Emekli Kurmay Albay Gürsel Tokmakoğlu:
İran'ın baştan açıklamaması için hiçbir sebep yoktu. Ama belki çatışmanın büyüyebileceği psikolojiyle... Daha ilk uçak düştüğünde bunun bu şekilde olabileceğini ekranda bakıp söyledik. Zaten uçağın yere dağılmış parçalarını biz iki gün önce görerek nasıl düştüğünü işaret ettik.
İran'ın yapacağı bir şey yok. Burada teknik olan konu şu. Sigorta şirketlerine rağmen devletler bu tip işlerde ön alamazlar.
Eğer derse ki İran'a ait hiçbir işe güvence vermiyorum derse İran havacılıkla ilişkisini kesmek zorunda kalır. Haliyle bir de belgeler, bulgular o kadar net ki onun üzerine dayanacak hiçbir şey yok.
Uluslararası gözlemciler gelecek esas raporun beklenmesi gerekiyor. Belki bir iki ay içerisinde önden bir rapor çıkar, daha sonra bir iki yıl içinde esas rapor çıkar. İran tazminatları öder. Yine de İran'ın karnesine bu zayıf olarak yazılır. Basit bir mesele değil.
Güvenlik Uzmanı Coşkun Başbuğ:
Uçak kazası olduğu andan itibaren birçok soru işaretleri vardı. Keza görüntüler de çok net. Uçağın havada içerden veya dışardan olası bir patlamayla havada infilak ettiği düşünülüyordu, tahminlerimiz vardı.
İran ilk etapta bu olaya uzak kaldı ve yalanladı. Fakat Ukrayna söz konusu uçağın söz konusu bir arıza nedeniyle düşemeyeceğini ve çok daha yeni bir uçak olduğunu ifade etti. Arkadan Kanada devreye girdi, İran'dan hava saldırısı olduğu şeklinde istihbari bilgiler olduğunu söyledi. En son İran bu açıklamayla bu saldırıyı kabul etmek durumunda kaldı.
Olayın olduğu andan itibaren şu ana kadar olan gelişmeleri daha akılcı buluyorum. Olayın hemen akabinde yapılacak bir açıklama tansiyonu tırmandıracaktı. Bu işareti ilk Trump verdi. İlk kurduğu cümle "ben olayın yanlışlıkla olduğunu değerlendiriyorum" demesi, belli bir anın beklendiğini gösteriyor. NATO Genel Sekreteri'nin "bu bir kaza olabilir" söylemi, sanki çok üst perdede bu işin kaza olduğuna kanaat getirdiği ve tansiyonun düşmesi için belli sürenin geçmesi gerektiği şeklinde algılanabilir.
Burada esas olay şu, hava savunma sistemleri diye adlandırıyoruz. "Tanımlayamayan bir hava cismi" olduğu için sistem devreye girdi deniyor. Bu işin hukuki boyutu olacak. Çünkü kaza da olsa saldırı da olsa inanılmaz tazminatlar İran'ı bekliyor.
Yenibirlik Gazetesi yazarı Güngör Yavuzaslan:
Birincisi, Süleymani'nin öldürülmesinden sonra 176 sivil uçuştaki kişinin hayatını kaybetmesiyle bu kriz artık kanlı bir boyuta ulaştı. ukrayna ve Kanada'nın vatandaşlarının olduğu ve uluslararası otoritenin de müdahil olduğu yeni bir kriz var.
İran insan hatası olarak açıklasa da ABD, İran'ın bir yetkilisinin hava savunma bataryası unsurları bakımından kalkış sırasındaki bir uçak vuruldu. Uluslararası hava uçuş kuralları geçerli olan bir Ukrayna tarafından; masum sivillerin olduğu bir uçak vuruldu. Artık İran, ABD'nin dışındaki BM ile karşı karşıya. Artık bu başka bir boyuta geldi.
Ben Tahran Havaalanı'nı kullandım, askeri tesislere çok yakın. Etrafında Devrim Muhafızları'nın noktaları var. Olası ki, İran'ın hava savunma sistemleri açık olduğundan, havada uçuş noktasındaki uçakları bile tehdit olduğunu algıladılar. Bölgemizdeki tehlikeyi görüyoruz. Başta THY olmak üzere birçok firma uçuşları durdurdu.
Bunun mutlaka başka türlü yaptırımları olacaktır. İki ülkenin gerginliğinin bedelini 176 tane sivil insan ne yazık ki yaşamlarının sonlandırılmasına neden oldu. Bu kriz artık başka bir boyuta geldi, yeni bir süreç başlıyor.
Hasan Kalyoncu Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Murat Aslan
Muhtemelen ülke vatandaşlarına yönelik tabii oldukları devletler tazminat konusunu gündeme getirecektir. Belki İran da adım atılabilir. Mutlaka hatası olan kimlerse bunların yargılanması söz konusu olabilir.
Politik anlamda bu işten çok büyük bir çıkarın da bulunması beklenmemeli. Nihayetinde insan hatasıyla bu iş yapıldı hatası var. Dolayısıyla devletin bir tazminat imkanı ve iç hukuk yoluyla sorumluların cezalandırması bu işi kapatacak diye düşünüyorum.
Daha önce bir Libya örneği vardı. Orada bilinçli olarak düşürülmüştü, Libya uzun süre reddetti ama nihayetinde kabul etti. Büyük tazminatlar ödedi. Büyük ihtimalle devletlerin temsilcileri bir araya gelip görüşmeler yapar ve nihayetinde bir tazminata karar verilir. Neticede İran da hatayı kabul etmiş durumda.
Ukrayna'nın başkenti Kiev'e gitmek üzere Tahran İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan kalkan Boeing 737 tipi yolcu uçağı önceki gün düşmüş, 176 yolcudan kurtulan olmamıştı.
İranlı yetkililer, uçağın teknik bir arıza nedeniyle düştüğünün sanıldığını açıklamış, Ukraynalı yetkililer de ilk etapta aynı fikirde olduklarını duyurmuştu. Ancak daha sonra kara kutuları bulunan uçağın düşüş nedeninin henüz bilinmediği ifade edilmişti.
ABD Başkanı Donald Trump ve ABD'li yetkililer ise Ukrayna uçağının İran tarafından "yanlışlıkla" düşürülmüş olabileceğini ileri sürmüşler, Kanada Başbakanı Justin Trudeau da söz konusu uçağı İran'a ait bir füzeyle yanlışlıkla düşürülmüş olabileceği yönünde ellerine istihbarat olduğunu açıklamıştı.
İran Sivil Havacılık Kurumu Başkanı Ali Abidzade, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün (ICAO) kurallarına göre kaza inceleme komisyonu kurulduğunu ve Ukrayna'dan da inceleme ekibine katılmak için bir heyetin İran'a geldiğini bildirmişti.
Abidzade, uçağın füze tarafından düşürüldüğüne ilişkin açıklamaların doğru olmadığını savunarak, ABD ve Kanadalı yetkililere ellerindeki delilleri paylaşma çağrısında bulunmuştu.
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ise uçağın füzeyle vurulma ihtimalini göz ardı etmediklerini belirterek, "Ancak bu henüz kanıtlanmadı. ABD, Kanada ve Birleşik Krallık hükümetlerine kazaya ilişkin ellerindeki kanıtları paylaşma çağrısı yapıyoruz." ifadelerini kullanmıştı.