Türkiye'de giderek büyüyen Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) yeni uygulamalarla daha cazip olmaya devam ediyor. Geçtiğimiz dönemde devlet katkısının yüzde 25'ten yüzde 30'a çıkmasının ardından katılımcı sayısı artmaya başlayan BES'te 18 yaşından küçüklere de hak tanınmasıyla fon büyüklüğü 1 trilyon lirayı geçti. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerinden derlenen bilgilere göre, BES'e 9 milyon 61 bin 975 kişi dahil olurken, toplam fon büyüklüğü devlet katkısı dahil 934 milyar liraya yaklaştı.
Çalışanların yararlandığı OKS'de ise 7 milyon 323 bin 573 katılımcı yer alırken, toplam fon büyüklüğü devlet katkısı dahil 69 milyar lira civarında gerçekleşti. Böylelikle BES ve OKS'deki toplam fon büyüklüğü kurulduğu günden bu yana 1 trilyon 2 milyar 409 milyon liraya ulaşırken, toplam katılımcı sayısı 16 milyon 385 bin 548 kişiye yükseldi. Sektör, 2023 yılını BES ve OKS dahil 756 milyar 421.5 milyon lira fon büyüklüğü ve 15 milyon 979 bin 96 katılımcıyla tamamlamıştı.
Yılbaşından bu yana katılımcı sayısı 406 bin 452 kişi, toplam fon büyüklüğü de 245 milyar 988.1 milyon lira artış gösterdi. BES'in son yıllardaki büyümesinde itici güç olan 18 yaş altında ise kısa sürede çok hızlı bir ivme ile her yaş grubundan çocuk ve gençlerde sözleşme sayıları artıyor.
Gönüllü BES'te kişi başı birikim seviyesi de 100 bin lira seviyesini yakaladı. BES'te 18 yaş altı katılımcı sayısı 10 Mayıs ile biten haftada 1 milyon 184 bin 373 olurken, en çok katılım 102 bin 14 ile sıfır yaşta görüldü. Söz konusu dönemde 18 yaş altı katılımcıların biriktirdiği fon büyüklüğü devlet katkısı dahil 20 milyar 52 milyon liraya ulaştı.
NAKİT DESTEĞİ
Çalışanlara ikinci bir emeklilik hakkı tanıyan BES şimdi de acil nakit ihtiyacı olanların imdadına yetişiyor. 3 Haziran itibariyle devreye giren yönetmelikle BES'teki katılımcılar birikimlerini 'alacağın devri yoluyla teminat göstererek' kredi kullanırken hem acil nakit ihtiyacını karşılayabilecek hem de hak ve birikimlerini koruyabilecek.
İlk olarak Ocak 2022'de duyurulan ve 28 Eylül 2023'te işleme ilişkin usul ve esasları belirlenen uygulama böylece hayata geçmiş oldu. Uygulama ile BES'te birikimi bulunan katılımcılar, bankalardan kullanacakları krediler için ilgili BES hesaplarındaki birikimlerini kredi süresiyle sınırlı olmak üzere bankaya devredip finansmana daha rahat erişim sağlayabilecek. Yani bir bakıma BES birikimleri teminat olarak gösterilecek.
NASIL İŞLEYECEK?
BES'teki yeni sistemle bankalar, EGM tarafından geliştirilen merkezi bilgi sistemi aracılığıyla kredi kullanacak katılımcıların BES birikimlerine dair gerekli sorgulamaları yapabilecek. Alacağın devri sözleşmesinin onaylanması halinde bankalar, çekilen kredinin yüzde 20 fazlasına kadar tutarı teminat olarak isteyecek.
Bu tutar kredi yükümlülükleri tamamlanana kadar kurum tarafından belirlenen ve bankaların seçeceği emeklilik yatırım fonuna (temlik fonu) devredilecek. Bankaların kredi borcu ödenmemesi ihtimaline karşı teminat olarak tutacağı birikimler temlik fonunda değerlenmeye devam edecek.
KISMİ ÖDEME TEMMUZ'DA
BES birikimlerinin teminat olarak gösterilmesinin durumunda belli ihtiyaçlar için kısmi ödeme sistemi de Temmuz ayında başlayacak. Eğitim, doğal afet, evlilik ve konut alımı gibi durumlarda BES'ten çıkmadan ve sahip olunan haklardan vazgeçmeden hesaplarda biriken tutarların, devlet katkısı dahil, yüzde 50'sini alabilme hakkı 1 Temmuz'da uygulanmaya başlayacak.
ESKİ FONA DÖNECEK
Kredi borcu ödendiğinde alacağın devri sözleşmesi sona erecek ve temlik fonunda yer alan tutarlar bu fondan çıkıp yine katılımcının tercih ettiği fonlara yönlendirilecek. Kredi borcu ödenmediğinde ise banka blokeli şekilde temlik fonunda değerlenen payların satışını talep ediyor. Satılan fon paylarından elde edilen tutarla banka alacağını alıyor, kalan tutar olursa yine katılımcının BES hesabına aktarılıyor.
BİR BAKIŞTA YENİ SİSTEM
Kimler yararlanacak?
- BES sisteminde olanlar
- Düzenli ödemesini yapanlar
Nasıl başvurulacak?
- İstenilen bankaya başvurulacak.
- Kimlik ve gelir belgesi olacak
- BES altyapı kuracak
Ödeme nasıl olacak?
- Birikime göre kredi verilecek
- Kredi birikimin 1.2 katı olabilecek
- 100 bin lirası olan 120 bin lira çekebilecek
Fonlar nasıl olacak?
- Birikim teminat olarak alınacak
- Mevcut fonlarda değil Alacağın Devri Fonu'nda artacak
- İsteyen faiz istemeyen faizsiz fon seçecek
- Borç bitince birikim normal fonlara dönecek
Ne amaçlanıyor?
- Vatandaşın nakit ihtiyacını karşılamak
- Nakit ihtiyacı için BES'in bozulmasını önlemek
