EYT SON DAKİKA HABERLERİ 2022 BUGÜN! Emeklilikte yaşa takılanlar için flaş açıklama geldi. 4 milyonu aşkın EYT'li bu haberi bekliyordu. EYT düzenlemesinin Aralık ayında Meclis'ten geçmesi ardından Ocak 2023'te yürürlüğe girmesi planlanıyor. Bakanlıktan konuya ilişkin yapılan yazılı açıklamada, "Bakanlığımız emeklilikte yaşa takılanlar için yapılacak düzenleme konusunda başta işçi ve işveren örgütleri olmak üzere odalar ve diğer ilgili sivil kuruluşlarla sürdüğü görüşmeleri tamamladıktan sonra çalışmaya nihai halini verip TBMM'ye sunacak ve uygulama takvimi TBMM tarafından belirlenecektir" denildi. Son dakika gelişmesinin ardından EYT çıktı mı, ne zaman çıkacak? EYT kimleri kapsıyor? Nasıl EYT'li olurum? EYT için sigorta dökümündeki harflerin ne önemi var? EYT için eksik primi olanlar ne yapacak? EYT'de borçlanma hakkı nedir? EYT için istifa etmek mi gerekiyor? soruları araştırılır oldu. İşte EYT'de önemli soruların yanıtları...
Son dakika haberi... Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, kamuoyunda "EYT" olarak bilinen emeklilikte yaşa takılanların durumuyla ilgili, "Bakanlığımız sürdürdüğü görüşmeleri tamamladıktan sonra çalışmaya nihai halini verip TBMM'ye sunacak ve uygulama takvimi, TBMM tarafından belirlenecektir." bilgisini paylaştı.
Düzenlemenin Ocak 2023 tarihinde yürülüğe girmesi planlanırken, EYT kimleri kapsıyor? EYT ne zaman çıkacak? EYT için eksik primi olanlar ne yapacak? EYT'de SSK Bağ-Kur ayrımı var mı? EYT'de borçlanma hakkı var mı? EYT düzenlemesi hangi yılı esas alacak? EYT sonrası işveren çalışanı emekli edebilir mi? EYT'den yararlanıp işe geri dönebilir miyiz? EYT için istifa etmek mi gerekli? soruları gündeme geldi.
EYT yaş sınırı var mı? EYT'liler ilk maaşı ne zaman alacak?
Başkan Recep Tayyip Erdoğan da konuyla ilgili son olarak şunları kaydetmişti:
"Şu anda sağ olsun Vedat Bey ekibiyle beraber Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımız çalışmalarını yoğun bir şekilde devam ettiriyor. Bu çalışmalarla birlikte inşallah önümüzdeki ay ve yeni yıl, bunların arka arkaya açıklandığı aylar olacak ve buralardaki ücret politikalarımız da ne durumdaysa bunları da yine açıklayacağız. Tabii en önemlisi bunlardan asgari ücretin yeniden tespiti çalışması olacak.
Bu çalışmayla birlikte de gerek sözleşmeliler gerek EYT bütün bunlar, arka arkaya yani biz 2023'e bunları da açıklayarak girmiş olacağız."
Öte yandan Profesör Cem Kılıç merak edilen bir çok soruya yanıt verdi.
EYT EMEKLİ OLANLAR ÇALIŞMAYA DEVAM EDEBİLİR Mİ?
Evet. Ancak işveren isterse devam edebilirler. Emeklilik için işçinin istifası durumunda işçi ile işveren arasındaki özel hukuk ilişkisi biter. Yani sözleşme ortadan kalkar. Bu durumda işveren isterse bir bölüm çalışanla devam eder, istemezse devam etmez. Emekli olanların tamamını da istemeleri durumunda çalıştırabilir. Kısaca söz işverenindir. Yönetim hakkını kullanarak istediğini devam ettirir, istediğini ettirmez.
EYT İÇİN FAZLA MESAİ NASIL HESAP EDİLECEK?
Farklı bir hesap yöntemi yok. Fazla mesai için yürürlükte olan mevzuattan herhangi bir farklılık yok. EYT'li olmak fark ettirmiyor. Fazla mesai düzenlemesinin EYT ile bir ilgisi yok. Fazla mesai yapan da yapmayan da bu değişiklikten eşit şekilde yararlanır.
EYT İÇİN İSTİFA ETMEK Mİ GEREKLİ?
Evet. EYT düzenlemesi sonrasında gerekli sigortalılık ve prim koşullarını yerine getiren kişiler, emekli olmak isterlerse muhakkak "emeklilik sebebiyle istifa" etmek zorundadırlar. İşyeri de işten çıkışı "emeklilik sebebiyle istifa" kodundan SGK'ya bildirmelidir. Hem çalışayım hem de emekli aylığımı aynı anda bağlatayım gibi bir sistem bulunmuyor. Mevzuatta yeri yok.
EYT'Lİ İKİNCİ KEZ EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
İşten ayrılış nedenlerine bağlı olarak hak kazanabilirler ama tekrar emeklilik nedeniyle kazanamazlar. Yani EYT sebebiyle ayrılıp emekli aylığını bağlatan bir çalışan, tekrar çalışmaya başladığında ikinci kez çalışmaya başladığı andan itibaren en az bir yılı o işyerinde geçirmelidir. Bu koşula bağlı olarak işinden haklı nedenle fesih ile ayrılmış ya da işveren hizmet sözleşmesini geçerli nedenle sonlandırmışsa kıdem tazminatını en son çalıştığı süre üzerinden alır. Ancak çalışanın emekliliği sebep göstererek tekrar o işyerinden kendisinin ayrılması durumunda ikinci kez kıdem tazminatı ödenmez. Emeklilik durumunda sadece bir kez kıdem tazminatı ödenir.
EYT SONRASI İŞE DÖNEBİLİR MİYİM?
Evet. Ancak, işverenle aralarında yaptıkları anlaşmaya bağlıdır. EYT sonrasında işyerinden ayrılıp emekli aylığı bağlatan kişiyle iş yeri arasında özel hukuk ilişkisi sonlanmıştır. Bu nedenle işveren yeni bir ücret önerebilir. Hatta bu ücret daha önce ödenen ücretin altında bile olabilir. Bu durumda işverene herhangi bir yaptırım uygulanamaz. Bu tamamen yeni bir iş ilişkisi olarak algılanacağı için, işçi ile işverenin karşılıklı anlaşmasına bağlıdır.
EYT'Lİ OLUP ÇALIŞANLARIN MAAŞI ARTAR MI?
Ücretlerinin brüt veya net olarak belirlenmesine göre farklılaşabilir. Eğer mevcut ücreti kıdem tazminatı tavanına yakın olacak şekilde artmışsa emekli aylığı olumlu olarak etkilenir.
EYT'Lİ OLUP EMEKLİ OLMADAN ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLERİN TAZMİNATI NE OLACAK?
Eğer son ayrılış tarihinde kıdem tazminatına hak kazandıracak bir neden varsa tüm süre ve son ücret üzerinden, yoksa EYT'li olunduğu tarihteki ücret ve süre üzerinden faiz yürütülerek tazminat ödenir.
EYT HAKKI KAZANIP ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLERİN TAZMİNATI DAHA MI YÜKSEK OLUR?
Yukarıdaki iki ihtimale göre değişir. Yani ücret geliri artacaksa, kıdem tazminatı tavanına yakın gelir elde edilecekse tazminat elbette daha yüksek olur.
EYT EKSİK PRİM NASIL HESAPLANIR?
EYT yasası çıktığında prim ve süre açısından eksikleri olanlar bunları tamamlayarak sisteme girebilecek ve emeklilik hakkı kazanacak. Primini doldurup sigortalılık süresini doldurmayanların beklemesi gerekecek. Düzenleme Eylül 1999 öncesini kapsadığı için Eylül 2024'e kadar tüm EYT'liler sigortalılık süresini doldurmuş olacak. Düzenlemeye bağlı olarak değişecektir. Eğer düzenleme 8 Eylül 1999 öncesinde daha önce var olan kadınlarda 20 erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü doldurma koşulunu getirirse, EYT mağdurlarının tamamı bu düzenlemeden yararlanır. Ancak sigortalılık süresi ve 5000 prim günü tamamlanmışsa, eğer tamamlanmamışsa, ne zaman bu koşullar yerine getirilirse o gün emekli aylığı için talepte bulunabilirler.
EYT'DE SSK BAĞ-KUR AYRIMI VAR MI?
EYT'nin kapsamı belirlenirken sigorta kolları (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) açısından bir ayırım söz konusu olmayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açan, şirket ortağı olup primini donduranlar bu süreleri canlandırarak prim gün sayısını primlerine ekletebilecek.
EYT'DE BORÇLANMA HAKKI VAR MI?
Salgınla mücadele döneminde kısa çalışmaya ayrılan, ücretsiz izne çıkarılan çalışanların bir kısmı prim günü eksik olduğu için düzenlemeden gecikmeli yararlanmak durumunda kalabilir. Bu sürelere ilişkin borçlanma hakkı verilmesi söz konusu olabilir. EYT kapsamında emekli olacaklar son işyerlerinden oradaki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacak.
EYT DÜZENLEMESİ HANGİ YILI KAPSAYACAK?
Prim günü, sigortalılık süresi dolup da yaşı bekleyenlere yönelik bir düzenleme olacak. Prim gün sayısını doldurduğu halde sigortalılık süresi tamamlanmayanların bu süreyi beklemesi gerekiyor. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024'e kadar bütün EYT'lilerin sigortalılık süresi tamamlanmış olacak. Prim eksiği olanlar da borçlanma yoluyla tamamlayabilir.
EYT DüzenlemeSİ kimleri kapsayacak? Yıl-prim şartı nasıl olacak?
EYT KAMU ÇALIŞANLARI İÇİN VAR MI?
Kamu kurum ve kuruluşlarında da emeklilik için yaş koşulu bulunuyor. Kamuda emeklilik için yaş haddi 65 olup, 15 hizmet yılını dolduranlar 61 yaş şartıyla emekli olabiliyor.
EYT İŞVEREN EMEKLİ EDEBİLİR Mİ?
İş Kanunu'na göre, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışanın inisiyatifinde bulunuyor. İşverenin bir çalışanı zorla emekli etmesi söz konusu değil. İşveren EYT düzenlemesine göre işçiyi işten çıkaramaz. Kişi EYT'li olduğu için işten çıkarılamaz. Eğer çıkarırsa çalışan iş mahkemesinde dava açabilir. İşyerinin büyüklüğüne göre işe iade davası ve tazminat davaları açı
EYT SONRASI HERKES AYNI EMEKLİ MAAŞI MI ALACAK, EYT SONRASI EMEKLİ MAAŞI NASIL HESAPLANACAK?
EYT düzenlemesi nasıl çıkarsa çıksın emekli aylığının miktarı kişiye özel olacak. Emekli aylığı hesaplanırken, 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası hizmetler için ayrı ayrı asgari aylık kuralları uygulanıyor. 2000 öncesindeki hizmetler için emekli aylığında alt sınır, en düşük prime esas kazancın yüzde 70'inden az olamıyor. 2000-2008 döneminde bu oran asgari ücretin yüzde 35'ine düşürüldü. 2008 sonrası dönem için asgari ücretin yüzde 35'i uygulanıyor. Bakmakla yükümlü olunan kişiler varsa aylıkları asgari ücretin yüzde 40'ından az olamıyor. EYT'liler başvuruda bulunduğunda bu üç dönem için ayrı ayrı "tam aylık" hesaplanacak. Daha sonra her bir dönemdeki çalışma süresi toplam prim gününe bölünerek o dönem için "kısmi aylık" tutarı hesaplanıyor. Üç dönemin kısmı aylığı toplanarak emekli aylığı bağlanıyor.
EYT İÇİN BORÇLANMA OLACAK MI? EYT BORÇLANMASI NASIL YAPILACAK?
Salgınla mücadele döneminde Mart 2020'den itibaren kısa çalışma, nisandan itibaren de ücretsiz izin uygulamasına gidilmişti. Uygulama haziran ayı sonuna kadar sürmüştü. Kısa çalışmaya ayrılanlara kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izne çıkartılanlara da nakdi ücret desteği verildi. Kısa çalışma uygulaması, ücretsiz izne çıkartılanların bazıları prim günü eksik olduğu için ocakta uygulamaya girecek EYT düzenlemesinden daha geç yararlanmak durumunda kalabilir. Bu nedenle yaşanacak olası gecikmeyi önlemek için bu sürelere borçlanma imkânı verilmesi gerekiyor.
EYT İÇİN BAŞVURU SÜRESİ VAR MI?
EYT yasasının kapsamı, başvuru şartları, uygulanma şekli teknik çalışmalar sonrası netleşecek. Tarih, prim, yıl, tazminat, aylık bağlama işlemleri gibi ayrıntılar da yasal düzenleme Meclis'e geldiğinde kamuoyu ile paylaşılacak. Başvuru için verilecek süreyi de aynı şekilde değerlendirmek gerekir.
EYT'LİLERİN TAZMİNATI NASIL HESAP EDİLECEK?
EYT'liler de mevcut sisteme göre kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma yılı için 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı verilecek. Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan 15.371 lira) aşan ücrete sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan tutarı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Emekli olacak sayısına göre işverene ek yük getirmemesi için taksitle ödeme gibi uygulamalara gidilmesi de söz konusu olabilir.
BU HARFLERE DİKKAT!
Eksik primi bulunanlara emeklilik yolu olarak borçlanma gösterilirken, hizmet dökümünde S, Ş, K gibi harfler olanların dikkatli olması gerekiyor. Çünkü bu harfler emekliliği ya da sigortayı iptal ettirebiliyor...
HANGİ HARFLER MAAŞI YAKAR?
Sosyal Güvenlik Kurumu, yaptığı denetimler sonucu bazı kriterler çerçevesinde işyerlerini S (Sahte işyeri), Ş (Şüpheli işyeri) ve K (Kontrollü işyeri) harfleri ile kodluyor. 'Ş' harfi, işyerinin şüpheli işyeri kapsamında olduğu ve hakkında denetim/inceleme yapılacağı anlamı taşıyor. Bir işyerine 'Ş-Şüpheli' kodu konulduktan sonra, bu işyeri hakkında denetim süreci başlatılıyor. Denetim sonucuna göre sahte sigortalı bildirimi yapıldığı tespit edilirse 'Ş' kodu 'S' (sahte işyeri) olarak değiştiriliyor ve bu işyerinden yapılan sahte hizmet bildirimleri iptal ediliyor. Herhangi bir sorun olmadığı anlaşılırsa 'Ş' kodu tamamen kaldırılıyor ve bu işyerinden yapılan hizmet bildirimleri geçerli kabul ediliyor.
Denetim sonuçlanmadan da bu işyerinden bildirilen sigortalılar, yani hizmet dökümünde 'Ş' harfi bulunanlar emeklilik talebinde bulunabiliyor, aylıkları da bağlanıyor. Ancak denetim sonucunda bildirilen hizmetlerin sahte olması nedeniyle iptal edilmesi sonucu emeklilik hakkını kaybedenlerin aylıkları kesiliyor ve yersiz ödenmiş olan aylıklar geri isteniyor.
SONUCU TAKİP EDİN
'Ş' harfi ile gösterilen işyerlerinden adınıza yapılan bildirimler fiili çalışmanıza dayanıyorsa, endişe edilecek bir durum yok. Eğer bu harfleri görürseniz hemen panik yapmayın. En yakın SGK'ya giderek durumu öğrenebilir, inceleme sonucunu takip edebilirsiniz.
KİMLER BORÇLANMA YAPABİLİR?
EYT'lilerin eksik primleri tamamlamasının en kolay yolu borçlanmadan geçiyor. Borçlanma imkanı sadece askerlik ve doğumlarla sınırlı değil. Doktora veya uzmanlık öğrenim dönemi, avukatlık stajı, yurt dışındaki görev, grev ve lokavtta geçen süreler de borçlanılabiliyor. Gurbetçiler de yurt dışı borçlanması yapabiliyor.
ŞİMDİ NE ÖDENİYOR?
Ancak borçlanmada en düşük tutarlar asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Bu yüzden Ocak ayını beklemeden harekete geçenlerin daha az ödeme imkanı bulunuyor. Bu yıl bitmeden doğum ya da askerlik borçlanması yapanlar günlük en az 69,02 lira ödüyor. Aylık en düşük borçlanma tutarı da 2 bin 70 lira 72 kuruş seviyesinde bulunuyor. 1 çocuk için 2 yıllık (24 ay) doğum borçlanması yapılırsa, en az 49 bin 697 lira 28 kuruş ödeniyor. Yine bu yıl bitmeden askerlik borçlanması yapanlar 540 günlük (18 ay) borçlanma için en az 37 bin 272 lira 96 kuruş veriyor. Tüm bu tutarlar, 1 Ocak'tan itibaren uygulamaya girecek yeni asgari ücretle değişecek.
YENİ YIL İÇİN ÖRNEK HESAP
Örneğin; asgari ücretin yüzde 50 artışla net 8 bin 250 lira olması halinde brüt asgari ücret 9 bin 706 lira seviyesine ulaşacak. Bir aylık borçlanma tutarı 3 bin 106 liraya ulaşırken, bin 35 liralık bir fark ortaya çıkacak. Bir çocuk borçlanmasında ödenecek fazla para 24 bin 848 lirayı, askerlik borçlanmasında ise 18 bin 636 lirayı bulacak.
STAJ BORÇLANMASI EMEKLİLİĞİ ÖNE ÇEKEBİLİR
EYT'lilerin sorununu çözebilmek için çalışmalar başlatılmış olup, yeni düzenlemenin 2022 sonunda kamuoyu ile paylaşılacağı biliniyor. Çalışma ve kamuoyu ile paylaşılan ön bilgilere göre, EYT yasası çıktığında prim ve süre açısından eksikleri olanlar bunları tamamlayarak sisteme girebilecek ve emeklilik hakkı kazanacak. Primini doldurup, sigortalılık süresini doldurmayanların beklemeleri gerekecek. Düzenleme, Eylül 1999 öncesini kapsadığı için Eylül 2024'e kadar tüm EYT'liler sigortalılık süresini doldurmuş olacak.
Bu süreci etkileyecek diğer hususun da çalışanların stajda geçirdikleri dönem olduğunu ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Hakan Özcan, "Meslek liseleri ve üniversitelerde okuyan, 1999 yılında EYT çerçevesinde olup, çalışma hayatı öncesi staj yapanlar bulunmaktadır. Staj süresince öğrencilere kısa vadeli sigorta kollarında prim ödenmektedir. Staj döneminde, kişileri emekli eden uzun vadeli sigorta kollarında prim yatırılmadığından, staj tarihi emeklilik işlemlerinde sigorta başlangıcı sayılmamaktadır. Bu dönem borçlanılarak süreç öne çekilebilecektir" dedi.