Türkiye'de çalışma sürelerinin günümüz koşullarına göre güncellenmesi söz konusu. Bu kapsamda haftalık çalışma saatinin 45'ten 40'a çekilmesi gündemde. Çalışma saatleriyle birlikte yıllık 270 saat olan fazla çalışma sınırının da aşağı çekilmesi bekleniyor.
Fazla mesai ücretleri işçi ve işveren uyuşmazlıklarının en fazla yaşandığı alanlar arasında bulunuyor. Burada özellikle hesaplamalar tartışma konusu oluyor. Bazı iş yerlerinde de 'Fazla mesai ücreti bordroya dahil' deniliyor. Ancak fazla çalışma ücretinin asıl ücretin içerisinde olduğuna dair yapılan anlaşmaların geçerliliği, işçinin asıl ücretinin miktarına bağlı bulunuyor. İşte detayları...
FAZLA ÇALIŞMA NEDİR? NASIL HESAP YAPILIR?
Fazla çalışma, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. İşçinin saatlik ücretinin hesabında 1 ay 225 saat olarak kabul edilir. Örneğin; brüt ücreti 22 bin lira olan işçinin saat ücreti (22.500 TL/225 saat) 100 liradır. Bu işçiye saatlik brüt 150 lira (100 x % 50) fazla mesai ödenir.
FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA NASIL HESAPLANIR?
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda mevzuatta belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 25 yükseltilmesiyle ödenir.
Örneğin; saat ücreti 100 lira olan işçiye fazla sürelerle çalışma yaptığı saat başına 125 lira verilir. Ancak bu iş yerlerinde çalışma süresinin 45 saati aşan kısmı da yüzde 50 artırımlı olarak hesaplanır. Örneğin; haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenen bir iş yerinde 46 saat çalışma yapıldı ise fazla çalışma yapılan 5 saatlik süre için yüzde 25 artırımlı, 1 saatlik süre için de yüzde 50 artırımlı ücret ödenir.
FAZLA ÇALIŞMA YAPAN İŞÇİ İSTERSE, BU ÇALIŞMALAR KARŞILIĞI ZAMLI ÜCRET YERİNE SERBEST ZAMAN KULLANABİLİR Mİ?
İşçi yazılı talepte bulunması şartıyla zamlı ücret yerine izin kullanabilir. Fazla çalışılan her saat karşılığında 1 saat 30 dakika serbest zaman imkanı olur. İşçi hak ettiği serbest zamanı 6 ay içinde işverene yazılı bildirmesi şartıyla iş günleri içinde aralıksız kullanabilir. Fazla çalışma karşılığında hak edilen izinler genel tatil ve işçinin yıllık izin süresine denk getirilemez.
FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞAN İŞÇİ İSTERSE, BU ÇALIŞMALAR KARŞILIĞI ZAMLI ÜCRET YERİNE SERBEST ZAMAN KULLANABİLİR Mİ?
İşçi isterse, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
FAZLA MESAİ İÇİN İŞÇİNİN ONAYI ŞART MI?
İşverenin fazla mesai için işçiden yazılı onay alması şart. Eskiden bu onayın her yıl alınması gerekiyordu. Sonradan bir yönetmelik değişikliği yapılarak işe girerken veya ihtiyaç duyulduğu tarihte bir defa onay alınması yeterli hale geldi. Ancak işçinin vermiş olduğu onayı, 30 gün önceden haber vermek suretiyle geri alması mümkün.
ASGARİ ÜCRETLİ NE KADAR FAZLA MESAİ ÜCRETİ ALIR?
Asgari ücret halen brüt 20 bin 2 lira 50 kuruş. Buna göre asgari ücretli işçinin normal saatlik ücreti (20.002,50 TL/225 saat) 88,90, 1 saatlik fazla mesai ücreti ise (88,90 x % 50) 133,35 liradır.
SÖZLEŞMEDE 'FAZLA MESAİ ÜCRETE DAHİLDİR' YAZAN, ASGARİ ÜCRET ALABİLİR Mİ?
Bu ifade, fazla çalışmaya ilişkin ücretin işverence peşin olarak ödendiği anlamına geliyor. Halen yasalara göre yıllık fazla çalışma 270 saati aşamıyor. Bu durumda aylık 22.5 saate kadar fazla çalışmanın karşılığı olan ücret işverence peşin ödenmiş sayılıyor.
Ancak bu süre aşılırsa fazla mesai ücreti ödenmesi şart. Asgari ücretle çalışan işçinin 'fazla mesai ücrete dahildir' yöntemiyle çalıştırılabilmesi için de ücretinin asgari ücretten fazla olması gerekiyor.
"Fazla mesai ücrete dahildir" denildiğinde, ayda 22.5 saatlik fazla çalışmanın karşılığı olan ücretin peşin ödenmiş olabilmesi için asgari ücretle çalışan işçiye asgari ücretin yanı sıra ayrıca (133,35 TL x 22.5 saat) her ay brüt 3 bin lira 37 kuruş ödenmesi lazım. Yani "Fazla çalışma ücrete dahildir" şeklinde çalıştırılan asgari ücretli işçinin brüt ücretinin 23.002,87 liradan az olmaması gerekir. Yargıtay kararlarına göre (9. H.D. 03.05.2012, E. 2010/7792, K. 2012/15535), aksi takdirde o iş yerinde "Fazla mesai ücrete dahildir" denilmesinin hukuken bir geçerliliği bulunmayacaktır.
ZAMANAŞIMI NASIL UYGULANIR?
Fazla çalışma ücreti alacağı 5 yıllık zaman aşımına tabi bulunuyor. Fazla çalışma ücretini alamayan işçi sadece dava açtığı tarihten geriye doğru son 5 yıllık dönemdeki ödenmemiş fazla çalışma ücretini alabiliyor.
YASAL UYARI: TAKVİM.COM.TR'DE YAYINLANAN KÖŞE YAZISI/HABERİN TÜM HAKLARI TURKUVAZ MEDYA GRUBU'NA AİTTİR. KAYNAK GÖSTERİLSE VEYA HABERE AKTİF LİNK VERİLSE DAHİ KÖŞE YAZISI/HABERİN TAMAMI YA DA BİR BÖLÜMÜ KESİNLİKLE KULLANILAMAZ. KULLANILMASI DURUMUNDA YASAL İŞLEM BAŞLATILACAKTIR.
