Türkiye'de yaklaşık 12.3 milyon dosya üzerinden emeklilik maaşı ödeniyor. Bunların bir kısmı dul ve yetim maaşı olsa da emekli olan sayısı yine 100'den fazla ülkenin nüfusunun üzerinde.
Ülkemizde genç yaşta emekli olanların sayısı da hayli fazla. Özellikle 1999 öncesinde sigortalı olan kadınlar 40'lı yaşlarda erkekler ise 50'li yaşlarda emekli olabiliyor. Ancak bu tarihten sonra sigortalı olanlarda yaş haddi kadınlarda 58 erkeklerde ise 60'a çıkıyor.
Genç yaşta emekli olanların bir kısmı çalışma hayatına ara vermiyor, tekrar işe giriyor.
ÖZLÜK HAKLARI AYNI
Ülkemizde sigortalıların emekli olduktan sonra çalışmalarının önünde bir engel bulunmuyor. Emekli olduktan sonra çalışanlar ile diğer çalışanlar arasında özlük hakları bakımından hiç bir ayrım yapılamıyor. Yani izinleri, tazminatları, mesaileri aynı şekilde hesaplanıyor. Emekli bir çalışan da diğerleri gibi 1 yıl dolduktan sonra işten çıkartılırsa, kanunun tarif ettiği ihbar ve kıdem tazminatını brüt maaş üzerinden alıyor.
İzin günleri diğer çalışanlar gibi belirleniyor, hatta 50 yaşından büyük olanlar için kıdemine bakılmaksızın 20 günden az izin verilemiyor. Bir işyerinde çalışırken emeklilik şartları dolanlar istedikleri zaman ayrılıp kıdem tazminatını alabiliyor. Son işyerinde en az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla ne kadar kıdemi varsa o kadar brüt maaş üzerinden tazminat ödeniyor.
İSTİFAYA DİKKAT
Emekli olurken kendi isteğiyle ayrılmasına, yani istifa etmesine rağmen kıdem tazminatını alabilen çalışan, emekli olup tekrar çalışmaya başladığında istifa ederse para alamıyor. Emekli olduktan sonra aynı firmada çalışmaya devam edenlerin durumu ise farklı. Onlar için istifa etse de tazminat alma imkanı bulunuyor.
Bu kişiler için emekli olduğu tarihte tazminat hakkı doğar ve kıdemi sıfırlanarak çalışmaya devam ederler. Eğer tazminatını almadan çalışmayı sürdürürse kıdem hakkı baki kalır. Aynı işyerinde emekli olduktan sonra tazminat alarak devam ediyorsanız kıdeminiz sıfırlanır ve bir yılı doldurmadan tazminat alamazsınız.
ÇALIŞINCA MAAŞ KESİLİR Mİ?
● Emekli olduktan sonra SSK'lı olarak çalışanlar her iki maaşı da alabilirler. Emekli maaşları kesilmez.
● Herhangi bir kurumdan emekli olduktan sonra işyeri açan ya da ortak olanlar yani Bağ-Kur kapsamında çalışanların maaşları kesilmez, bir prim ödemezler.
● Malulen emekli olanlar herhangi bir şekilde çalışmaya başlarlarsa emekli maaşları kesilir.
● Sürekli iş göremezlik ödeneği alanlar çalışmaya başlarlarsa ödenekleri kesilmez.
● Herhangi bir kurumdan emekli olduktan sonra kamuda çalışanların emekli maaşları bazı istisnalar dışında kesiliyor.
● Vergi indirimi ile erken emekli olan engelliler çalışmaya başlarlarsa maaşları kesilmez.
● Eşinden dul maaşı alanlar çalışırsa ödenek kesilmez. Ancak oranı düşer.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
40 SAATİN ÜZERİ MESAİ/SİZDEN GELENLER
Emekliliğime 1 yıl kaldı. Özel sektör de çalışıyorum. 2004-2015 yılları arasında hafta içi 08.00-18.00, cumartesileri 14.00'e kadar çalıştık. 2015'ten sonra ise hafta içi aynı sürede çalışırken, cumartesileri tatil oldu. Aradaki 11 yıldaki cumartesi çalışmalarım için mesai hakkım var mı? H. ÖZALTAN
Haftada 6 gün çalışanlar için 45 saat, 5 gün çalışanlar için ise 40 saat çalışma süresi bulunuyor. Eğer anlaşmanız 5 gün üzerinde ise 40 saati aşan kısımlar için fazla mesai hakkınız var. Bu çalışmalar haftalık çalışma süresini geçiyorsa mesai alırsınız, geçmiyorsa alamazsınız.
EVLENENE TAZMİNAT
Özel sektörde çalışan evli bir bayanım. Eşim çalışmamı istemiyor. İşten ayrılsam tazminat alabilir miyim? Nermin KARA
İş Kanunu'na göre kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde işten kendi isteği ile ayrılırsa kıdem tazminatını alabilir. Evlilik tarihiniz 1 yılı geçmediyse işverenliğe müracaat ederek, tazminatınızı alarak işten ayrılabilirsiniz. Bunun dışında eşinizin çalışmamanızı istemesi halinde işten ayrılmanız tazminat nedeni sayılmaz.
MESAİ YÜZDE 100 ZAMLI
Bir giyim mağazasında asgari ücretle çalışıyorum. Bayramda da tam gün çalıştım. Ne kadar ek ücret almam gerekir? Yusuf SİNAN
İş Kanunu'na göre ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiler izin kullanmayarak çalışırlarsa ücretleri yüzde 100 zamlı ödenir.
HİZMET TESPİTİ YAPTIRIN
2014 Eylül'de işe başladım ama sigortamı 1 Ocak 2015 tarihinden başlattılar. Sigortasız çalıştığım sürenin tazminatını alabilir miyim? Halen aynı işyerinde çalışmaktayım. (İsmi saklı)
İşyerinde çalışırken tazminat almanız mümkün değildir. İş sözleşmenizin kıdem tazminatını almanızı gerektirecek sebeplerden biri ile sona ermesi halinde kıdem tazminatının hesabında ilk işe giriş tarihiniz esas alınır. Bunun içinde İş Mahkemesi'ne hizmet tespit davası açarak, sigortasız çalışmış olduğunuz sürenin tespit edilmesi ve giriş tarihinizin belirlenmesi gerekir.
FAİZİYLE TALEP EDİN
Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan kıdem tazminatı yazısı aldım, işyerine getirdim ama bu yazıya rağmen işyerim tazminatımı ödemek istemiyor. Ne yapmam gerekir? Nurettin KAYA
SGK'dan aldığınız emekli olabilir yazısına rağmen işveren kıdem tazminatınızı ödemiyor ise önce işverenliğe noterden ihtarname göndererek SGK'nın yazısını da ekleyip tazminatınızın ödenmesini talep edin. Yine ödemezse İŞKUR İl Müdürlüğü'ne şikayet dilekçesi verebilirsiniz. Buradaki görevli memurlar müracaatınızı inceler. Buna rağmen yine tazminatınız ödenmez ise arabulucuya başvurarak, tazminatınızı talep edebilirsiniz. Başvurduğunuz tarihten itibaren yasal faiz de talep edebilirsiniz.
TESCİL ETTİRİN
Sigorta başlangıcım 1990 gözüküyor. Fakat primlerin 1992'de yatırılmaya başlanmış. Ne yapmam gerekiyor? Serhat BAYKAL
Bu başlangıç staj değilse ve fiilen çalışmışsanız hizmet tespit davası açarak tescil ettirmeniz lazım. Yok 1990'da sigortanız yapıldı, prim yatırılmadı ya da fiili çalışmanız yoksa geçerli olmuyor.
EMEKLİLİK HESABI
01.10.1990 tarihli sigorta girişim var. Toplam 6230 gün prim ödemem mevcut. 1974 doğumluyum. Nurhayat KÜRKÇÜ
20 yıl, 47 yaş ve 5450 gün şartlarınız var. Prim tamam, yıl tamam, 47 yaşınız dolunca emekli olursunuz.
15.09.1997'de ticaret meslek lisesinde staj sırasında sigorta başlangıcım yapıldı. 06.03.2003'te de sigortam yatmaya başladı. Kasım 2000'de askere gittim ve 18 ay askerlik yaptım. Staj günlerini veya askerliği borçlanarak emekliliği öne çekebilir miyim? 11 Mayıs 1980 doğumluyum. Kubilay KILINÇ
Sigortadan önceki askerlikler, borçlanılınca işe giriş tarihini geri çekiyor ve 1 yıl erken emeklilik sağlıyor. Ancak sizin işe girişiniz 2003 olduğu için 18 ayın tamamını da borçlansanız geri çektiği tarihte şartlar değişmiyor. Yine 60 yaş ve 7000 gün gerekiyor. Bu yüzden boşuna para ödemeyin. Staj sigortası emeklilikte geçerli değil.
ekonomi@takvim.com.tr