Külliye'de EYT toplantısı start verdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu akşam Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde EYT düzenlemesine ilişkin açıklama yapacağı duyurulmuştu. Peki, EYT son dakika çıktı mı? Yaş şartı geldi mi? EYT'de son durum ne? İşte merak edilenler!
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN EYT AÇIKLAMASI!
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi tamamlandı. Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde detayları kamuoyuna açıkladı.
EYT ŞARTLARI: EYT hangi tarihi kapsıyor? EYT hangi tarih öncesi ve prim şartı kaç gün?
İşte Erdoğan'ın açıklamalarından satır başları;
Aziz milletim, değerli basın mensupları sizleri en kalbi duygularımla, muhabbetle selamlıyorum.
Bugün ülkemizin tüm tartışma alanlarını, milletimizin her kesimin beklentilerini çözmüş olarak 2023'e girme kararlılığımızın son örneği olan EYT ile ilgili düzenleme müjdesiyle huzurundayım.
Kamuoyunda emeklilikte yaşa takılanlar yani EYT olarak bilinen düzenleme uzun süre kapsamlı çalışmanın ardından nihai halini almıştır.
Ülkemizdeki sosyal güvenlik sistemini, sürdürülebilir, makul, adil seviyeye getirilmesi hususunda önemli reformlara imza atmış hükümetiz.
Geçmiş yıllardaki gerçeklerden kopuk uygulamalar sebebiyle kamu bütçesine büyük yük bindiren sosyal güvenlik sistemini yönetilebilir hale getirmek için çok çalıştık, uğraştık.
Elbette her reform, düzenleme beraberinde yeni tartışmaları da getirmiştir. Bunlardan biri de 1999 düzenlemesine göre emeklilikte yıl ve prim günü şartını doldurduğu halde yaş şartı sebebiyle beklemek zorunda kalan çalışanlarımızın talepleridir.
Prensip olarak 20 veya 25 yıl çalışmış kişinin çalıştığı süreden çok daha uzun dönem emekli maaşı alabileceği sistemin sürdürebilir olmadığına inanıyoruz.
Geçmiş yıllarda bunun acısı çok yaşanmıştır. Sistemin idamesine zarar vermeden ülke ekonomisi üzerine kaldıramayacak yükler bindireceği için uzun yıllar böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık.
85 milyon hep birlikte ortak geleceğimizi düşündüğümüz için konuyu derinlemesine incelemeden, hesabını kitabını sağlamca yapmadan herhangi taahhüt altına girmek istemedik.
Küresel krizin ülkemize etkileri sebebiyle sıkıntı yaşayan sabit gelirli vatandaşlarımızın yanlarında olduğumuzu yüksek oranlı asgari ücret, memur ve emekli maaşı artışıyla gösterdik, gösteriyoruz.
Asgari ücret rakamı da bu iradenin bir tezahürüdür. 1999 öncesi işe başlayan çalışanlarımızın emeklilik yaşı ile beklentilerini karşılayan adımın müjdesi ile kendilerine desteğimizi sergileme yoluna gidiyoruz.
Devlet için fedakarlık anlamına gelen düzenlemeyle birlikte sistemi her türlü tartışmadan arındırarak yerli yerine oturtmuş olacağımıza inanıyorum.
Her konuda her zaman olduğu gibi bu düzenlemeyi milletimiz için yapıyor ve adıyoruz.
Hatırlayacak olursak ülkemizde emekli olabilmek için üç şartı, prim ödeme gün sayısı, sigortalılık süresi ve yaşı tamamlamak gerekiyor.
Yaptığımız düzenleme şartlardan ilk ikisini tamamlamış olup da sadece yaş sebebiyle emeklilik bekleyenleri kapsıyor.
YAŞ ŞARTI YOK! HERKES İÇİN GEÇERLİ OLACAK
Yaş şartı olmadan emekliliğe imkan sağlayan düzenlemeyi SSK, Bağkur, Emekli Sandığı ayrımı olmaksızın mevcut yapıdaki herkes için geçerli kılıyoruz.
Bu düzenleme ilk çıktığında 5.6 milyon emekli varken bugün 13.9 milyon emekliye hizmet veren Türkiye'ye ulaştık.
Sosyal güvenlik sistemimizin aktif, pasif dengesini korumayı başarıyoruz. Emekli maaşlarında yıllar içinde yaptığımız yüksek oranlı artışlarla reel olarak bu k esimi kendi geliri ile geçinebilmesine imkan sağlayacak seviyeye çıkardık.
2.250.000 KİŞİ EMEKLİ OLACAK
Bugün 2 milyon 250 bin vatandaşımız emekli olma hakkına kavuşuyor. Emeklilik hakkının kullanılması hususunda herhangi yaş sınırı uygulanmayacaktır.
Bir kısmı hizmet birleştirme, borçlandırma işlemlerini zaten başlatmıştır. Yeni düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle sistemin mali yükünü dengeleyecek çalışmaları yaptık. Taşarondan kadroya alınanlardan hemen emekli olmayacaklar için ayrı bir geçiş düzenlemesi hazırlıyoruz.
Hazine ve Maliye Bakanlığımız bir kredi paketini devreye alıyor. Emekli olanların en azından bir kısmının çalışmaya devam edeceklerini biliyoruz.
Bu anlayışla emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edecek vatandaşlarımız için sosyal sigorta prim teşviki getiriyoruz.
Emeklilik sonrası çalışan vatandaşlarımızın bunu kayıtlı olarak sürdürmelerini sağlamaktır amacımız.
EYT'nin ülkemize, milletimize, hak sahiplerine ve ailelerine hayırlı olmasını diliyorum.
Hepinize sevgi, saygıyla kalbi selamlarımı sunarken 2022 artık geride kalıyor. Şimdiden 2023'ün sizler, bizler için, ülkemiz için hayırlara vesile olmasını Allah'tan diliyorum. Kalın sağlıacakla.
OCAK'TA EMEKLİLİK İŞLEMLERİ BAŞLAR
Bu 3 şartı tamamlayan ve yaş şartı olmazsa emeklilik hakkını kazanacak olan 2 milyon kişi ilk etapta Ocak ayında yasanın yürürlüğe girmesiyle beraber emeklilik işlemlerini başlatacak.
Sigortalılık süresi ve prim şartları tamam olmayanlar bu şartları tamamladıklarında EYT yasasından yararlanacak. Eğer Ocak ayında emeklilik başvurusu yapılırsa ilk maaş hesaplama işlemleri de 1 Şubat itibarıyla olacak.
Örneğin işlemler Nisan ayında biterse; başvuru tarihini takip eden aydan itibaren bütün maaşlar emeklinin hesabına topluca yatacak.
EYT'LİLER EMEKLİ MAAŞI İÇİN BANKA SEÇİMİ YAPACAK
EYT düzenlemesi ilk emeklilik hakkı elde eden vatandaşlar ilk ödemelerini alacakları banka ve şubesini e-Devlet'ten veya emeklilik işlemleri sırasında SGK'da seçebilecek. Böylece EYT'linin emekli maaşı tercih ettiği bankaya yatırılacak.
3 YIL TAAHÜT VERİP EMEKLİ PROMOSYONU ALINABİLİYOR
Kamu ve özel bankalar emeklilere 3 yıl taahhüt ile kendi şubelerinden maaş almaları durumunda emekli promosyon ödemesi yapıyor.
EYT'LİYE TAZMİNAT HESABI
Milyonların gözü emeklilik için yaşa takılanlara yönelik düzenlemede. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar bir yandan yapılacak düzenlemeyi beklerken, bir yandan da emeklilik sürecine ilişkin pek çok detayı merak ediyor. Bunlardan biri de kıdem tazminatı... İşverenlerin karşılaşacağı kıdem tazminatı yükünü, uygun finansman koşullarıyla Hazine Destekli KGF kefaleti ile karşılayabilecekleri bir kredi paketi konusunda hazırlıklara başlanırken, çalışanlar da ne kadar para alacağını araştırıyor.
Peki özel sektörde çalışanların kıdem tazminatları nasıl hesaplanacak? Bu ödemelerde Ocak'ta neler değişecek? İşte detayları…
* Kıdem tazminatında brüt ücret nasıl belirleniyor? Neler ekleniyor?
Her yıl için 30 günlük brüt ücret kadar hesaplama yapılıyor. Son brüt ücret dikkate alınıyor, buna yıl içinde alınan düzenli ödemeler de dahil ediliyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak yemek, kıyafet parası, görev tazminatı, ikramiye gibi ödemeler dahil ediliyor.
Örneğin; brüt maaşı 9 bin lira olan, her yıl Ramazan ve Kurban bayramlarında birer maaş ikramiye alan bir çalışanın giydirilmiş brüt maaşı şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret: 9.000 TL
Brüt ikramiye: 18.000 TL
Ücrete eklenecek ikramiye: 18.000 /12 = 1.500 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 9.000 + 1.500 = 10.500 TL
Tam yılı aşan süreler de hesaba katılıyor mu?
İşçiye ödenecek olan kıdem tazminatı her geçen tam yıl için en az 30 günlük ücret tutarıdır. Burada brüt yani giydirilmiş ücrete göre hesaplama yapılıyor. Bir tam yılı aşan süreler için de oranlama yaparak hesaplama yapılıyor. Yani 1 yılı aşan günler boşa gitmiyor. Örneğin; 10 yıl 6 aylık çalışan ve giydirilmiş brüt ücreti 10.500 lira olan çalışanın tazminatı şöyle hesaplanıyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 TL
10 yıllık tazminat: 10.500 x 10 = 105.000 TL
6 aylık tazminat: 10.500 / 12 x 6 = 5.250 TL
Toplam tazminat: 105.000 + 5.250 = 110.250 TL
Damga vergisi: 836.80 TL
Ödenecek tutar: 109.413,20 TL
TAZMİNATTAN KESİNTİ YAPILIYOR MU?
Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değil. Tazminattan yalnızca damga vergisi kesiliyor. Başka kesinti yapılmıyor.
* Tazminat nasıl hesaplanıyor?
Giydirilmiş brüt ücret ile çalışma süresi çarpılıyor. Çıkan tutardan binde 7.59 damga vergisi kesiliyor. Örneğin son giydirilmiş brüt ücreti 10 bin 500 lira olan ve 12 yıl hizmeti olan çalışana ödenecek tutar şöyle belirleniyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 10.500 = 126.000 TL
Damga vergisi: 956,34 TL
Ödenecek tutar: 126.000 – 956,34 =125.043 TL
OCAK'TA TAZMİNATLAR NASIL DEĞİŞECEK?
Ocak'ta çalışanların maaşı artacak. Tazminat da son brüt ücret üzerinden hesaplandığından, yeni maaşlar yapılacak ödemeye yansıyacak. Asgari ücretliler yeni asgari ücretin brütü üzerinden tazminatını alırken, halen 15 bin 371 lira olan kıdem tazminatı tavanı da memur maaş katsayısındaki artışla birlikte yükselecek.
ASGARİ ÜCRETLİNİN TAZMİNATI OCAK'TA NE KADAR ARTABİLİR?
Halen işten çıkartılan asgari ücretlinin kıdem tazminatı çalıştığı her yıl için 6 bin 471 liradan hesaplanıyor. Eğer asgari ücret Türk-İş'in 'Kırmızı çizgimiz' dediği net 7 bin 785 lira olursa, brüt asgari ücret 9 bin 159 liraya yükselecek. Asgari ücretlinin çalıştığı her yıl için kıdem tazminatı 2 bin 688 lira artacak. Zam yüzde 50 olursa her yıl için 9 bin 706, yüzde 65 olursa 10 bin 677 lira tazminat alınacak. Bu tutardan sadece damga vergisi kesilecek.
12 yıllık kıdemi olan bir asgari ücretliyi örnek alıp, Ocak'ta brüt ücretin 9 bin 150 liraya çıktığını dikkate alırsak:
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 6.471 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 6.471: 77.652 TL
Damga vergisi: 589,38 TL
Ödenecek tutar: 77.062 TL
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 9.159 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 9.159: 109.908 TL
Damga vergisi: 834,20 TL
Ödenecek tutar: 109.074 TL
FARK: 109.074 – 77.062 = 32.012 TL
* TAZMİNAT TAVANI NASIL DEĞİŞECEK? KİMİ, NASIL ETKİLEYECEK?
Halen geçerli kıdem tazminatı tavanı 15 bin 371 lira 40 kuruş. Bu yılın sonuna kadar işten ayrılan, çalıştığı her yıl için en çok 15 bin 371 lira 40 kuruş kıdem tazminatı alabiliyor. Brüt kazancı bu tutarın altında olanlara kendi maaşı, üstünde olanlara ise tavan üzerinden hesaplanan tazminat ödeniyor. Bu tutardan da sadece damga vergisi kesiliyor. Tavan yeni yılla birlikte değişecek. Enflasyon tahminlerine göre en düşük memur zammı yüzde 16.99, en yüksek ise yüzde 20.67 olarak bekleniyor. Bu tahminlere göre kıdem tazminatı tavanı 17 bin 983 ile 18 bin 548 lira aralığına çıkabilecek. Ancak refah payı eklenirse bu tutar daha da artacak. Eğer tavan 18 bin 548 lira olursa bu tutarın altında maaşı olanlar kendi maaşı, üstünde olanlar 18 bin 548 lira üzerinden tazminatını alacak.
* KIDEM TAZMİNATINA TAKSİT YAPILMASI MÜMKÜN MÜ?
Kıdem tazminatının peşin ödenmesi esas. Çalışanın rızası olmadan kıdem tazminatı taksitle ödenemiyor. İşveren eğer işçinin açık ve yazılı onayını alırsa kıdem tazminatını taksitle ödeyebilir.
* KIDEM TAZMİNATINI ALAMAYAN NE YAPACAK?
Uyuşmazlıklarda önce arabulucuya başvuru yapılıyor. Kıdem tazminatında zaman aşımı 5 yıl. Bu süre kıdem tazminatı hakkının doğduğu tarihten itibaren başlıyor.
* EYT'LİLERİN BİRİKMİŞ İZİNLERİ NE OLACAK?
Kullanılmayan izinlerin bedelinin iş akdi bittiğinde ödenmesi gerekecek. İzin ücreti, iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenecek. İzin hakkında zaman aşımı diye bir süre söz konusu değil. Eğer ödeme yapılmazsa iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde yargı yoluna gidilmeli. Zaman aşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
YENİ EMEKLİYE İNTİBAK FORMÜLÜ
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların gözü kulağı EYT düzenlemesinde. Düzenlemenin detayları merakla beklenirken, Türkiye Emekliler Derneği'nden (TÜED) 'intibak' çağrısı geldi.
Türkiye Emekliler Derneği Genel Başkanı Kazım Ergün, "Kamuoyunun merakla beklediği EYT düzenlemesinin, 2000 yılından sonra emekli olanların aylıklarını yükseltecek intibak düzenlemesiyle taçlandırılmasını bekliyoruz" dedi. 2000 yılı öncesi emeklileri için yapılan intibak düzenlemesinin 2000 yılı sonrası emekli olanlar için de yapılmasını talep eden Ergün, "Karma emekli aylığı hesaplanmasıyla emekli olanlar, intibak yapılmasını bekliyor. Yapılması gereken, 2000'li yıllara ait aylık hesaplamalarının tek bir kriter üzerinden yapılmasıdır" ifadesini kullandı.
NEDEN İSTENİYOR?
Bu düzenlemenin ardından 2000 yılı ve sonrasında emekli olanlar için de intibak talepleri gündeme geldi. Bu taleplerin altında yatan neden ise emekli maaşlarının 3 ayrı dönem baz alınarak hesaplama yapılması…
Emekli maaşları hesaplanırken 1999 öncesi, 1999-Ekim 2008 arası, Ekim 2008 sonrası çalışmalar için farklı hesaplama yapılıyor. Her üç dönemde de farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor.
