Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın gözü kulağı (EYT) aralık ayında Meclis'e gelecek yasa tasarısında. EYT'lilerin merakla beklediği prim, yaş gibi gibi detaylar henüz belirlenmedi. Masada tek formül bulunuyor. Erken emeklilik için detayları merak edenler ise konu hakkında araştırmalarını hızlandırdı. İşte EYT'de erken emeklilik ve konu hakkında tm merak edilenler...
🔷 7 Mayıs 1975 doğumluyum. SSK giriş tarihim 1 Haziran 1994. 20 Ağustos 1995 ile 27 Mart 1997 tarihleri arasında askerlik yaptım. Ama askerliğimi borçlanmadım. Ne zaman emekli olabilirim?
Emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5750 gün prim ödeme ve 55 yaş şartlarına tabisiniz. 5750 prim ödemiş olmanız şartıyla, 55 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz. 5750 gün priminiz varsa Aralık 2022'de TBMM'ye sunulacağı açıklanan EYT yasa tasarısı yasalaşırsa, bundan yararlanarak daha erken emekli olmanız da mümkün olabilir.
🔷 1981 doğumluyum. Sigorta girişim 1996. EYT'den yararlanır mıyım?
İlk girişte adınıza kişileri emekli eden uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) prim ödemesi varsa, EYT kapsamındasınız. Ancak EYT'den nasıl ve hangi şartlarla yararlanacağınız aralık ayında belli olacak.
🔶 1975 doğumluyum. 1994-1999 arası özel sektörde 293 gün sigortam var. 1996-1998 arası 540 gün askerlik yaptım. 2000 yılında polis memuru olarak göreve başladım. SSK ve askerlik borçlanmasını yaptım ve hizmet birleştirmesi oldu. Memuriyette 22 yıl 4 ay fiili, 5 yıl 3 ay yıpranma olmak üzere 27 yıl 7 ay hizmetim gözüküyor. Yaklaşık 10 bin gün (SSK ve askerlik hariç). Kasım 2018'de zorunlu hizmet süremi tamamladım. Maaşlı emeklilik tarihim 27 Mart 2024 gözükmekte. EYT çıkması halinde bana etkisi olabilir mi? 25 yıl fiili çalışma, 9000 gün prim süresi yıpranma ile birlikte mi? Yoksa yıpranma hariç sadece fiili olarak çalışılması gereken süre midir?
1- EYT kapsamındasınız. Aralık 2022'de Meclis'e sunulacağı açıklanan EYT yasa tasarısının 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan ve emekli olmak için aranan şartlardan yaş dışındaki şartları sağlayanları kapsaması bekleniyor. EYT yasası çıkarsa yararlanarak emekli olmanız mümkün. Ancak tabi ki bu durum yasa tasarısının açıklanacağı Aralık 2022'de belli olur.
2- 25 tam yıl fiili hizmet süresi, memuriyet süresi, yıpranma süresi ve SSK prim gün sayısı ve askerlik borçlanma süresinin toplamından oluşur. Başka bir ifade ile, 25 tam yıl fiili hizmet süresinin tamamlanıp tamamlanmadığının hesabında yıpranma süresi ve SSK prim ödeme askerlik borçlanma süreleri dikkate alınır ve hizmet süresinden sayılır.
🔶 6 Mayıs 1976 doğumluyum. SSK girişim 25 Ağustos 1999 olup 6330 gün primim var. 1996 ile 1997 arası 18 ay askerlik yaptım. 25 yılı tamamlamak için kaç gün askerlik borçlanması yapılabilirim?
Askerliğin tamamını borçlansanız da 25 yıl sigortalılık süresini 25 Mart 2023'te doldurabilirsiniz. Soruyu EYT yasasından yararlanmak için soruduğunuzu anlıyoruz. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı'nın, bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı açıklamadan EYT düzenlemesinden sigortalılık süresi ve prim şartını sağlayanların yaş aranmadan emekli edileceği anlaşılıyor. Şayet Bakanın açıkladığı çerçevede bir yasa çıkarsa priminiz yeterli olduğundan askerliğinizi borçlanmazsanız 25 yılı dolduracağınız 25 Ağustos 2024'te, borçlanırsanız 25 yılı dolduracağınız 25 Mart 2023'te emekli olabilirsiniz.
HERKES İÇİN ALTERNATİF VAR
Aralıkta Meclis'e gelecek düzenleme milyonları heyecanlandırırken prim gün eksiği olanlar veya sigortalılık süresi dolmayanlar farklı çareler aramaya başladı. Hatta 8 Eylül 1999'dan önce çalıştığı halde sigortası yapılmayanlar veya bu tarihten sonra başlatılanlar var. Bu kapsamda sigortalının imdadına 'borçlanma', 'hizmet tespit davası' gibi seçenekler yetişiyor. Öncelikle hem kadın hem erkek sigortalıların doğum, askerlik, staj ve yurtdışı borçlanması yoluyla esik günlerini tamamlama imkanları bulunuyor.
SİGORTA GİRİŞİ BİLDİRİLMEDİYSE…
Birçok sektörde kayıtdışılık maalesef önlenemiyor. Bir başka deyişle çalışanlar zamanında veya hiç SGK'ya bildirilmiyor. Sigortasız çalıştırılan işçi için prim ödenmiyor. Sigortasız olduğundan ya da sigortası geç yapıldığı için veya eksik yatırıldığından dolayı kişinin primi yetersiz kalabiliyor. Bu durumdaki işçiler, sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde önce arabulucuya gidip sonuç alamazsa açacakları 'hizmet tespit davası' ile tespit ettirebilir. Bu yolla kayıp günlerin geri kazanılabilmesi için şahit ve belgenizin olması önemli.
SGK BİLDİRİMİ OLANDA SÜRE YOK
8 Eylül 1999'dan önce başladığınız bir işte son 5 yıl içinde işten ayrıldıysanız ve sigorta girişiniz de 8 Eylül 1999'dan önceki döneme rastlıyorsa yapacağınız başvuru emeklilik yaşınızı öne çekeceği gibi EYT düzenlemesinden yararlanma imkanınız oluşacaktır. Aynı işyerinde çalışıyor olsanız da işten ayrılmadan hizmet tespit davası açma hakkınız var. Eğer, 1999'dan önce işveren sigorta bildirgesi, sigortalı hesap fişi gibi belgeleri SGK'ya bildirmiş ancak prim hizmet belgesi göndermemişse bu durumda 5 yıllık zamanaşımı süresi işlemez. Bu kapsamdaki kişiler istedikleri zaman yargı yoluyla sigorta başlangıcını geri çektirebilir.
ASKERLİK BORÇLANMASINDAKİ KRİTİK DETAY
Askerlik borçlanması normalde sigorta başlangıç tarihini öne çekmez, sadece prim gün sayısını artırır. Ancak, askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış kişiler askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlanma yaptıkları gün kadar geri çekilir. Bir başka deyişle 8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olup EYT kapsamına girmeyen bir kişi askerlik borçlanması yaparsa EYT hakkından yararlanabilir. Burada askerlik süresi ve 8 Eylül 1999'dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor. Borçlanmanın günlük tutarı 69 lira. 18 ay (540 gün) askerlik borçlanması yapanlar 31 Aralık 2022'ye kadar 37 bin 272 lira ödeyerek tüm bu süreleri primine ekletebilir.
BAĞKUR'LUYA İHYA ŞANSI
7326 sayılı yapılandırma kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021'e kadar ödeyemeyen veya yapılandırmayanların 30 Nisan 2021'den önceki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 itibarıyla yeniden başlatılmıştı. EYT'den yararlanmak isteyen ve prim ihtiyacı olanlar bu süreleri canlandırabilir yani 'ihya'sını gerçekleştirebilir.
ANNELERE 2160 GÜN PRİM HAKKI VAR
Anneler doğum sonrası ücretsiz izin kullanır ve 2 yıl çalışmaya ara verirse bu süreleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor. Doğum borçlanması normalde sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor. Ancak staj döneminde staj sigortası yatmış kadınlar da doğum borçlanması yapabiliyor. Staj sigortası sayesinde bu şekilde borçlanma yapan kadınlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma süresi kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek. Staj sigortası olmayan sigortalı kadınlar ise eksik günlerini borçlanmayla kapatabilecek. Öte yandan tüm staj ve çıraklık sigortası olanlar, emeklilik için sigorta başlangıcının bu sigorta tarihlerine çekilmesini yani stajın sigorta başlangıcı kabul edilmesini istiyor.
BELLİ TARİHTEKİ YIPRANMA SÜRELERİ
Yıpranma payı, çalışma şartları ağır olan kişilerin daha erken emekli olmalarının yolunu açan bir haktır. Demir çelik fabrikası çalışanlarından askeri görevlerde yer alan personele kadar yaklaşık 45 iş kolunu kapsıyor. Her meslek dalı yıpranma payı alamaz. Normal şartlar altında çalışan kişilerin emeklilik süreleri yaklaşık 360 gün olarak hesaplanır. Yıpranma süresine sahip olan kişilerde bu zaman dilimi 420-540 gün olarak düzenlenebilmektedir. Yıpranmaya tabi çalışmalarda 23 Mayıs 2002 tarihine kadar olan çalışmaların dörtte biri kadar işe giriş tarihi geri çekiliyor. Bu kapsamda yıpranmaya tabi çalışması olup işe girişi geri çekilebilecek olan kişiler EYT kapsamına girebilirler.
ŞUBAT 2023'TE EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI NE KADAR OLACAK?
EYT'lilerin aylık hesaplamalarında 1999 yılı öncesi 1999-2008 yılları arası ve 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak. 3 ayrı dönem için hesap yapılıp birleştirilecek. Böylelikle EYT'lilerin emekli maaşı hesaplamasında tüm kazançları dikkate alınmış olacak.
EYT İLE EMEKLİLİKTE İLK MAAŞLAR NE ZAMAN?
Verilen bilgilere göre çalışma aralık ayında tamamlanacak, Ocak 2023'te yasalaşacak ve şartları gerçekleştirenler ilk emekli maaşlarını şubat ayı itibarıyla almaya başlayacaklar.
ASKERLİK VE DOĞUM BORÇLANMASI EYT KAPSAMINA DAHİL EDİLEBİLİR Mİ?
8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe girenler için bazı borçlanma haklarıyla beraber bu süre geriye çekilebiliyor. Bunun haricindeki diğer borçlanmalar emeklilik başlangıç süresini geriye çekmiyor. Bunlar nelerdir? Askerlik borçlanması, doğum borçlanması, yurt dışı borçlanma, avukatların staj borçlanması, tutuklu ve hükümlü olup suçsuz olduğu anlaşılanların bu süreleri, süreli sözleşmeli personellerin ay içerisinde çalışmadığı zamanların borçlanması, siyasi olarak seçim için işten ayrılıp tekrar işine iade edilenlerin arasındaki zamanı borçlanabilir. Bu sayede emeklilik süresi 8 Eylül 1999'dan sonra olsa bile borçlanma süresince geriye çekilebilir."
EYT'DE BAŞVURU SÜRECİ NE ZAMAN BAŞLAYACAK?
EYT yasası Aralık ayında meclise sunulduktan sonra Ocak ayı gibi yasalaşması ve Resmi Gazete'de kararın yayımlanması bekleniyor. Bu sürecin ardından prim gün süresi ve yaş şartını taşıyan EYT'liller SGK'ya başvurarak emekliliklerini talep edebilecek.
EYT ÇIKINCA MAAŞLAR DÜŞER Mİ?
Aylıkların azalması gibi bir durumun söz konusu olmayacağını açıklayan Cem Kılıç şu sözleri söyledi;
"Bunlar tamamen uydurma laflar. Mevcut aylıkların azalması nasıl mümkün olur? Burada söylenmek istenen bütçeye yük getirmesi durumunda ileride hükümetler aylık bağlama oranlarını daha da düşürür mü? Zaten şu anda düşük, ben daha fazla düşeceğini düşünmüyorum"
EYT ÇIKACAK AMA PRİM GÜNÜ KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK OLACAK MI? YA DA KADEMELİ YAŞ MI GELECEK?
Kademli yaş düzenlemesi olmayacak. Sayın Bakan yaş ile ilgili bir düzenleme olmayacağını paylaştı. Prim günü koşullarında da değişiklik olması doğru değil ve açıklamalara istinaden muhtemelen de olmayacaktır. 8 Eylül 1999 öncesinde 4A SGK kadınlar 20 yıl, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü koşulu tekrar yürürlüğe koyulacak. Bağ-kur'lular içinse 1999 öncesi koşullar kadınlarda 7200 prim günü erkeklerde ise 9000 prim günü, devlet memurları açısından aynı kadınlarda 7200 prim günü erkeklerde ise 9000 prim günü emekli olabiliyordu. Sayın Bakan'ın açıklamalarından koşulların tekrar bu şekilde olması yönünde bekleniyor.
EYT'DEN KAMUDA ÇALIŞANLAR DA YARARLANACAK MI?
Kamuda çalışanlar da EYT'den yararlanabilir. Devlet memuru kadın ve erkek çalışanlar 8 Eylül 1999 öncesi işe girdiyse aynı şekilde yararlanacak. Sayın Bakan'ın 1,5 milyon kişi açıklaması yanlış anlaşıldı. Bu rakam toplam rakamı değil ilk planda sigortalılık süresini ve prim gününü tamamlayanları ifade ediyor. EYT'den faydalanacak kişi sayısı 1,5 milyon ile sınırlı kalmayacak. Eksik sigorta günü ve prim gün sayısı olanlarda gelecek dönemlerde bu kanundan faydalanabilecek.
ASKERLİK BORÇLANMAMI YAPARSAM EYT'Lİ OLACAĞIM SÖYLENDİ. BORÇLANMAYI NE ZAMAN YAPMAK GEREKİYOR?
Askerlik borçlanması kritik bir mevzu. Borçlanmanın yılbaşından önce yapılması gerekir çünkü asgari ücretin yeni yılda değişmesi ile Sosyal Güvenlik Sistemi'ndeki tüm parametreler değişime uğrayacaktır. Borçlanma tutarı yükselecektir. Ancak her askerlik borçlanması bu EYT kapsamına girmez. Askerlik Borçlanması için birinci koşul, eğer askerlik hizmeti henüz işe başlamadan önce yapıldıysa borçlanın derim. Çünkü o zaman sigortalılık başlangıçınızı borçlandığınız süre kadar öne çeker. 96,97 yıllarda askerlik yapan onu borçlanarak öne çekebilir ve EYT kapsamına girer. Askerlik borçlanması 1999 öncesine çekilir ise faydanabilir.
2000 YILINDA GİRİŞİM VAR, DOĞUM BORÇLANMASIYLA EYT'YE TABİ OLUR MUYUM?
Kadınlar için doğum borçlanması sigorta prim gününü artırır. Erkeklerde olduğu gibi sigorta başlangıcını öne çekmez. Dolayısıyla 2000 yılında sigorta giriş varsa malesef doğum borçlanması yapılsa da EYT uygun hale gelmez.
EYT KAPSAMINA GİRİYORUM. AMA 5000 PRİM GÜNÜM YOK. 690 GÜN EKSİĞİM VAR. BEN YARARLANAMAYACAK MIYIM?
Bu düzenleme tek seferlik değil. 8 Eylül 1999 öncesi koşullara ne zaman sahip olunur ise çalışanlar o zaman EYT'den faydanabilecek. Ocak ayında yasa çıkar ise çalışan 690 prim günü eksiğini tamamlayarak emekli olabilir.
BİZLER STAJ MAĞDURUYUZ. STAJDA ÇALIŞTIK AMA TAM GÜN ÇALIŞTIRILDIK. STAJ BAŞLANGIÇ SAYILIRSA EYT'Lİ OLABİLİYORUZ.
Staj mağduriyet alanı olarak ortaya cıkıyor. EYT kapsamına maalesef girmiyorlar umarım bu yönde bir adım olur.
EYT ÇIKARKEN MAAŞLARIN BİR KISMI İLERİDE ALINACAK GİBİ BİR DUYUM VAR. NE DERECE DOĞRU?
Doğru bir bilgi değil.
