Türkiye'de çalışan milyonlarca vatandaşın iki beklentisi oluyor. Birincisi çalışmalarının karşılığında kıdem tazminatlarını alabilmek, ikincisi de günü gelince emeklilik hakkına kavuşmak. Emeklilik için yasalarımız yıl, yaş ve prim olmak üzere 3 şart koyuyor. Yıl için belli bir süre sigortalı olarak geçirmek lazım. Yaş, işe giriş tarihine göre belirleniyor. Primin ise yine işe giriş tarihine göre günlük olarak ödenmesi gerekiyor. Primi isterseniz birisine ait işyerinde çalışarak, isterseniz kendi işyerinizi açarak ya da bir şirkete ortak olarak veya borçlanarak kazanabiliyorsunuz.
HERKESE AÇIK BİR SİSTEM
Bütün bunlara ilaveten bir de isteğe bağlı sigorta sistemi var. Bu sistem sayesinde başta ev hanımları olmak üzere çalışma imkanı olmayan ya da çalışmaya ara vermiş primi eksik olan vatandaşlar emeklilik hakkına kavuşuyor. Bunun için çalışmıyor olmak veya emekli olmamak, ayrıca da 18 yaşında olmak yetiyor. İsteğe bağlı sigortalılar kendi primlerini kendileri ödeyerek günlerini tamamlayıp emekli olabiliyorlar.
BİR DİLEKÇE VERMEK YETER
İsteğe bağlı sigortayı başlatmak da çok kolay. En yakın Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) müdürlüğüne giderek bir dilekçe vermeniz yeterli. Ardından sizin sigortanız başlamış oluyor. Her ay priminizi yatırarak emeklilik gününüzü tamamlayabilirsiniz. İsteğe bağlı sigortalılar 1 Ekim 2008 sonrası 4B'li yani Bağ-Kur'lu olarak değerlendiriliyor. Yani emekliliğiniz hesaplanırken Bağ-Kur şartları geçerli oluyor. Tabii bu durumda SSK'lılara göre daha fazla prim ödemek gerektiğini de hatırlatmış olalım.
1261 GÜNE DİKKAT EDİN
Ancak daha önce çalışması olup eksik primi olanlar için de bir fırsat olduğunu belirtelim. İş bulamasanız da bu sayede eksik primlerinizi tamamlayabilirsiniz. Eğer 3.5 yıl yani 1261 günden daha az isteğe bağlı sigorta ödeyerek primlerinizi tamamlarsanız, bu kez SSK'dan emekli olabilirsiniz. Daha önce SSK priminiz olup eksik primleriniz 1261 günden fazla ise burada dikkatli olun. Çünkü 1261 günden fazla primi isteğe bağlı olarak öderseniz bu kez SSK'dan değil, Bağ-Kur'dan emekli olursunuz.
ASGARİ ÜCRETE GÖRE PRİM
Ödenecek primler asgari ücrete göre belirleniyor. Brüt asgari ücretin yüzde 32'sini ödeyerek isteğe bağlı sigortalı oluyorsunuz. Bu yıl için en düşük prim miktarı aylık 818,69 lira. Bunu 7.5 katına kadar yükseltmeniz mümkün. Yüksek ödenen primler emekli maaşınızı da artıracaktır.
SAĞLIK HİZMETLERİ ÜCRETSİZ
İsteğe bağlı sigortalı olanlar, sağlık hizmetlerinden de yararlanıyor. Üstelik sadece kendileri değil, bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocuklarına da bu hizmet sunuluyor. Çalışmayanların isteğe bağlı sigorta olmasa gelir testine girerek Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi ödemesi isteniyor. İsteğe bağlı sigorta sayesinde GSS primi de ödenmiyor.
İŞTE ŞARTLARI
18 yaşını doldurmuş olmak,
Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle SGK'ya başvuruda bulunmak,
Her ay prim ödemek.
ÇEYİZ YARDIMI 1 KERE YAPILIR
Ölen babamdan maaş almaktayken, evlendim ve evlenme yardımı olarak toplu para verildi. Daha sonra boşandım ve babamın maaşını almaya devam ediyorum. Şimdi yeniden evleneceğim. Acaba tekrar yardım alabilir miyim? (İsmi saklı)
Sizin evlenme yardımı diye tabir ettiğiniz ödeme yasada çeyiz yardımı diye geçmektedir. Çeyiz yardımı, yetim maaşı almakta iken evlenen kız çocuklarına 1 defaya mahsus verilen ödemedir. Siz ilk evlendiğinizde çeyiz yardımı aldığınızdan, tarafınıza ikinci kez çeyiz yardımı yapılmaz.
GECE ÇALIŞMAK ERKEN EMEKLİ ETMEZ
Hastanede yönetici olarak sürekli gece çalıştım. Hâlâ çalışmaya devam ediyorum. Bu sebeple erken emekli olabilir miyim? Zafer ÇOR
Mevzuatımızda bazı mesleklerde, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlar için erken emeklilik var ancak gece çalışması erken emeklilik imkanı getirmiyor. Fakat gece çalışmalarıyla ilgili İş Kanunumuz'da bazı maddeler var. Saatleri, izinleri ayrı düzenleniyor.
İHBAR HAKKINIZ
Emekli olarak bir işyerinde çalışırken işveren tarafından iş sözleşmem bildirimsiz olarak feshedildi. İşveren kıdem tazminatımı ödedi. Ancak ihbar tazminatımı ödemedi. İhbar tazminatı hakkım var mı? Adil KURUCU
İhbar tazminatı, İş Kanunu'nun 17'nci Maddesi'ne uyarak yapılan geçerli nedenle fesihlerde, fesih ihbar süresi tanımaksızın sözleşmenin işverence feshedilmesi durumunda ödenir. Bu bakımdan emekli yahut emekli olmayan işçi ayrımı yapılamaz. Keza iş sözleşmesinin haklı neden olmaksızın işçi tarafından işverene ihbar süresi tanımaksızın derhal feshedilmesi durumunda da bu defa işçi tarafından işverene ödenmesi gerekir ki bu bakımdan da işçinin emekli olup olmadığının önemi bulunmamaktadır.
MAAŞINIZ DEĞİŞMEZ
22 yıllık devlet memuruyum. Yüzde 90 engelli raporum var. Malulen ya da engelli olarak emekli olabilir miyim? Olabilirsem emekli maaşım normal emekli maaşına göre daha mı az olur? Musa DAŞTAN
Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008 sonrasında bu haktan yararlanmaya başladılar. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az yüzde 40 raporu olanlar veya en az yüzde 40 olmak üzere doğuştan engelli olan memurlar en az 5400 gün (15 yıl) primi ödenmiş olmak şartıyla emekli olabiliyor. Eğer memurlar 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlamışlar ve engellilik oranları yüzde 40 ve üstündeyse, onlar için de erken emeklilik şartları bulunuyor. Maaş hesaplaması değişmez, daha az ya da daha çok olmaz.
ASKERLİK BORÇLANMASINDA BAŞLANGIÇ ÖNEMLİ
1998-1999 yılları arasında 18 ay askerliğimi yaptım. İlk sigorta girişim 1993 yılında. Askerlik borçlanmasının bana faydası olur mu? Melih BALCI
Askerlik borçlanmasının emekliliği geri çekmesi için sigortadan önce olması lazım.
STAJ BORÇLANMASI OLMAZ
01.01.1980 doğumluyum. Staj sigortam 1995 yılında başladı. Normal sigortam 1998'de başladı. 2000 ile 2001 arası askerlik yaptım. Askerlik borçlanması emekliliğimi erkene çekebilir mi? Staj başlangıcı ile sigorta başlangıcımı borçlanabilir miyim? Selahattin KILIÇ
Emekliliğinizi öne çekmez ama prim kazandırabilir. Staj borçlanması maalesef yok.
ÇALIŞIP PRİM ÖDEYECEKSİNİZ
1974 doğumluyum. 1994'te askere gittim. 2005 yılında bir yıl sigortalı çalıştım. Şu an sigortam yok. Ne yapmalıyım? Gafur AKKOYUN
Yapacak bir şey yok, çalışıp prim ödemeye devam edeceksiniz.
YETENEK ÖLÇÜMÜ YAPILACAK
Memur öğretmenlerin kurumlar arası atama ile Milli Eğitim Bakanlığı kadrosuna geçişine ilişkin takvim nasıl işleyecek? (İsmi saklı)
Kamu sektöründe çalışanlar için yetenek ölçümü, tekrar yerleştirme ve norm kadro çalışmaları yürütülecek, kamu sektörü insan kaynağının ödül ve performans sistemleri vasıtasıyla etkin yönetimi sağlanacak.
EMEKLİLİK HESABI
Sigorta girişim 1991'de ilk çıraklık olarak başladı. Sonraki girişim 01.12.1997 tarihinde oldu. Şu an hâlâ aktif sigortalıyım. 6706 günüm var. Prim ödedikçe maaşım düşer mi? Mehmet EKER
Çıraklık sigortası emeklilik hesabından sayılmıyor. İşe giriş tarihinize göre 25 yıl, 57 yaş ve 5900 gün şartlarınız var. Prim tamam, yıl ve yaş şartınız da dolunca emekli olursunuz. Prim ödedikçe maaş düşmez hatta yüksek ödenirse emekli maaşınız artar.
2011 sigorta girişliyim. 2015 yılında şirketim kapandı. O zamandan beri işsizim. İşsizlik maaşı alabilir miyim? Çalışmadığım yılların ödemesini yaparak emekli olabilir miyim? Akın ERGEZ
Kendi şirketiniz mi kapandı, tam anlayamadım. Kendi şirketiniz de olsa, bir başka şirkette de çalışıyor olsanız bu şartlarda işsizlik maaşı alamazsınız. Şartlar tutsa bile 4 yıl geçmiş aradan. Çalışmadığınız yıllar olduğu için emekli olamazsınız. Emekli olmak için çalışmak gerekiyor.
12.05.1977 doğumluyum. 01.11.1995 SSK başlangıcım var. 2010 yılından itibaren devlet memuru olarak çalışıyorum. Tolga TÜRKMEN
Devlet memurluğunda devam ederseniz; 25 yıl ve 60 yaş şartlarıyla emekli olursunuz.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr