan anlaşmanın resmen imzalanmasıyla rehinelerin bırakılması kabul edildi. Bu gelişmeden kısa bir süre önce ABD'de 4 Kasım 1980'de yapılan başkanlık seçimlerini sürpriz bir şekilde Cumhuriyetçi aday Ronald Reagan kazandı. Jimmy Carter, 20 Ocak'ta görevi Reagan'a devretmeden rehinelerin serbest bırakıldığı haberini vermek istiyordu ve fazlaca uzattığı konuşması sırasında beklediği haber bir türlü gelmedi. Görevi selefinden devralan Reagan ise konuşmasına başlar başlamaz İran'ın, rehineleri Amerikalılara teslim ettiğini açıkladı. Rehinelerin serbest bırakılmasının böyle kritik bir zamanlamaya denk getirilmesi önemli tartışmaları da beraberinde getirdi. Bazılarına göre İran, rehinelerin salınmasını geciktirerek süreç boyunca anlaşmaya yanaşmayan Carter'a tarihi bir ders vermişti, ancak diğer bir kesim tarafından da ABD'nin iş başına geçen yeni yönetimi ile İran arasında önceden bir anlaşma yapıldığı ve Tahran yönetimine bunun karşılığında silah satıldığı iddiaları gündeme getirildi. 21 Ocak 1981'de zamanın ABD Başkanı Ronald Reagan, görevi 1 gün önce sona eren eski başkan Jimmy Carter'ı Almanya'ya gönderdi. Amaç, Tahran'da 444 gün rehin tutulan Amerikalı rehinelerin alınarak ülkelerine götürülmeleriydi. Esirlerin teslimi Almanya'daki bir Amerikan askeri havaalanında gerçekleşti. ELÇİLİK İŞGALİYLE BOZULAN İLİŞKİLER 40 YILDIR DÜZELMEDİ İRAN'IN ABD KARŞITI CEPHEDE YÜKSELEN İMAJI ABD Büyükelçiliğinin işgali, İran ile Muammer Kaddafi yönetimindeki Libya'yı birbirine yakınlaştırmış ve Kaddafi'nin Irak savaşında bu ülkeye destek vermesine neden olmuştu. İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı askerler bu tarihte Libya'da askeri eğitim aldı. Küba lideri Fidel Castro ise Humeyni'ye 'devrimci bir antiemperyalist' olarak övgülerde bulundu. Bu olayın yıl dönümü olan 4 Kasım, ülkede her yıl 'Küresel Emperyalizme Karşı Milli Mücadele Günü' olarak kutlanıyor ve büyükelçilik binası önünde geniş gösteriler düzenleniyor. İşgal edilen büyükelçilik binası ve yeri de günümüzde Devrim Muhafızlarına bağlı silahlı unsurlar tarafından kullanılıyor. Rehine krizinin sinema filmi çekildi Emekli bir CIA ajanının gerçek hayat hikayesini konu alan ve işgalden kaçmayı başararak Kanada'nın Tahran Büyükelçiliğine gizlice sığınan 6 Amerikalı diplomatın İran'dan kaçırılması olayını dramatize eden Ben Affleck yönetmenliğindeki 2012 yapımı Amerikan filmi ARGO, 85. Akademi Ödülleri'nde En İyi Kurgu, En İyi Uyarlama Senaryo ve En iyi Film ödüllerini kazandı. Hikâye 2007 yılında CIA operasyon sorumlusu olan Tony Mendez'in yazdığı 'The Master of Disguise' isimli kitap ve Joshuah Berman'ın konu hakkında Wired isimli dergide yazdığı 'The Great Escape' isimli makale ile açığa çıktı. Ayrıca konuyla ilgili 1981 yapımlı İran'dan Kaçış (Kanadalının Çılgın Macerası) ve 2013 yapımlı Tahran'daki Adamımız adlı iki belgesel film çekildi.