1999-2007-2008-2009 sigorta girişlilere YAŞ sihri çözüldü! EYT'de tüm hesaplar ezber bozacak! EYT'li EYT'siz herkesi kapsıyor! 2.tazminat hakkı, yüksek maaş...

Emeklilikte Yaşa Takılanlarla ilgili tek tek Meclis'in de açılmasıyla hızlanan düzenleme çalışmaları Aralık ayında son halini alacak. Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili yapılan çalışmada sürpriz gelişmeler yaşanmaya devam ediliyor. Yasa çıktıktan sonra şartları eksik olanlar tamamladıkları tarihte emekli olabilecekler. Tazminat detayı hakkında yeni açıklama geldi. İşte EYT son durum haberimizde...

takvim.com.tr

Giriş Tarihi: 11 Ekim 2022 10:07 Güncelleme Tarihi: 11 Ekim 2022 10:08

EYT ile ilgili son gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar ile ilgili düzenlemenin Aralık ayında tamamlanması bekleniyor. EYT'de teknik çalışmalar devam ederken bir yandan da farklı detaylar ortaya çıkıyor. Bilindiği üzere emeklilik hakkıyla işten ayrılacak olanlar kıdem tazminatı alma hakkına sahip oluyor. EYT düzenlemesiyle beraber emekli olan bir kişi, aynı veya farklı iş yerinde yeniden çalışmaya başlar ise 2. tazminat hakkı da kazanacak! İşte EYT hakkında son gelişmeler ve detaylar haberimizde...

Eylül 1999 tarihi itibarıyla 23 yıldan az süredir sigortalı olan erkek sigortalılar ile 18 yıldan az süredir sigortalı olan kadın sigortalıların yeni şartlara geçişi kademeli olarak sağlandı.

Kademe şartlarının tespitinde sigortalılık süresi dikkate alındı. Sigortalılık süresi az olanlar yeni yasadan fazla, çok olanlar daha az etkilenecek şekilde emeklilik şartları yeniden belirlendi (4447 sayılı yasa ile). Belirlenen kademelere göre emekliliği 18 yıla kadar uzayanlar oldu. İşte EYT'li kesim bu düzenlemeyle ortaya çıkı.

4.5 MİLYONU BULUYOR

Sayıları yaklaşık 4.5 milyonu bulan EYT'liler yıllardır yaşadıkları mağduriyetin sona ermesini talep ediyordu. Bu talep karşılık buldu ve kısa süre önce başlayan çalışmalar teknik olarak tamamlandı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, sorunun çözümü için tek tip formülün gündemde olduğunu vurguladı. Gerekli hazırlıkların tamamlanmasıyla birlikte aralık ayında nihai taslak ortaya çıkacak. Sonra düzenlemenin yasalaşması için mesai hızlanacak.

YILLARIN BİRİKİMİ

EYT yasası çıktıktan sonra emekliliği uzayanlara yeni kapı açılacak. Yapılan açıklamalara göre ilk etapta 1.5 milyon kişinin emekli olacağı öngörülüyor.

Çalışmaya devam edenler EYT hakkıyla emekli olduklarında emekli maaşına ek olarak yılların birikimi olan kıdem tazminatlarına da kavuşacaklar.

Mevcut uygulamada emekli olmak için aranan koşullardan yaş dışındaki, prim ve sigortalılık süresini tamamlayan, Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK) 'emekli olabilir' dilekçesiyle kıdemini ve diğer yasal haklarını alıp işten ayrılabiliyor.

ÜÇ FARKLI UYGULAMA

Yaş dışındaki şartlar için de 3 farklı uygulama söz konusu. Buna göre:

1-8 Eylül 1999'dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduranlar,

2-8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olanlardan 25 yıl sigortalılık süresi ve 4.500 gün primi tamamlayanlar,

3-7.000 gün prim ödeme süresini (19 yıl 5 ay 10 gün) dolduranlar. SSK'lılar bu şartlarla istifa ederek kıdem tazminatlarını talep edebiliyor. EYT çıktıktan sonra yaş, yıl ve prim süresi tamam olanlar işten ayrılacaklarında eğer aynı işyerinde en az 1 yıllık süreyi tamamlamışlarsa kıdemlerini de talep edebilecek. Şirketlerin de bu taleplere karşı hazırlıklı olmasında fayda var.

SGDP AYRINTISI

Posta'da yer alan habere göre; EYT düzenlemesiyle emekli olan bir vatandaş, aynı veya farklı bir işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa, ikinci tazminat hakkını da kazanıyor.

Emekli olan SSK'lı (4A) çalışmaya devam etmek isterse, yasaya göre onun için 1 Ekim 2008 tarihi devreye giriyor. Bu tarihten önce işe başlamış veya emekli olmuş kişiler SSK'lı çalışmalarını sürdürmek isterse ya emekli aylıklarını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışacak.

Emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamıyor. Dolayısıyla 'emeklilik gerekçesiyle' tekrar kıdem tazminatı da alamıyor.

NORMAL İŞÇİ GİBİ
Fakat kişi; işten çıkarma, geçerli nedenle (maaşın geç ödenmesi, bulaşıcı hastalık ve mobbingpsikolojik baskı gibi zorlayıcı sebepler) sözleşme feshi gibi normal bir işçiyle aynı kurallara tabi olarak (aynı işyerinde en az 1 yılı tamamlamışsa) tazminat alabiliyor.

Kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşını kestirip çalışmaya devam eden emekliler ise yeniden emeklilik dilekçesi vererek, emeklilik sonrası sürelerin tazminatını almaya hak kazanıyor.

Aynı işyerinde çalışılacaksa emekli olurken kıdem tazminatı hakkının çekilmesinde fayda var. Çünkü bu durumda ileride itilaf yaşanabiliyor.

İHBAR TAZMİNATI VAR MI?

Kanuna göre; işveren, işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna 'ihbar süresi' deniyor.

Haber vermeden işten atanlar, kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder. 10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. Fakat emeklilik hakkıyla kendisi işten ayrılanlar ihbar tazminatı alamazlar.

Hatta cezai durum oluşmaması için emekli adayının emekli olup ayrılacağını belirlenen sürelerden önce işveren bildirmesinde fayda var.

BİRİKEN İZİN HAKLARI NE OLACAK?

Yoğun iş temposu veya personel eksikliği nedeniyle çoğu çalışan yıllık izinlerini tam olarak kullanamıyor. İzinler birikiyor ama yanmıyor. Herhangi bir sebeple işten ayrılanlar veya çıkarılanlar izinlerin ücretini alır.

Çalışan, işten ayrıldığında hak kazandığı izin sürelerine ilişkin paraları, sözleşmenin sona erdiği tarihteki (son) net veya brüt ücret üzerinden alabilir. Yani patron bu ücreti mutlaka ödemek zorunda.

İzin parası hesabı genelde net ücrete göre yapılıyor. Brüt hesapta ise vergi ve prim kesintisi oluyor. Yasaya göre; izin zamanına denk gelen hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri yıllık izin süresinden düşülemiyor.

Ayrıca, iznin kullanıldığını imzalı defter ve belgeyle işveren ispat etmek zorunda.

1-) DÜZENLEME TEK TİP OLACAK

EYT için yapılacak düzenleme çerçevesinde çalışmalar devam ediyor. Düzenlemenin ne yönde olacağına dair şu an net bir şey söylemek mümkün değil. Ancak düzenlemenin tek tip bir formül üzerinden hayata geçeceği net.

Bu konuda Sayın Vedat Bilgin'in hem bu hafta içerisinde hem de daha önce yaptığı açıklamalar düzenlemenin alternatifli değil, 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olmuş kişilerin tamamına yönelik ve tek tip olacağını ortaya koyuyor.

Bu şu anlama geliyor. Düzenleme prim gününün belirli bir sayıya ulaşması halinde aylık bağlatabilmeye yönelik olarak yapılırsa bunun herkes için uygulanması, yaşın geriye çekilmesi yönünde olursa herkes için bu formülün hayata geçmesi söz konusu olacak.

Yani ister aylığı eksik bağlat, istersen bekle aylığın tamamını bağlat gibi alternatifli formüllerin değil, tek tip bir formülün hayata geçeceği ve 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olmuş kişilerin tamamının bu formülden faydalanacağını söylemek mümkün.

Dolayısıyla emeklilikte yaşa takılanlar için yapılacak düzenleme sonrası farklı farklı formüller değil tek bir formül hayata geçecek ve bütün EYT'liler bu düzenlemeden yararlanacaklar.

2-) AYLIK BAĞLATANA TAZMİNAT
Emeklilikte yaşa takılanlara yönelik düzenleme sonrası düzenlemeden yararlanacak işçiler, aylık bağlatmak için işyerlerinden istifa edecekler. İşverenler bu durumdaki kişilerin işten çıkışlarını yapacaklar.

İşçiler de SGK'dan aylık bağlatmak için başvuruda bulunacaklar. İşverenler işten aylık bağlatmak için ayrılan işçilere işyerlerinde bir yıllık kıdemleri de varsa kıdem tazminatlarını ödemek zorundalar. Dolayısıyla düzenlemeden yararlanma ihtimali olan 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk kez sigortalı olmuş kişiler için işverenlerin katlanacakları kıdem tazminatı yüklerini hesaplamaları ve bu konuda bir fon sağlamaları yerinde olacaktır.

İşçi kabul etmezse kıdem tazminatının peşin ödenmesi zorunlu olduğu için işyerinde bir anda pek çok kişinin bu şekilde yapılacak düzenlemeden yararlanmak için kıdem tazminatını talep edecek olması işverenleri maddi açıdan zorlayabilir. Diğer taraftan düzenlemenin aralık ayında Meclis'e gelecek ve aralık ayı sonrasında yasalaşacak olması nedeniyle işverenlerin kıdem tazminatlarını ocak ayından itibaren geçerli olacak yeni kıdem tazminatı tavanı ve asgari ücrette gerçekleşecek potansiyel artışı öngörerek hesaplamaları gerekecektir.

3-) ARALIKTA MECLİS'TE GÖRÜŞÜLECEK

Emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili yapılacak düzenleme konusunda pek çok spekülasyon yapılıyor. Düzenlemenin çıktığı, yasalaştığı, hemen başvuru yapılması gerektiği gibi haberler pek çok medya organda yer alıyor.

Şu an için yapılmış bir değişiklik ya da düzenlemeye ilişkin kamuoyu ile paylaşılmış bir taslak yok. Bakan Vedat Bilgin şu an konuyla ilgili gerçek verileri üzerinden çalışmaların yapıldığını ve hazırlanacak düzenlemenin bu çerçevede potansiyel etkilerini de içeren halinin Cumhurbaşkanı'yla paylaşılacağını ve bu noktadan sonra yapılacak tercih sonrası hukuki düzenlemenin Meclis'e geleceğini ifade etti.

Dolayısıyla düzenleme Meclis'e gelmeden yapılacak bütün değerlendirmeler afaki olacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı şu an için gerekli çalışmaları yürütüyor ve alternatif düzenlemeler sonrası aylık bağlatabilecek kişi sayısına yönelik hesaplamaları da gerçekleştirerek hukuki düzenlemeyi hazırlıyor.

Yapılan bu çalışmalar Cumhurbaşkanı'na sunulacak ve sonucunda bir karara varılacak. Varılan karar çerçevesindeki hukuki düzenleme aralık ayında Meclis'e gelecek ve yasalaşacak.

Bu çerçevede aralık ayı öncesinde yapılacak bütün değerlendirmeler yalnızca alternatifler üzerinde düşünmek olacaktır.