Çifte depremin vurduğu illerdeki vatandaşlar için tüm Türkiye seferber oldu. Bölgede yaşayan vatandaşlar için tüm imkanlar harekete geçirildi.
Barınma, gıda, nakdi desteklerin yanı sıra çalışanlar, çalışma gücünü yitirenler, yakınını kaybedenler için devletten maaş imkanı bulunuyor.
Malulen emeklilik, ölüm aylığı, çalışanlar için de maaş destekleri söz konusu.
Ölüm ve malullük aylıkları için gidilen illerden de başvuru imkanı var. Önümüzdeki süreçte yeni adımlar da bekleniyor.
Mevzuata göre depremzede vatandaşların maaşlardan yararlanma şartları ve yolları şöyle…
* Kimlere malulen emekli aylığı bağlanacak?
Çalışma gücünün veya meslekte kazanma gücünün yüzde 60'ını kaybettiğini sağlık raporuyla belgeleyenler malulen emekli olabilecek. Burada durumun SGK Sağlık Kurulu'nca tespit edilmesi şart.
* Malullük aylığı bağlanmasının koşulları nelerdir?
Mevcut mevzuata göre; SGK Sağlık Kurulu'nca malul sayılan sigortalıların malullük aylığından yararlanabilmeleri için;
- En az 10 yıldır sigortalı olması ve toplam olarak 1800 gün uzun vadeli sigorta kolları primi ödemesi,
- Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olduğuna karar verilmiş ise sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması,
- Maluliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılması, faaliyetine son vermesi ve görevinden ayrılması,
- Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların ise kendi sigortalılığı nedeniyle kuruma prim ve prime ilişkin borcu olmaması,
- Kuruma yazılı olarak başvurması gerekiyor.
- Hangi hallerde kesiliyor?
Malullük aylığı, sigortalıların 5510 Sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlamaları, kontrol muayenesi sonucu malullük durumunun ortadan kalkması hallerinde kesiliyor.
Bu arada deprem bölgesinde zorunlu kontrol muayene tarihleri ertelendi. Malulen ya da vergi indirimi belgesiyle emekliliğe hak kazananların zorunlu kontrol muayene tarihi 31 Ağustos oldu.
* Ölüm aylığının koşulları nedir?
Depremde yakınını kaybedenlerin ölüm aylığı imkanı var. Ölüm aylığı alabilmek için vefat eden kişi için Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'dan en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor. SSK'lı (4A) olanların ise en az 5 yıl sigortası, 900 gün primi varsa yakınlarına maaş bağlanıyor.
* Eş ve çocuklar hangi koşullarda ölüm aylığı alır?
Depremde hayatını kaybedenlerin eşi, çocukları ve anne-babalarının aylık alma imkanı bulunuyor. Ölüm tarihinde yasal evlilik bağı olan eşlere her koşulda aylık bağlanıyor.
18 yaşından küçük çocuklar da herhangi bir şart gözetilmeksizin yetim aylığı alıyor. 18 yaş üstü çocuklarda eğitimine devam etmesi, evli olup olmaması gibi şartlar devreye giriyor. Kız çocukları bir işe girene ya da evlenene kadar, erkek çocukları ise öğrencilikleri devam ediyorsa 20-25 yaşına kadar alıyor.
Öğrencilikleri devam edenler herhangi bir işte çalışıyor olsa bile yaş ve öğrencilik nitelikleri devam ettiği müddetçe aylıktan yararlanıyor.
* Anne ve babaya da ölüm aylığı bağlanır mı?
Depremde çocuğunu kaybeden anne ve baba da 65 yaşın altındaysa hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse olması, aylık gelirinin asgari ücretin net tutarından az olması, diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere aylık bağlanmamış olması şartıyla ölüm aylığı alabiliyor. Anne-baba 65 yaşın üstündeyse, artan hisse olup olmamasına bakılmıyor.
* Nasıl ölüm aylığı bağlanıyor?
Dul, yetim aylığı başvurusu e-Devlet, gelir, aylık, ödenek talep belgesi doldurularak doğrudan SGK'ya başvurularak ya da posta yoluyla gönderilerek yapılabiliyor.
* İşyeri kapanan da işsizlik aylığı alır mı?
İşçiler işyerinin kapanması veya devredilmesi nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işsizlik sigortasından yararlanabilir.
* İşsiz kalanlar nasıl maaş alabilecek?
Son 3 yılda en az 600 gün primleri olan ve son 120 günde de iş akdi devam ederken işten çıkartılanlara ya da işyeri kapananlara işsizlik maaşı ödeniyor. Maaş, çalışma sürelerine göre 6 aydan 10 aya kadar süreyle veriliyor. İşsizlik maaşı alabilmek için işverenin SGK'ya bildirdiği işten çıkış kodları da önem taşıyor. Başvuru, İŞKUR'a şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabiliyor.
* Kısa çalışma ve nakdi ücret desteğinden kimler yararlanabilecek?
Depremden etkilenen illerde kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinin devreye alınması üzerinde de çalışılıyor. Kısa çalışma ödeneği için işverenin işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR'a başvuruda bulunması ve iş müfettişlerince uygunluk tespiti yapılması gerekecek. Ayrıca kısa çalışma ödeneği verilecek çalışanın kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması şart. Covid-19 döneminde yararlanma şartları kolaylaştırılmış, çalışanın son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması yeterli sayılmıştı. Pandemi döneminde de uygulanan nakdi ücret desteğinde ise çalışanın kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaması, yaşlılık aylığı almaması şartları aranmıştı. Depremden etkilenen illerde de bu şartların uygulanması bekleniyor.
