EYT ile milyonlarca kişiye emeklilik hakkı tanındı. Öte yandan yasalarımızda bulunan 3600 günden kısmi emeklilik hakkı için yeni şartlar gelmesi bekleniyor. EYT'nin ardından erken emekliliğin yolu 15 yıl sigortalılık ve 3.600 prim gününe sahip olmaktan geçiyor. Bağkur'lular için kısmi emeklilik şartları yenileniyor. 5400 prim günüyle yaştan kısmi emekli olabilen Bağ-Kur'lularda bu sürenin 4500'e çekilmesi bekleniyor. Peki, kısmi emeklilikten nasıl yararlanılır? İşte merak edilenler...
EYT düzenlemesinin yasalaşmasıyla birlikte milyonlarca çalışana emeklilik yolu açıldı.
Ancak kimileri EYT'yi az farkla kaçırdı. Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesini az farkla kaçıranlara 'kısmı emeklilik formülü' geliyor.
EYT yasasından yararlanamayanlar yani 8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olanlar için bir kademeli yaş şartıyla emeklilik masaya geldi. Yaş şartının esnetilmesi ve kaldırılması aynı EYT yasasındaki gibi yaş şartının tamamen kaldırılması ile kısmi emeklilik sağlanabilecek.
KISMİ EMEKLİLİK BAŞVURU NASIL YAPILIR?
Türkiye'de uygulanan mevcut yasalara göre çalışma hayatında 15 yılı dolduran ve 3.600 prim gününü tamamlayan vatandaşların kısmi emeklilik şansından yararlanması sağlanıyor.
Bu kapsamda kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaş şartı aranıyor. Ancak yaş aralığı sigorta başlangıcının 2000'den önce veya sonra olmasına göre değişiyor.
Kısmi emeklilikte en düşük emekli maaşı kadar emekli aylığı alınabiliyor.
3600 prim günü ile emeklilik hakkından yararlanmak için sigorta başlangıç tarihi, yıl ve prim şartı gibi birçok şartın karşılanması gerekiyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) il/ilçe müdürlüklerinin ilgili birimlerine giderek kısmi emeklilikle ilgili başvuru işlemlerinin yapılması gerekecek. Sigortalılık durumu ve diğer değişkenlere göre emeklilik yaşıyla ilgili de farklılıklar ortaya çıkabilir.
KURAL DEĞİŞECEK
4A kapsamında bulunan Bağ-Kur'lu küçük esnafın emeklilik için gerekli olan prim günü 9000'den 7200'e iniyor. Primler eşitlenerek SGK'lı gibi emekli olabilecek bakkaldan berbere, terziden marangoza 1 milyon küçük esnaf için yeni düzenleme yolda. Esnafın gelirini de artıracak bu adımla emekliliği belirleyen son 1261 gün kuralı da değişecek.
Emekli aylığı hesaplamasında sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek ödenerek geçen 7 yıllık fiili hizmet (360x7= 2520 gün) süresi esas alınıyor.
Bu kural sadece SGK'lıları değil bütün çalışanları ilgilendiriyor. Son yedi yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüde geçtiyse o şartlarda emekli olunuyor. Bu süre eşitse en son tabi olunan statüye göre aylık bağlanıyor.
KISMİ EMEKLİLİK GÜNÜ 4500'E İNİYOR
Örneğin, sigortalının hem Bağ-Kur hem de SGK ödemesi varsa bu yedi yıllık dönemde en fazla primin yatırıldığı sigorta kolundan aylık bağlanıyor.
Primler eşitse de son sigortalılığı hangi statüdense oradan emekli aylığı bağlanıyor.
Esnafın prim yükünün düşmesiyle birlikte bu kural da ortadan kalkmış olacak. Hangi sigorta kolundan olursa olsun 7200 günü tamamlayan emekli olabilecek.
Ayrıca Bağ-Kur'da 5400 gün olan kısmi emeklilik de SGK'lı çalışanlar için olduğu gibi 4500 güne inecek.
Prim uçurumunu kapatacak esnafa prim reformunda merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
Prim gün sayısının 7200'e düşürülmesine yönelik yasal düzenlemenin takvimi netleşti mi?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı küçük esnafın prim ödeme gün sayısını SGK'larla eşitleyecek modele ilişkin yasal çalışmanın altyapısını hazırladı. Seçimlerin ardından yasa teklifi Meclis'e sunulacak. Yasal düzenlemeyle SGK'lı ve Bağ-Kur'lu çalışan arasındaki 1800 gün (beş yıllık süre) farkı son bulacak.
Yapılacak düzenlemeyle kısmi emeklilikte gerekli prim gün sayısı da değişir mi?
Bugünkü sistemde SGK'lı olanlar 25 yıllık sigorta süresini tamamlayan, 60 yaşını dolduran 4500 gün primle yaşlılıktan (kısmi) emekli olabiliyor. Bağ-Kurlular ise en az 5400 gün prim ödemeleri durumunda kısmi emeklilik hakkı elde ediyor. Prim gün sayısının eşitlenmesiyle birlikte kısmi emeklilikteki bu ayırım da son bulacak. Küçük esnaf için de prim gün sayısı 4500'e düşecek.
Prim düzenlemesiyle emeklilikte statü ayırımı da son bulacak mı?
Mevcut sistemde sigortalının son 7 yıllık (2530 gün) fili hizmet süresi dikkate alınıyor. Bu sürenin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüde (SGK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) geçtiyse o şartlarda emekli olunuyor.
Bu kural bütün çalışanları ilgilendiriyor. Örneğin sigortalı hem Bağ- Kur hem SGK'lı olarak çalıştıysa aylığı en fazla çalıştığı statüden bağlanıyor. Örneğin, isteğe bağlı sigorta Bağ-Kur yerine SGK'dan hem erken emeklilik hem de yüksek aylık imkânı veriyor. Yeni düzenlemeyle 3.5 yıl (1261 gün) kuralı sona erecek. Az primle, yüksek emekli aylığı alma avantajı doğacak.
1 Ekim 2008 sonrası için de aynı durum söz konusu mu?
2008 yılında yapılan düzenlemeyle 7 yıl kuralı kaldırıldı. Kişiler primlerini Bağ-Kur'dan SGK'ya aktarabilecek koşulları sağlaması halinde gün farkından yararlanarak erken emekli olabilir.
Bu tarihte yapılan düzenlemelerle sosyal güvenlik uygulamalarında değişikliğe gidildi. Bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olanlar için son 7 yıl sigorta primi değil çalışma yaşamının tamamında ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazla hangi statüde prim yatırıldıysa emekli şartları o sigorta koluna göre belirleniyor.
Emeklilik başvurusunda hizmet birleştirmesi zorunlu mu?
Zorunlu bir uygulama değildir. Yargıtay, hizmetlerin birleştirilmesinin zorunlu olmadığı, kişinin menfaatlerine göre istek ve iradesine bağlı olduğunu görüşünde. Yargıtay'a göre, bazı sosyal güvenlik kurumlarında geçen hizmet süreleri toplamının tek başına aylık bağlanmasına yeterli olması durumunda, diğer kurumlarda geçen hizmetlerin birleştirilmesinde "sigortalının ya da hak sahibinin iradesinin de bu yönde olması koşuluyla" zorunluluk bulunmuyor. Birden fazla kurumda yapılan çalışmaların birleştirilmesi hizmet puanını artırır, kademe, dereceyi, prim kesintilerini etkilemez.
Hem SGK hem Bağ-Kur'lu çalıştım. Hizmet sürem eşit emekli aylığım hangi statüden bağlanacak?
1 Ekim 2008 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar çalışma hayatı boyunca en fazla hizmetinin bulunduğu statüden emekliliğe hak kazanıyor. Bu tarihten önce sigorta girişi olanlar son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla statüden, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu statüden bağlanır. Emekli aylığı alınacak zam ve ikramiyeler de ona göre hesaplanır.
Emeklilik için gerekli eksik prim gününü tamamlarken sigorta kolu önem taşıyor mu?
Bugün itibariyle borçlanma için isteğe bağlı sigorta yaparken de son yedi yıl kuralı önem taşıyor. Son 7 yılda isteğe bağlı sigorta primlerinin 1260 günü geçmemesi gerekiyor. Aksi halde SGK'dan emekli olma hakkı sona erer Bağ-Kur statüsünden emekli olunur. Doğum, askerlik borçlanması yapılan tarihteki statü veya son çalışılan sigortalılık süresine eklenir. Borçlanma sürelerini SGK'ya dâhil etmek için borçlanmanın ya bu statü ile çalışırken ya da SGK'lı çalışma sonrası ancak Bağ-Kur'lu olmadan önce yapılması gerekir.
Son çalıştığım işyerinde kazancımın yüksek olması emekli aylığımı artırır mı?
Emekli aylığı bağlanırken prim günü, aylık bağlama oranı, prime esas kazanç tutarı gibi birçok parametre dikkate alınır. Son on yıllık ortalama kazanç 2000 öncesi çalışmalarda dikkate alınır. Çalışırken kazancı yüksek bildirilenlerin son 10 yıl ortalaması, düşük olanların da son 5 yılı dikkate alınır. 2000 yılından sonra işe başlayanların yüksek emekli aylığına hak kazanması için prim gününü artırması, yüksek kazanç bildirmesi gerekiyor.
