Okuyuculardan sosyal güvenlik konusunda gelen sorular arasında en sık karşılaştığım, 'çalışmıyor ve hiçbir sosyal güvencem yok, sigortalı olabilir miyim?' oluyor. özellikle de en çok ev hanımları bu sorunun cevabını merak ediyor; tabi bir de part-time çalışanlar. evet; çalışmadan emekli olmak gibi bir hak var. buna da 'isteğe bağlı sigortalılık' deniyor. detaylarını anlatayım.
Hürriyet'in haberine göre SSK, Bağ-Kur gibi herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan ve zorunlu sigortalı olmayı gerektirmeyecek şekilde çalışanlar ile sigortalı olarak çalışmakla birlikte bir ay içinde 30 günden az çalışan veya part-time çalışanlar; 18 yaşını doldurmuş olmak koşulu ile isteğe bağlı sigortalı olabilirler.
Tabi bir de anne-babadan ya da eşten dolayı emekli aylığı almıyor olmak da gerekiyor. Bu sayede sanki bir sosyal güvenlik kurumuna bağlıymışsınız ve zorunlu sigortalıymışsınız gibi her ay düzenli primleri öderseniz; gerekli şart ve koşulların yerine getirdiğinizde emekli olabilir, emekli aylığı almaya hak kazanabilirsiniz.
Üstelik isteğe bağlı sigortalı olduğunuzda genel sağlık sigortası sistemine girip, devletin sunduğu sağlık hizmetinden de yararlanabilirsiniz. Yeri gelmişken belirteyim, sadece çalışmayanlar değil, çalışmaya ara vermiş olanlar ya da prim gün sayısı eksik olanlar da isteğe bağlı sigortalı olup, eksik prim gün sayılarını tamamlayıp; emekli olabilir, emekli maaşı alabilir, sağlık hizmetinden de yararlanabilirler.
SİGORTALI OLMA YOLU
Peki nasıl isteğe bağlı sigortalı olacaksınız? İlk defa isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK), 'isteğe bağlı sigortası giriş bildirgesi'ni doldurmaları yeterli. Bildirgeyi doldurduktan sonra hangi ilde ikamet ediyorsanız oranın SGK merkezine ya da il müdürlüğüne başvurulması gerekiyor.
Başvuruyu yaptıktan ve SGK da başvuruyu kabul ettikten sonra artık sigortanız başlıyor. Geçmişte isteğe bağlı sigortalı olup da iptal eden ya da sistemden çıkanlar yeniden başvurabilirler. Bunun için de yine SGK'ya, sigortalılığın yeniden başlaması için talep dilekçesi ile başvurmak yeterli.
İsteğe bağlı sigorta yaptıranlar, Bağ-Kur kapsamında, bir başka deyişle de 4/b'li oluyorlar. Hal böyle olunca da Bağ-Kurlu'ların sahip olduğu şartlara tabi oluyorlar. Yani, isteğe bağlı sigortalı olduğunuzda Bağ-Kur'a prim ödeniyormuş sayılıyor ve emeklilik koşulları da buna tabi oluyor. Bunu niye belirttim; Bağ-Kurlu sayılacağınızdan emekli aylığınız da SSK'dan maaş alacaklara göre düşük olacaktır. Bunun için tavsiyem isteğe bağlı sigortalılık da yüksek prim ödenmesidir.
Peki, isteğe bağlı sigortalılık ne zaman sona erer? İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden itibaren sona erer. Gerekli yaş ve prim ödeme gün sayısını doldurup da emekli aylığı talebinde bulunanların artık sigortalılıkları biter ve emekli aylığı almaya başlarlar. Bir de vefat halinde isteğe bağlı sigortalılık son bulur ve geride kalanlara ölüm aylığı bağlanır ki, bunun için ölen sigortalının 5 yıl prim ödemiş olması gerekiyor.
SAĞLIK HİZMETİ DE VAR
İsteğe bağlı sigortalılık, genel sağlık sigortasını da kapsıyor ve devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanılıyor. Bunun için de her ay yatırılan primin yüzde 12'si sağlık sigortası için ödeniyor. Sağlık hizmetinden yararlanabilmek için de belli bir süre prim yatırılmış olması gerekiyor. Daha açık bir anlatımla, bugün sigortalı oldunuz, yarın hastaneye gidemiyorsunuz. Bir aylık primi yatırdıktan sonra genel sağlık sigortası istemine girip, sağlık hizmetinden yararlanabilirsiniz.
NE KADAR PRİM ÖDEYECEKSİNİZ?
İsteğe bağlı sigorta yaptıranlar aylık ödeyecekleri prim tutarını kendileri belirliyor. en az ödenecek prim ise brüt asgari ücretin yüzde 32'si. Bugün için asgari ücret 2.558,40 lira olduğuna göre isteğe bağlı sigorta yaptıracak olanlar aylık en düşük 818.69 lira prim ödemek durumundalar. Ödediğiniz primin de yüzde 20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, yüzde 12'si de genel sağlık sigortası primi olarak ödeniyor.
İsterseniz, daha yüksek de prim ödeyebilirsiniz. Bunun da üst limiti, brüt asgari ücretin 7.5 katının, yüzde 32'si. Brüt asgari ücret 2.558.40 lira olduğuna ve bunun 7.5 katı 19.188 lira olduğuna göre; yüzde 32'si olan 6 bin 140 lirayı, aylık prim olarak ödeyebilirsiniz. Özetle, bugün isteğe bağlı sigortalı olmak isterseniz aylık 818.69 lira ile 6.140 lira arasında bir prim ödeyebilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLACAKSINIZ?
İsteğe bağlı sigortalı olduğunuzda bağ-kurlu olmuş sayılıyorsunuz ve emeklilik şartları da buna göre oluyor. yani, bağ-kurlu ne zaman emekli olabiliyorsa, isteğe bağlı sigorta yaptıranlar da aynı sürede emekli olabiliyor. 1.5.2008 ve sonrası ilk kez sigortalı olan erkeklerin 9000 gün prim ödemeleri ve 60 yaşını doldurmuş olması gerekiyor.
60 yaşı, 31 aralık 2035 tarihine kadar geçerli. bu tarihten sonra emeklilik yaşı kademeli artıyor. kadınlar içinse 1.5.2008 ve sonrası ilk kez sigortalı olanlar, 9000 gün prim ödemeleri ve 58 yaşını doldurmuş olması gerekiyor. 58 yaşı 31 aralık 2035 tarihine kadar geçerli. bu tarihten sonra emeklilik yaşı kademeli artıyor.