Emeklilikte Yaşa Takılanlara (EYT) yönelik önemli bir gelişme yaşandı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili çalışmaya ilişkin, "Çalışmamız son aşamasında. Tamamladık diyebilirim. Aralık ayında bir basın toplantısıyla etraflıca kamuoyuyla paylaşacağız. Çalışmamız teknik olarak bitti, Cumhurbaşkanı'mıza sunacağız. Sayın Cumhurbaşkanı'mızla paylaştıktan sonra onu Meclis'e intikal ettiririz" açıklamasını yaptı. Peki EYT'lileri neler bekliyor, neler gündemde? İşte bu soruların yanıtları:
* Kimler kapsamda?
8 Eylül 1999 öncesinde sosyal güvenlik sistemine SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı vasıtasıyla girerek çalışmaya başlamış ve prim ödemiş herkes EYT kapsamında bulunuyor.
* Nasıl yararlanılacak? Yaş tamamen mi kaldıracak?
Kimlerin ne zaman emekli olacağı çıkarılacak yasayla belirlenecek. Bakan Bilgin tek formül olduğunu söyledi ancak bu formül henüz bilinmiyor. Bazı seçenekler gündeme geliyor. En çok beklenen seçenek, 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde işe girenlerden prim ve yıl şartını tamamlayanların emekli edilmesini içeriyor. Eğer bu formül hayata geçerse yıl ve prim şartını tamamlamış herkese düzenleme çıkar çıkmaz emeklilik yolu açılacak. Bu 2 şartı tamamlayamayanlar da tamamladıklarında emekli olabilecek.
* Kademeli yaş formülü uygulanır mı?
Prim gün sayısını doldurup yaşı bekleyenler için bekleme süresinin düşürülmesi de (örneğin 2-3 yıl) mümkün. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olup emeklilik için yıl ve prim şartını tamamlayanlar bu formülle şimdikinden daha erken yaşta emekli olabilecek. Bazı EYT'liler yasa çıkar çıkmaz emekli aylığına hak kazanabilecek.
* Bir yaş sınırı getirilir mi?
Yaş şartı kaldırılarak bir yaş sınırı getirilmesi de mümkün. Bu durumda prim ve yılı tamamlayanların emeklilik için bu yaşı da doldurması gerekebilir. Bu yaş sınırı da mesela 50 olabilir. Bu durumda emeklilikte 6-8 yaşa varan avantaj ortaya çıkabilecek.
* Kısmi emeklilik de kolaylaşacak mı?
Primi az olanlara yönelik kısmi emeklilikte kadınlarda 58'e, erkeklerde 60'a varan yaş şartları söz konusu. Bu yaş şartının esnetilmesi de bekleniyor.
* Stajyerler kapsama girecek mi?
Geçmişte staj yapanların da EYT kapsamına alınması bekleniyor. Bu konuda yeşil ışık Bakan Bilgin'den geldi. Bakan Bilgin, stajda emeklilik sigortasının yapılmadığını belirterek, "Bu konunun yeniden ele alınması gerekiyor. Ben bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir çünkü. EYT çalışmamız tamamlandığı zaman, o dosyamız bittiği zaman bu soru da aydınlanmış olur. Bu sorunun yanıtını da orada vermiş olacağız" açıklaması yaptı. Beklenen olursa stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış ancak çalışmaya daha sonra başlamış olanlar, borçlanma yaparak sigorta başlangıcını staj tarihi yapabilecek. Bu sayede EYT kapsamına girebilecek.
* Takvim nasıl ilerleyecek?
EYT'lilere emeklilik yolunu açacak düzenlemenin Aralık'ta Meclis'e sevk edilmesi bekleniyor. Bu durumda düzenleme en erken Aralık'ta yasalaşacak. Yasa çıktıktan sonra da uygulanması için yönetmelikler hazırlanacak.
* EYT'lilerin emeklilik işlemleri ne zaman başlayacak?
EYT'lilerin ne zaman emekli olacağı hem yasal sürecin tamamlanması, düzenlemede yer alacak yürürlük tarihi ve uygulamaya yönelik yönetmeliklerin çıkarılmasıyla netleşecek.
* Emekli aylıkları ne kadar sürede bağlanır?
SSK'lıların ve Bağ-Kur'luların aylığa hak kazanma şartlarını yerine getirmeleri halinde aylıkları, yazılı istek tarihini takip eden ay başından itibaren başlıyor. Buna göre, yasa kapsamında emeklilik hakkı kazananlar, eğer düzenleme Ocak ayından itibaren yürürlüğe girerse, dilekçelerini 2023'ün ilk ayında verebilecek. Aylıklar da bu durumda Şubat ayında bağlanacak.
* Aylıklar nasıl hesaplanacak?
EYT'lilerin emekli aylıkları hesaplanırken tüm kazançlar dikkate alınacak. Diğer emekli aylığı bağlananlar gibi, üç dönem üzerinden hesap yapılacak. Buna göre; 2000 yılı öncesi, 2000-2008 yılları arası ve 2008'in 10'uncu ayından sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak. 3 ayrı hesap yapılıp birleştirilecek. Yani emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlar dikkate alınacak.